Tanım
Acarca (Gürcüce: Acar-ul-i), Gürcüce'nin lehçelerinden biridir. Gürcistan'ın resmi dili Kartça (Gürcüce: Kart-ul-i)olup, esasen bu da Gürcüce'nin bir lehçesidir. Ancak tarihi, dini ve siyasi sebeplerle Kartça daha çok gelişmiş ve edebi bir dil halini almıştır. Acarca ise daha çok halk arasında konuşulan bir dil olarak kalmıştır.
Özellikleri
Acarca, Gürcistan'ın resmi dili olan Kartça'dan önemli farklılıklar içerir. Söz konusu farklılık, karşılıklı anlaşmayı güçleştirecek düzeydedir.
Gerek Acarca'da gerekse Kartça'da birçok Osmanlıca-Türkçe kelime mevcuttur. Ancak Kartça latin kökenli diller ve Rusça'dan daha fazla etkilenirken, Acarca'da Osmanlıca-Türkçe kelimeler ağırlıktadır.
Halk dili olarak Acarca'da, hikaye, masal, mani, destan, türkü gibi halk edebiyatı unsurları oldukça zengindir.
Konuşulduğu Yerler
Acarca, başta Acaristan'da olmak üzere, ülkemizde de konuşulan yerel dillerdendir. Bunun dışında Acaristan'a komşu Gurya bölgesinde de benzer lehçe konuşulur. Ayrıca Acarların yerleşik olduğu Gürcistan'ın diğer bölgelerinde de (Meshet-Cavahet, Kartl, Kahet) Acarca konuşulur.
Lehçe ve Şiveleri
Acarca kendi içinde, Yukarı Acaristan ve Aşağı Acaristan lehçelerine ayrılır. Bazen bunlar Çürüksu (Kobulet) lehçesi olarak da ayrıma tabi tutulur. Yukarı Acaristan lehçesi, Hulo ve Şuvahev'de, Aşağı Acaristan lehçesi ise Keda, Helvaçavur ve Çürüksu bölgelerinde konuşulur.
Bu lehçelerin yanı sıra, Acaristan bakımından, Türkçe'nin etkisiyle ortaya çıkmış Hulo, Şuvahev ve Çürüksu şiveleri bulunmaktadır. Çürüksu şivesi Türkçe'den daha az etkilenmiştir. Hulo şivesi de kendi içinde farklık gösterir. Ayrıca Kirnat-Maradit ağızlarından da söz etmek gerekir.
Ülkemiz bakımından ise göçmen (muhacir) Acarlar ile yerleşik olanların dillerinde kelime düzeyinde bazı farklılıklar bulunduğu gibi, bölgelere göre de benzer farklılıklara rastlanmaktadır. Göç edenler açısından, göç edilen bölgenin de etkisi vardır.
İlgili Eserler
- qarTuli (aWaruli) zRaprebi, baT., 1973 (Acarca) Hikayeler, Batum, 1973.
- S. niJaraZe, aWaruli dialeqti, baTumi,1975 (S. Nijaradze, Acarca Lehçesi, Batum, 1975).