Abdülkerim el-Cili. 15.yüzyılda yaşamış, tasavvufun İbn Arabi okulundan sufi-düşünür.
Hayatı
Kutbuddin Abdulkerim b. brahim b. Abdulkerim el-Cili (Gilani, Geylani ve Cilani olarak da anılır), H.767 yılında İran'ın Cilan kasabasında, bir başka rivayete göre de Bağdat yakınlarındaki Cil kasabasında doğdu.
Yaklaşık 20 yaşlarında seyahate başlayan Cili, Hindistan'a gitmiş, oradan da Arap Yarımadası'na yönelmiştir. Eserlerinde “Şeyhim” diyerek saygıyla zikrettiği sufi İsmail el-Ceberiti ile Yemen'in Zebid şehrinde tanışmıştır. Ölüm tarihi ve yeri hakkında birkaç rivayet olmakla birlikte, Zebid şehrinde 826 veya 832 yılında olması kuvvetle muhtemeldir. İslami ilimler yanında harf ilmi, felek ilmi, Yunan ilimleri ve coğrafyayı da çok iyi bildiğini eserlerinden anlamamız mümkündür.
Eserleri
Cili'nin eserlerinin önemli bir kısmı günümüze ulaşmamıştır. Elimize ulaşan eserlerinden bazıları şunlardır:
- el-İnsanü'l-Kamil fi ma'rifeti'l-evahir ve'l-evail (Kısaca İnsan-ı Kamil olarak da bilinir)
- el-Kehfü ve'r-rakim fi şerhi bismillahirrahmanirrahim,
- el-Kemalatü'l-lahiyye fi's-sıfati'l-Muhammediyye,
- Şerhu müşkilati'l-Futuhati'l-Mekkiyye,
- Menaziru'l-lahiyye,
- En-Namusu'l-A'zam ve'l-Kamusu'l-Akdem,
- Meratibu'l-Vücud
İnsan-ı Kamil adlı eserinden
"Ma'rifetullah ta'biriyle şöhret alan "ilm-i billah"da ve o ilimde insanın ebna-yı cinsine karşı faziletinde derecesi, bu husustaki ma'lumatıyla mütenasibdir. İlham ve tevfik-ı ilahiye merbut olan maarif-i hakikiyye, "harem-i emin"dir. Nas, bunun etrafında mevani' ve müşkilat ile hatve-endaz olur. Bu ilmin sahraları galatat ve mezalik-ı akdam ile, denizleri mühlikat ile doludur. Bunun yolu ince kıldan daha ince ve keskin kılıcın yüzünden daha keskindir. Bu yolda sefer eden, maksadına vuslat-yab olmak icin icab-ı müşkilat ile nail-i vuslat olamamak da muhtemeldir.
İşte bu müşkilatı düşünerek tahkikatı bahir, itkan ve tetkikatı zahir bir kitab te'lif edip, bu yola salik olanlara, refik-ı a'laya vüsul için refik-ı refik ve metalibe talib olanlara şefik-ı şefik olmasını teemmül etmiş idim ve demiştim ki; salik bunun ucu bucağı olmayan sahralarında ve muzlim olan menazilinde, o kitabdaki maarifin ziyasıyla tenevvür ederek, müşkilatı ifham etsin....
Halbuki ben te'lif ettiğim bu kitabı, keşf-i sahih üzerine te'sis ettiğim gibi, mesailini de haber-i sahih ile te'yid etmiştim."
Kaynak
- Abdülkerim el-Cili, İnsan-ı Kamil, Mütercim Abdülaziz Mecdi Tolun, İz Yayıncılık, İstanbul, 1998.
Eserler
- Universal Man 'Abd al-Karim Jili Extracts, translated with commentary by Titus Burckhardt. Translated from the French by Angela Culme-Seymour. Beshara Publications (April 1995)