1893’te Samsun’da doğan Başgil ilk öğrenimini Çarşamba’da gördü. Liseye İstanbul’da başladı ve I.Dünya Savaşı’na katılarak Kafkas cephesinde dört yıl çarpıştı. Daha sonra Paris Buffone Lisesi’ni ve Gronoble Hukuk Fakültesi’ni bitirdi. “Boğazlar Sorunu”na ilişkin teziyle Paris Hukuk Fakültesi’nden doktorasını aldı. 1930’da Türkiye’ye döndü, bir süre Milli Eğitim Bakanlığı’nda çalıştı ve 1932’de İstanbul Hukuk Fakültesi’nde anayasa profesörlüğüne getirildi. Hatay Anayasası’nı hazırlayan Başgil, 1937’de Hatay’ın bağımsızlığı konusunda Cenevre’de toplanan Milletler Cemiyet’inde Türk kurulunun danışmanlığını yaptı. 1939’da ordinaryüs profesör oldu ve 1942’ye kadar İstanbul Hukuk Fakültesi dekanlığını yürüttü. Hür Fikirleri Yayma Cemiyeti’ni kurduğu 1947’den itibaren DP’yi destekleyen Başgil, 27 Mayıs 1960 darbesinden sonra 147 öğretim üyesiyle beraber üniversiteden uzaklaştırıldı. 1961’de emekli oldu ve aynı yıl AP listesinden Samsun senatörü seçildi. Cemal Gürsel’e karşı cumhurbaşkanlığına aday oldu, fakat baskılar sonucu adaylıktan ve senatörlükten çekildi. 1962’de İsviçre’ye giderek Cenevre Üniversitesi’nde Türk Tarihi ve Dili Kürsüsü’nde ders verdi. 1965’te tekrar yurda döndü ve AP İstanbul milletvekili olarak Meclis’e girdi; Anayasa Komisyonu başkanlığı yaptı.
Başgil, hukuk alanındaki çalışmalarının yanı sıra, Türkiye’deki din ve laiklik anlayışına eleştirilerle dikkati çeken Din ve Laiklik (1954) ve Gençlerle Başbaşa (1949) gibi kitapları yayımladı.
Ali Fuat Başgil, öldüğünde 74 yaşındaydı ve ardında çok sayıda önemli eser ve büyük bir fazilet mücadelesinin hatıralarını bırakmıştı. Onun en önemli eserlerinden biri Demokrasi Yolunda (1. bs. 1961) adını taşır. Başgil, bu eser inde demokrasinin bir sandık meselesi değil, zihniyet meselesi olduğunu, fert ve cemiyetçe demokrasi zihniyetini benimsememiş memleketlerde bu rejimin yerleşip kökleşemeyceğini vurgulamaktadır. İlk baskısı 1960 yılında yapılan İlmin Işığında Günün Meseleleri adlı kitabında toplanan makalelerinde demokrasi, fikir hürriyeti, insan hakları ve anayasa meseselesini enine boyuna tahlil eden Başgil, Din ve Laiklik (1. bs. 1954, 2. bs. 1961, 3. bs. 1977) adlı son derece önemli kitabında, başından beri tartışma konusu olan laiklik meselesini vukufla ele almış ve konuya açıklık getirmiştir. Gençlerle Başbaşa (1. bs. 1949) adlı kitabında güçlü bir eğitimci olarak karşımıza çıkan