Türkçe Bilgi logo TürkçeBilgi

Amoriler

Kısaca: Amoriler (Akatça: ''Amurru'') Sami dillerine bağlı bir dil konuşan eski halk. MÖ y. 2000-y. 1600 arasında Mezopotamya, Suriye ve Filistin tarihinde en etkili olan halk Amorilerdir. ...devamı ☟

Amoriler (Akatça: Amurru) Sami dillerine bağlı bir dil konuşan eski halk. MÖ y. 2000-y. 1600 arasında Mezopotamya, Suriye ve Filistin tarihinde en etkili olan halk Amorilerdir. Amori sözcüğü “Batı” anlamına gelen Sümerce Martu sözcüğünden türemiştir. Kökenleri En eski çiviyazısı kaynaklarda (MÖ y. 2400-y. 2000) bu halkın batıdan geldiği söylenir, ama çıkış yerleri, büyük bir olasılıkla Suriye değil, Arabistan'dır. Savaşçı ve göçebe bir halk olan Amorilerin, Akadlar (MÖ 4000 - MÖ 2100) ve Üçüncü Ur Hanedanının (MÖ y. 2112-y. 2004) çöküşlerine yol açtıklarına inanılır. MÖ 2. binyılda Akad dilinde geçen Amurru terimi, yalnızca bir etnik topluluğu değil, aynı zamanda bir dili ve Suriye ile Filistin'i kapsayan siyasal ve coğrafi bir bölgeyi belirtiyordu. MÖ 2. binyılın başlarında Arabistan kökenli büyük kabile federasyonlarının büyük göçleri, asıl Babil'in Orta Fırat Havzasının ve Suriye-Filistin'in işgaliyle sonuçlandı. Amorilerin gelmesiyle Suriye'de kimi kentler yıkıldı, kısa ya da uzun bir süre için birçok yerde, kent yaşamı sona erdi. Mezopotamya'da bazen besin ve iş arayan küçük topluluklar, bazen yağmacı çeteler halinde dolaşan Amoriler imparatorlukların gerilemesinden yararlandılar ve bu süreci hızlandırdılar Akad (MÖ 22. yüzyılın başı), sonra Ur (MÖ 21. yüzyılın sonu). Ur'un yıkılmasından sonra bu kabileler, Mezopotamya'da küçük krallıklar kurarak Sümer - Akad kültürünü hızla benimsediler. Amurru asıllı krallar yurttaşlarını başıboş dolaşıp kargaşa çıkarmaktan vazgeçirmeye çalıştılar. Daha eski kaynaklarda sözü geçen Amoriler ile bu kabileler arasında bir ilinti olabilir. Ama bazı bilim adamları bu kabileleri Doğu Kenanlılar ya da Kenanlılar diye adlandırmayı yeğlemektedirler. Sümerler ve Akadlardan sonra bölgeye hakim olan Amoriler de bu kültür mirasını sahiplendi ve Babil kenti Dicle-Fırat bölgesinin siyasi ve ticari merkezi konumuna geldi. Ardından, Güney Mezopotamya ve Asur ülkesini içine alan büyük Babil İmparatorluğu oluştu. İlk Babil hanedanının krallarından biri olan Hammurabi, kent devletleri arasında birlik sağladı, ünlü yasalarını uygulamaya koydu, bilim ve teknolojide ilerleme kaydedilmesini sağladı. Hammurabi gibi Babil ülkesinin yerel krallarının hemen hepsi Amori kökenliydi. Amorilerin başkentlerinden biri Mari idi (bugün Suriye'de Tel el-Hariri), Haleb (Halep) ise daha batıdaki siyasal merkezdi. Bu bölgeye ve Filistin'e yeni gelenler Hurriler ile tümüyle karışmış durumdaydı. O sırada Amurru denen bu bölge, merkezi Hazor olmak üzere Filistin'in kuzeyini ve Suriye Çölünü kapsıyordu. Dilleri Amorilerin dili olan Amurru, eski Sami dillerinin en eskilerinden biridir. Hami-Sami dilleri ailesinin bir kolu olan Sami dillerinin Kuzey Orta öbeği içinde yer alır. Bugün Suriye'nin kuzeyini oluşturan bölgede eskiden konuşulan Amurru konusundaki bilgiler, hemen hemen yalnızca sözcük dizinleri ve adlardan edinilmiştir. Özellikleri bilinmemekle birlikte, o dönemdeki özel adların kronolojisinden yola çıkarak Amurru'nun tarihi MÖ 3. binyılın son yüzyılından başlatılır. Amurru, “karanlık çağ” diye nitelendirilen MÖ y. 1600-y. 1100 arasında Babil ülkesi ve Orta Fırat'tan silinirken, Suriye ve Filistin'de en yaygın dil oldu. Hiçbir zaman yazıya dökülmemiş lehçeleri (batı Sami tipi), Mezopotamya'da Akatçanın karşısında kaybolarak Suriye'nin, aralarında akrabalık bulunan ağızlarına karıştı. Tarihten silinmeleri Göçebelikten vazgeçen Amurrular, yerleşik düzende yaşayanların içinde kayboldular. MÖ y. 1100'den sonraki Asur yazıtlarında Amurru terimi, Suriye'nin bir bölümü ile Fenike ve Filistin'in bütünü için kullanılıyordu. Ama artık o dönemde belirli bir krallığı, dili ya da halkı adlandıran bir sözcük olma niteliğini kaybetmişti. Referanslar Kaynaklar * Eski Mezopotamya Tarihi - Kemalettin Köroğlu, ISBN 978-975-05-0390-0

Kaynaklar

Vikipedi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Vadedilmiş topraklar
3 yıl önce

Kenizzileri ve Kadmonileri ve Hittileri ve Perizzileri ve Refaları ve Amorileri ve Kenanlıları ve Girgaşileri ve Yebusileri senin zürriyetine (soyuna)...

Vadedilmiş topraklar, Vadedilmiş topraklar
Hammurabi
3 yıl önce

bereketli tarım arazilerinin kontrolü için birbirleriyle savaşan, büyük ölçüde Amoriler tarafından yönetilen şehir devletlerinden biriydi. Mezopotamya'da birçok...

Hammurabi, 1901, 1902, Akkadlar, Asur, Dicle, Diyarbakır, Fransız, Fırat, Hammurabi Kanunları, Irak
Stefano Vanzina
6 yıl önce

Piedone lo sbirro (1973) Policewoman (1974) Febbre da cavallo (1976) Double Murder (1977) Amori miei (1978) Banana Joe (1982) IMDb'de Stefano Vanzina...
Babil
3 yıl önce

Akad İmparatorluğu'nda yer alan önemsiz ve güçsüz bir şehir iken, şehrin Amori hükümdarı Hammurabi tarafından kısa süre içinde büyüyen ve gelişen şehir...

Babil, Akadca, Akadlar, Akkad dili, Asur, Asur Kralları, Asuroloji, Babil'in Asma Bahçeleri, Babil (anlam ayrımı), Babil Kralları, Babil köyü
Sonia Viviani
3 yıl önce

(...) 1975 Tesekkür ederim büyükanne (in Turkiye) (Grandma Suzan) 1975 Amori, letti e tradimenti (Paola) 1975 I guappi (Donna Maria) 1974 Carnalità (...
Golan Tepeleri
3 yıl önce

kalır. Bölgede çok eski zamanlardan beri yerleşimler bulunmakta olup, Amoriler, Aramiler ve Yahudiler gibi Kuzeybatı Sami halkları ilk hüküm sürmüş gruplar...

Golan Tepeleri, 1967, 1981, Altı Gün Savaşı, Arapça, Kuneytire, Lübnan, Suriye, Ürdün, İbranice, İsrail
El-Halil
3 yıl önce

Machine sitesinde arşivlendi. pp. 59, 60 ^ Cazelles 1981, s. 195 compares Amorite ḫibrum. Two roots are in play, ḥbr/ḫbr. The root has magical overtones...
Ur (antik kent)
3 yıl önce

MÖ 18. yüzyılda güney Mezopotamya'da öne çıkan Babil'in ilk hanedanı (Amoriler) tarafından yönetildi. Hammurabi'nin kısa ömürlü Babil İmparatorluğu'nun...