Deneyin göbeğinde proton demetleri çarpıştıkları zaman, farklı enerjilerde bir çok temel parçacığın ortaya çıkması beklenmektedir. ATLAS deneyi şimdiye dek gözlenmiş veya gözlenmemiş bir çok parçacığı izlerini, enerjilerini, momentumlarını ölçecek şekilde genel amaçlı olarak tasarlanmıştır. LHC nin çarpışma enerjisi olan 14 TeV ve ışınlığı olan 10^34 p/cm²/s daha önce ki deneylerde ulaşılmamış özelliklerdir. Bu zor şartlar, ATLAS deneyini şimdiye dek yapılmış bütün parçacık fiziği deneyleri arasında en büyüğü ve en karmaşığı olmaya itmiştir.
Bu yazıda dedektör kelimesi yerine algıç kelimesi TDK nin fizik terimleri önerisi doğrultusunda kullanılacaktır.
Fizik programı
ATLAS deneyi Standart Modeli deneysel olarak tamamlamak için gereken Higgs bozonunu keşfetmek dışında, top kuark ile ilgili detaylı araştırmalar yapmayı da amaçlar. Bunun dışında yeni fizik modelleri (Süpersimetri, BBT, Ek Boyutlar), mikro kara delikler, evrendeki madde-karşımadde oransızlığı da araştırılacak konular arasındadır.Deney aleti
ATLAS deney ölçüm aleti, iz ölçen iç algıç, enerji ölçen kalorimetre ve muon odalarından başka superiletken mıknatıs sistemi ve veri tetikleme, toplama ve kayıt sistemlerinden oluşur.44 m boyunda, çapı 22 m olan bir silindir şeklindedir. Ağırlğı 7 000 ton olan bu cihaz, yerin 100m altında dünyadaki en büyük insan yapısı mağarada çalışacaktır.
İç Algıç
Proton demet borusundan radial yönde 1.5 cm den başlayarak 1.2m ye dek uzaklaşan 3 ayrı kısımdan oluşur. Görevi yüklü parçacıkların bıraktıkları izleri kaydederek momentum bilgisine ulaşmayı sağlamaktır. Bunu solenoid manyetik alan yardımı ile yapar. En içte Pixel, ortada SCT ve dışta TRT vardır.Pixel
SCT
TRT
Kalorimetre
Buraya kadar ulaşabilen parçacıkların enerjisi ölçen kısımdır.
Sıvı Argon
Tuğla
Muon Odaları
En dışta bulunan muon algıçlarına coğunlukla sadece muonlar ulaşabilir. Bu kısmın görevi, muonların manyetik alandaki yollarını izleyip, momentumlarını ölçmektir.CSC
MDT
RPC
TGC
Mıknatıslar
Yüklü parçacıkların yollarını momentumları ile ters orantıli bir eğri haline getirmeyi amaçlayan süperiletken 3 ayrı elektro-mıknatıs sistemi vardır.
Sarmal
Göbek Toroid
Kapak Toroid
Tetikleme ve Veri Toplama
Proton çarpışmalarında ortaya çıkan en ilginç olayları hızla bulmayı ve bu olaylara ait bütün verileri bir merkezde toplamayı amaçlayan sistemdir.
Birinci Seviye
Donanım temelli tetikleyicidir. Her saniye meydana gelecek yaklaşık 1 milyar proton proton etkileşiminden ilginç olan 75-100 bin olayı ikinci seviyeye aktarır. Tetiklemenin gerçekleştiği her olay için algıçların faaliyete geçmiş olan kısımlarını belirler.
İkinci Seviye
Yazılım temelli tetikleyicidir. Birinci seviyenin belirlemiş olduğu kısımlarda çalışarak, daha hassas seçimler yapar ve üçüncü seviyeye saniyede yaklaşık 1000 kadar olayı aktarır.
Üçüncü Seviye
Olay filtresi olarak da adlandırılan yazılım temelli tetikleyicidir. Her saniye, ikinci seviyeden gelen olaylardan 200 kadarını kaydeder.
