ikonuna tıklayınız.
15. yy'dan 18. yy'a kadar Kırım Hanlığı'na başkentlik yapmış Bahçesaray Akmescit'in 32 km güneybatısında, 30 bin nüfuslu bir kasabadır. Tatarların tarihi başkentidir. Kırım'ın tarım havzasında yer alır. Kırım Dağları’nın kuzey ve orta sırtları arasında Çürüksu deresinin vadisinde kuruludur. Adını Kırım Hanı Mengli Giray'ın yaptırdığı hanlık sarayından alır. En önemli görülmesi gereken yerleri Mengli Giray Hansarayı ve adına şiirler yazılan Gözyaşı Çeşmesi. Puşkin "?????????????? ??????" (Bahçisarayskiy Fontan, yani Bahçesaray Çeşmesi) şiirini bu çeşmeden esinlenerek yazmıştır. Puşkin'in bu meşhur şiiri sayesinde Bahçesaray ismi orjinal haliyle kalmıştır. Kent şu anda tüm dünyada bu haliyle yani Bahçisaray olarak anılmaktadır.
Kasaba ve Köyler
Acıbulat (Uglovoe), Akşeih (Krasnaya Zarya), Aktaçi (Furmanovka), Albat (Kuybişevo), Alma Kermen (Zavetnoe), Alma-Tamak (Pesçanoe), Alma-Tarhan (Krasnoarmeyskoe), Aramköy (Jeleznodorojnoe), Arançi (Suvorovo), Aromat (Vitim), Bazarçık (Poçtovoe), Bi-El (Dorojnoe), Biya Sala (Verhoreçye), Biyeli (Gorlinka), Yeni/Novıy Bodrak (Trudolübovka), Burluk (Rus köyü - Kastani), Burluk (Tatar köyü - Vilino), Aşağı Duvanköy (Verhnimduvankoem), Yukarı Duvanköy (Verhne Sadovoe), Efendiköy (Ayvovoe), Eski Yurt (Podgorodnoe), Fotisala (Golubinka), Gavro / Hanışköy (Otradnoe), Golümbey (Nekrasovo / Nekrasovka), Ideşel-i (Malovidnoe / Nagornoe), Kalımtay / Kolimtay (Tenistoe), Yukarı Kermençik (Visokoe), Kişen (Goreloe), Kiyat-Aktaci (Furmanovka), Kobazi (Malinovka), Kocukeli (Sevçenkovo), Koçkareli (Branskoe), Kokkozi (Soklinoe), Kokluz (Bogatoe Utsele), Kosdegirmen (Preduselnoe), Kouş (Şelkoviçnoe), Mahuldur (Nagornoe), Manguş (Prohladnoe / Partizanskoe), Markur (Polyana), Muhuldur (Malovidnoe), Mussali (Holmovka), Otarçık (Novoulyanovka), Oteseli (Koçerglno), Oysunköy (Rastutseye), Büyük Özenbaş (Sçastlivoe), Pıçki (Baştanovka), Sakav (Kosnoyaziçiy), Sakul (Novopavlovka / Samohvakovo), Salaçık (Staroselye), Stila (Lesnikovo), Süren (Siren), Suri (Kudrino), Büyük Süren (Bolsoe Sadovoe / Tankovoe), Küçük Süren (Maloe Sadovoe), Süyürtaş (Belokamennoe), Tatarköy (Masino), Tavbodrak / Tav Badrak (Skalistoe), Teberti / Tiberti (Turgenevka), Tole (Daçnoe), Topçiköy (Dolinnoe), Ulaklı (Glubokiyar / Glubokiy Yar), Ulu Sala (Sinapnoe / Zelenoe), Uppa (Rodnoe), Yanco (Putilovka), Biyük Yaşlav (Repino), Küçük Yaslav (Viktorovka), Yenisala (Novopole), Zalanköy (Holmovka), Zamruk (Beregovoe).Bahçesaray yönetim birimi 1.600 km2 yüzölçümünde, 81 köy, 3 kasaba ve 1 kentten müteşekkil 100.000 nüfuslu bir ilçedir. İlçe merkezi Bahçesaray'ın nüfusu 30.000'dir.
Tarih
Bölge 4 bin yıldır insanoğluna yerleşim imkanı sunmuştur. Birkaç yüzyıl boyunca Kırım Osmanlı hakimiyeti altında, Kırım Tatar hanları tarafından yönetilmiştir. Şimdiki Bahçesaray 15. yüzyılda Kırım Hanlığı tarafından başkent olarak kurulmuştur. Kırım Hanı I. Mengli Giray Han’ın Salacık’taki sarayı 16. yy’ın başlarında (Hansaray’daki Demir Kapı’nın üstündeki kitabede 1503 – 1504 tarihleri yer almaktadır) şu anki yerine (Hansaray) taşımasından sonra, yerleşim büyümüş, mamur bir hale gelmiştir. Hansaray'ın yapımında yerel ustaların yanısıra, Rus ve Ukraynalı esirler, İran, İtalya ve Anadolu'dan ustalar da çalışmıştır.Evliya Çelebi’ye göre ise, şehir Cuci Han zamanında kurulmuştur. Ancak bu konuda elde kesin bir delil bulunmamaktadır. İsmini de bağ-bahçeler içerisinde bulunmasından dolayı almıştır.
I. Mengli Giray Han’dan sonraki Hanlar zamanında bir yandan saraya yeni ilaveler yapılırken şehirde de pek çok yeni cami, çeşme, türbe vs yapılar inşa edilmiştir. III. İslam Giray Han (1644 – 1654) zamanında Hanlığın paraları da Çufutkale’deki darphane yerine Bahçesaray’da bastırılmaya başlanmıştır.
1628 yılında Ukraynalı Hetman (Ataman) M. Doroshenko Kırım'a karşı bir kampanya düzenleyip, Kan-Temir Han'ın ordusunu Bahçesaray'da durdurmuştur. 1648 yılında B.Khmelnytsky liderliğindeki bir heyet Bahçesaray'a gelmiş ve Han ile Lehistan'a karşı savaş için ittifak kurmuş, bir Tatar süvari birliğini safına katmıştır. Bu birliğin sağlanması için Hetman B.Khmelnytsky oğlunu ve bazı seçkin Kazakları Bahçesaray'da esir olarak bırakmayı kabul etmiştir. 1675'te Zaporozhyan lideri 1. Sirko komutası altındaki Kazaklar Bahçesaray'ı ele geçirmiş ve birçok esiri kurtarmıştır.
İlk Osmanlı-Rus Savaşı olan ve Osmanlı Ordusunun Rus ve Leh Ordularını yendiği 1677 – 78 Çehrin Seferi sonunda imzalanan ilk Osmanlı-Rus anlaşması olan “Bahçesaray Barışı” 11 Şubat 1681’de Bahçesaray’da imzalanmıştır.
Bahçesaray, hanlığın zayıflamasına paralel ilk olarak 1736’da Kont Buchard Cristoph von Münnich komutasındaki Rus ordularının saldırısında ağır bir tahribata uğramış, Hansaray’daki pek çok kıymetli eser ile birlikte şehirde de binlerce ev yanıp yok olmuştur. 1783’te Kırım Ruslar tarafından ilhak edildiğinde Bahçesaray’da 31 cami, 2 kilise, 2 sinagog, 2 hamam, 16 han ve 1.561 ev bulunmaktaydı.
Rusların Kırım’ı işgalinin ardından Akmescit yeni idari merkez olsa da Bahçesaray, Kırım Tatarları açısından önemini daima korumuştur. Büyük fikir adamı, gazeteci, yazar, eğitimci İsmail Gaspıralı bu şehirde Tecüman adlı gazetesini yayımlamış, batı tarzında eğitim veren ilk Usul-ü Cedid mektebini de yine bu şehirde açmıştır. 1917’de kurulan Kırım Demokratik Cumhuriyeti’nin başkenti de yine Bahçesaray’dı.
Açlık yıllarındaki Bahçesaray “ölüler şehri” olarak tasvir edilmekte ve yaşayanların ölülerden az olduğu belirtilmekteydi.
1926 yılında yapılan sayımda Bahçesaray’ın nüfusu 10.000 civarındaydı ve bunların hepsi Tatardı. Zengin bir kültürel mirasa sahip olan Bahçesaray Stalin döneminde ağır bir tahribata uğradı. Özellikle 1944 sürgünü ve sonrasında pek çok tarihi eser tahrip edildi veya kaderine terkedildi. Bu tahribat elbetteki Bahçesaray’ın ilerleyen senelerde de yeterince gelişememesine yol açmıştır.
misafir - 9 yıl önce
misafir - 9 yıl önce