Türkçe Bilgi: Birimler

Alm. Einheit (f), Fr.Unitè (f), İng. Unit. Bir büyüklüğü ölçmek için o büyüklüğün cinsinden olan ve onunla kıyaslamaya yarıyan temel büyüklük. Bunlar uzunluk, kütle, zaman vs. birimleri olup, başlıca iki gruba ayırmak mümkündür. Birincisi temel birimler, ikincisi ise bu temel birimlerin çarpımı ve bölümleriyle ortaya çıkan türev birimleridir. Gerek temel, gerekse türev birimler olarak birçok sistem vardır. Bu sistemleri şu şekilde sıralamak mümkündür:

1. Metrik Sistem M.K.S. (Metre, kilogram, saniye sistemi). Buna Milletlerarası Sistem SI de denilir.

2. C.G.S. (Santimetre, gram, saniye sistemi).

3. Teknik Ölçü Sistemi (Metre, kilogram kuvvet, saniye sistemi).

4. İngiliz ve Amerikan Ölçü Sistemi.

5. Osmanlı Birim Sistemi.

Milletlerarası Birim Sistemi SI’nın temel birimlerinin tanımı:

SI’nın temel birimleri şöyle tanımlanır:

1. Uzunluk ölçüsü birimi METRE (SI sembolü, m): Azot’un üçlü noktasında (-210 °C) kripton-86 atomunun 2P10 ve 5d5 enerji düzeyleri arasındaki geçişin mutlak boşluktaki (vakum) dalga boyunun 1.650.763,73 katıdır.

2. Kütle ölçüsü birimi KİLOGRAM (SI sembolü, kg): Fransa’nın Sevres kentinde Milletlerarası Ağırlık ve Ölçüler Dairesi (BIPM) tarafından saklanan, platin ve iridyumdan yapılmış 1 no’lu proto tipinin kütlesidir.

3. Zaman ölçüsü birimi SANİYE (SI sembolü, s): Sezyum-133 izotopunun iki çok ince (hyperfine) düzeyi arasındaki geçiş devir süresinin 9.192.631.770 katıdır.

4. Sıcaklık ölçüsü birimi KELVİN (SI sembolü, K): Bunun üçlü noktasındaki sıcaklığının 1/273,15’idir.

5. Akım şiddeti ölçüsü birimi AMPER (SI sembolü, A): Kesiti ihmal edilecek kadar küçük sonsuz uzunlukta iki silindir iletken tel, boşlukta 1 m aralıkla konulduğunda, 1 m’sinde etkiyen kuvvet 2 x 10-7 N. iken iletkenler üzerinden geçen değişmez akımın şiddetidir.

6. Işık şiddeti ölçüsü birimi MUM (SI sembolü, cd): Platinin 101325 N m2lik basınç altındaki donma noktasındaki (2046,65°K) siyah cismin (black body) bir metre karesinin aydınlanma şiddetinin 1/600.000’dir.

7. Miktar ölçüsü birimi MOL (SI sembolü, mol): 0,012 kg’lık Karbon-12 atomunun içerisindeki atom sayısı miktarıdır. Bunlara ek olarak iki yardımcı temel fizik birimi olup, düzlem açı ve katı açı (solid angle) birimleri olan radyan ve steradyandır.

8. Düzlem açı ölçüsü birimi RADYAN (SI sembolü, rd): Bir dairenin çevresi üzerindeki bir yayın uzunluğunun, dairenin yarıçapına eşit olacak biçimdeki merkez açısıdır. Bir dairenin çevresi p ile çapının çarpımı olduğundan merkez açısı 2p radyandır. Böylece 1 radyan 360/2€ = 57,296 derecedir.

9. Katı açı ölçüsü birimi STERADYAN (SI sembolü, sr): Bir kürenin yarıçapının karesi, bu küre üzerinde alınan alana eşit olacak biçimde, kürenin merkezinden bu alanı karşılayan açıdır. Bir kürenin alanı 4 p ile yarıçapının karesinin çarpımı olduğundan, kürenin merkezinden ölçülen toplam katı açı 4 p sr’dır.

Osmanlı Uzunluk Ölçüleri

1 Hat______________0.268 cm 1 Urup______________8.5 cm 1 Endaze______________65 cm 1 Arşın______________68 cm. ( 8 urup) 1 Kulaç______________1.89 m 1 Berid______________227 m 1 Eski Mil______________1.895 m 1 Fersah______________5. 685 m 1 Merhale______________45.480 m 1 Zirai Mimari (24 Parmak)______________75.35 cm

Osmanlı Ağırlık Ölçüleri 1 Zerre______________0.0015 gr 1 Krat______________0.20 gr 1 Çekirdek______________0.40 gr 1 Dank______________0.801 gr 1 Dirhem______________3.207 gr 1 Miskal______________4.807 gr 1 Okka______________1.282 kg 1 Çeki______________225.632 kg 1 Batman______________7.692 kg 1 Kile______________176 kg

GüNüMüZDE KULLANıLAN öLçüLER Uzunluk Ölçüleri Metre (m)______________.1 m Dekametre (dam)______________10 m Hektometre (hm)______________100 m Kilometre (km)______________1.000 m Desimetre (dm)______________1/10 m Santimetre (cm)______________1/100 m Milimetre (mm)______________1/1000 m Mikron (m)______________1/1.000.000 m

Yüzey (Alan) Ölçüleri Metrekare ( m2)______________1 m2 Dekametrekare (dam2): Ar (a)______________100 m 2 Hektometrekare (hm2): Hektar (ha)______________10.000 m2 Kilometrekare(km2): 100 Hektar______________1.000.000 m2 Desimetrekare ( dm2)______________1/100 m2 Santimetrekare (cm2)______________1/10.000 m2 Milimetrekare (mm2)______________1/ 1.000.000 m2

Hacim Ölçüleri Metreküp (m3)______________1 m3 Dekametreküp (dam3)______________1.000 m3 Hektometreküp (hm3)______________1.000.000 m3 Kilometreküp (km3)______________1.000.000.000 m3 Desimetreküp (dm3)______________1/1.000 m3 Santimetreküp (cm3)______________1/1.000.000 m3 Milimetreküp (mm3)______________1/ 1.000.000.000 m3

Hacim Ölçüleri (Sıvılar için) Litre (l)______________1 l Dekalitre (dal)______________10 l Hektolitre (hl)______________1.00 l Kilolitre (kl)______________1.000 l Desilitre (dl)______________1/10 l Santilitre (sl)______________1/100 l Mililitre (ml)______________1/ 1.000 l

Ağırlık Ölçüleri Kilogram kuv (kgf)______________1.000 gf Kental (K)______________100 kg Ton (T)______________1.000 kg Kiloton______________1.000 ton Megaton______________1.000.000 ton Gram-kuv (gf)______________1/1.000 kgf Desigram-kuv (dgf)______________1/10 gf Santigram-kuv (cgf)______________1/100 gf Miligram-kuv (mgf)______________1/1.000 gf

Kuvvet Ölçüleri Newton______________100.000 dyn Kilogram-kuvvet______________9.81 Newton 1 gram-kuvvet______________981 dyn

Zaman Ölçüleri 1 saat (60 dk)______________3.600 saniye 1 Güneş günü (24 saat)______________86.400 saniye 1 Güneş yılı (365 gün)______________3.15x 107saniye

Yüzey (Alan) Ölçüleri Dönüm______________919 m2 Büyük dönüm______________2.720 m2 1 Hektar______________10.779 Dönüm Cerip (Hektar)______________10.000 m2 İran feddanı______________183.000 m2 Mısır feddanı______________1.200 m2 Mimari arşın kare______________0.574 m2 Çarşı arşın kare______________0.462 m2 Endaze kare______________0.422 m2 Mil kare______________2.589 m2 Acre (Eykır) (4.017 m2)______________0.401 Hektar Yarda kare______________0.8361 m2 Ayak kare______________9.290 dm2 Inch kare______________6.452 cm2 H acim Ölçüleri İstanbul kilesi______________37 litre Dolu (Yarım)______________18.50 litre Şinik______________9.25 litre

Ağırlık Ölçüleri 1 Kile______________4 şinik 176 kg 1 Şinik______________2 kutu 4 okka 1 Kutu______________2 zarf 1 Tıl______________.2 okka 2.564 kg 1 Batman______________6 okka 3 Tıl 7.692 kg 1 Kantar______________22 tıl 44 Okka 56.408 kg 1 Çeki______________1 Kantar 176 ok. 225.632 kg 1 Londra______________400’de 1 çeki 176 dirhem, 564.08 gr 1 Okka______________400 dirhem 1.282 kg 1 Miskal______________1.5 dirhem 4.8 gr 1 Dirhem______________4 denk 3.207 gr 1 Dank______________2 çekirdek 0.801 gr 1 Çekirdek______________2 krat 0.40 gr 1 Krat______________2 buğday 0.2004 gr.-20 cg 1 Zerre______________0.0015 gr 1 Konya çeyreği______________.34 kg 1 Konya kilesi______________176 kg

İNGILIZ, AMERIKAN VE DIğER DEVLET öLçüLERİ Uzunluk Ölçüleri ve Miller Parmak (Inch: Pus)______________2.540 cm Ayak (Foot: Kadem): 12 Parmak______________30.48 cm Yarda (Yard): 3 Ayak______________91.44 cm İngiliz mili (Kara): 5.380 Ayak______________1.609.3 metre İngiliz mili (Deniz: 6.080 Ayak______________1.853 metre Türk mili______________1.895 metre Fransız mili______________1.852 metre Alman mili______________7.500 metre Rus mili______________7.467 metre Yunan mili______________10.000 metre Coğrafi mil______________7.420 metre

Hacim ve Ağırlık Ölçüleri Yarda küp______________0.764 m3 Ayak küp: 28.316 dm3______________0.028 m3 İnc küp______________16.387 cm3 Litre Ton: 2.240 libre______________1016.05 kg Libre (Pavund): 16 ons______________453.60 gr Ons (Ounce): 1/16 libre______________28.350 gr Grain______________0.65 gr Short ton (Amerikan): 2.000 libre______________907.180 kg Long ton (İngiliz): 2.240 libre______________1016.047 kg Ons (Ounce-Sıvı)______________0.030 litre Pint (İngiliz)______________0.568 litre Pint (Amerikan)______________0.473 litre Quart (Amerikan)______________0.946 litre Gallon (İngiliz)______________4.546 litre Gallon (Amerikan)______________3.785 litre Bushel (Amerikan)______________35.238 litre Bushel (İngiliz)______________36.35 litre Baril______________119.22 litre Kaynak: Rehber Ansiklopedisi

Birimler

İlgili konular

Birim

Elektromanyetik Birimler

Uluslararası Birimler Sistemi

Atomik birimler

Doğal birimler

Planck birimleri

Enerji birimleri

Osmanlı döneminde ölçü birimleri