Boeing 747 (Jumbo Jet), havayolu taşımacılığında kullanılan bir jet uçağıdır. İlk ticari uçuşunu 1970 yılında gerçekleştirmiştir. Büyüklük rekorunu Airbus A380`in hizmete girdiği 2006 yılına kadar elinde tutmuştur. 2006 yılı itibariyle en uzun kanat genişliğine Hughes H-4 Hercules sahiptir ancak en büyük ticari uçak, Rus yapımı kargo uçağı Antonov An-225`tir. `` "Ask Us - Largest Plane in the World"``, Aerospaceweb.org, 29 Nisan 2006
Boeing Commercial Aircraft tarafından üretilen dört motorlu 747, çift katlı bir tasarıma sahiptir. İki-sınıf yerleşim planı 524 yolcu için yer sağlarken, tipik üç-sınıf yerleşim planı 416 yolcu için yer sağlamaktadır. Üst katın oluşturduğu kambur, 747`nin kolayca tanınabilmesini sağlar. Şubat 2006 itibariyle, Boeing için karlı bir ürün haline gelen 747`den farklı biçimlerde toplam 1.430 adet sipariş edilmiş ya da üretilmiştir. `` "Model 747"``, Orders and Deliveries, Boeing, 29 Nisan 2006.
Şu anda üretimde olan 747-400 serisi ses hızının altında (genel olarak 0,85 mach) ve kıtalar arası mesafelerde (7.260 Deniz mili) uçmaktadır.`` "Technical Characteristics -- Boeing 747-400"``, Boeing Commercial Aircraft, 29 Nisan 2006 Bazı modellerle New York`tan Hong Kong`a — dünyanın çevresinin üçte biri— durmaksızın uçmak mümkün olmaktadır. 1989 yılında Qantas`a ait bir 747-400`ün Londra`dan Sidney`e (18.001 km) 20 saat ve 9 dakikada uçmasına karşılık, teslimat amaçlı olan bu uçuş yolcu veya kargo yükü olmadan gerçekleşmiştir.`` "Boeing aircraft Take Qantas Further"``, Qantas, 29 Nisan 2006
Tarih
Gelişim
-O zamanlar 747`nin yerini süpersonik bir tasarımın alacağı düşünülüyordu. Boeing zekice bir hareketle 747`yi kargo uçağına dönüştürülebilir şekilde tasarlamıştı. Böylece Boeing, yolcu uçağı modelinin satışları azaldığında kargo uçağı olarak üretimi sürdürebilecekti. Kokpit, 747`yi diğerlerinden ayıran şişkinliği oluşturan kısaltılmış üst kata alındı, böylece burun kısmına yükleme kapısı eklenebilecekti. Concorde ve Boeing`in üretilmemiş Boeing 2707 modeli gibi süpersonik uçakları, petrol fiyatlarının çok yüksek olduğu dönemlerde karlı işletim için çok maliyetli olmaları ve kara üzerindeki süpersonik uçuşlarla ilgili düzenlemeler nedeniyle hiçbir zaman gereksinimleri karşılayamadı. `` "The Concorde Supersonic Transport"``, T.A. Heppenheimer, U.S. Centennial of Flight Commission, 30 Nisan 2006
400 adet sattıktan sonra 747`nin modasının geçmesi bekleniyordu. Fakat 747 beklentilerin ötesine geçerek 1993 yılında 1.000 adet olan hedefini aştı. Yolcu modelinin satışlarında beklenen azalma ancak 20 yıl sonra, 2000 başlarında gerçekleşti. 747 gibi bir uçağın geliştirilmesi büyük sorumluluktu ve Boeing`in böyle bir montajı yapacak büyüklükte tesisi yoktu. Böylece şirket Everett, Washington civarındaki 780 dönümlük arazi üzerine yeni bir fabrika inşa etti. Bu fabrika şimdiye kadar yapılmış en büyük hacme sahip binadır.
Pratt and Whitney güçlü bir motor geliştirdi. JT9D isimli motor ilk kez ve sadece 747 için kullanıldı. Güvenlik ve uçabilirlik kaygılarını gidermek için 747 dört yedek hidrolik sistem, ayrı kontrol yüzeyleri, yedek ana iniş takımı, çift yapısal fazlalıklar ve standart pistleri kullanmaya imkan veren geliştirilmiş hareketli kanatlar ile donatıldı. Kanatlar 37,5 derecelik bir açıyla geriye doğru çekilerek 747`nin mevcut hangarlarını kullanabilecek boyuta gelmesi sağlandı. ``Bowers, sf. 508``
Uçuş onaylaması döneminde Boeing, 747`nin test pilotu Jack Waddel`e atfen "Wadell`in Vagonu" adı verilen kamyonun üstüne monte edilmiş kokpitten oluşan alışılmışın dışında bir eğitim cihazı imal etti. Bu cihaz yüksek üst kat konumundan uçağı taksi etmeyi öğretmek amacıyla tasarlanmıştı.
Boeing firması 747`yi Pan Am`a 1970 yılında teslim etme sözü vermişti. Bu gelişim, imalat ve test için dört yıldan az bir süre demekti. İş o kadar süratli gidiyordu ki, 747`nin geliştirilmesinde çalışanlara "inanılmazlar" adı verilmişti. 747`yi geliştirme ve Everett fabrikasının inşaatı, maliyetinin büyük kısmını borçlanarak sağlamak ve şirketin varlığını 747`nin başarısına bağlamak gibi bir kumara girmek demekti. JT9D`nin geliştirilmesinde yaşanan problemler teslimatların gecikmesine yolaçtı. Sonuç olarak 30 kadar uçak Everett`te öylece beklemek durumunda kaldı ve şirket iflasın eşiğine geldi.
Kumar olumlu sonuçlandı ve onlarca yıl boyunca Boeing yolcu uçağı, rakipsiz olmanın tadını çıkarttı. 747`nin rekoru, Boeing`in rakibi Airbus A380 tarafından ancak ilk teslim tarihinden 35 yıl sonra kırılabildi. `` "Airbus unveils `superjumbo` jet"``, BBC News, 18 Ocak 2005
Hizmet
15 Ocak 1970 tarihinde, Washington Dulles Uluslararası Havaalanında Başkanın eşi Pat Nixon ve beraberindeki Pan Am yönetim kurulu başkanı Najeeb Halaby tarafından resmi olarak Pan Am Boeing 747 adını aldı. Şampanya kırmak yerine uçağa kırmızı, beyaz ve mavi su püskürtüldü.Boeing 747`nin ilk ticari uçuşu Pan Am tarafından John F. Kennedy Uluslararası Havaalanı ile Londra Heathrow Havaalanı arasında 21 Ocak 1970 tarihinde gerçekleştirildi. Pan Am 1970`in ilkbahar ve yazında 747`yi Londra-Boston, Washington ve diğer şehirler arasındaki uçuşlarda kullanmaya başladı. Artık hava ulaşımı için yeni bir standart oluşmuştu ve diğer havayolu şirketleri kendi 747`lerini kullanabilmek için acele etmeye başlamıştı. TWA, Japan Airlines, Lufthansa, BOACve Northwest Orient uzun mesafe uçuşlarda 747`yi kullanan ilk firmalar olacaktı. 1970 yazında American Airlines 747`yi New York ve Los Angeles arasında servise soktu.
Başlarda birçok havayolu şirketi 747`ye kuşkuyla yaklaşıyordu. McDonnell Douglas ve Lockheed, geniş gövdeli, üç motorlu ve 747`den önemli ölçüde daha küçük "tri-jetler" üzerinde çalışıyordu. Birçok havayolu şirketi, 747`nin ortalama uzun mesafeli uçuşlar için çok büyük olduğunu düşündüğünden tri-jetlere yatırım yapmayı tercih ediyordu. Ayrıca 747`nin çift katlı yapısına rağmen Airbus A380`in de karşı karşıya olduğu mevcut havaalanlarının altyapısına uyum sağlama konusunda da endişeler mevcuttu. `` "How the Airbus A380 Works - Triumph or Mistake?"``, Howstuffworks, 29 Nisan 2006`da görüntülenmiştir.
Havayolu şirketlerinin diğer bir endişesi yakıt verimliliği idi. Üç motorlu bir uçağın dört motorlulara göre daha az yakıt tüketmesi ve şirketlerin maliyetleri düşürme çabasından dolayı yakıt verimliliği 1970`li yıllarda Boeing açısından sorun teşkil ediyordu.
Havayolu şirketlerinin endişeleri 1970`li yıllarda gerçek oldu. Petrol krizi ve Amerika`daki ekonomik durgunluk havayolunu tercih eden yolcu sayısını azalttı ve 747`leri doldurmak zorlaştı. American Airlines daha fazla yolcu çekebilmek için bazı koltukları çıkartıp yerine piyano barları oluşturdu. Zamanla 747`ler kargo taşımacılığına geri döndü ve satıldı. Continental Airlines yıllar sonra 747`leri servisten kaldırdı. Trijet DC-10, L-1011 ve müteakip twinjet 767 ve A300 gibi daha ufak, daha verimli geniş gövdeli uçaklar 747`nin pazar payını elinden aldı ve havayollarındaki fiyat serbestisi uluslararası noktadan noktaya uçuşları yaygınlaştırdı. Air Canada, Aer Lingus, Avianca, SAS, TAP, America West ve Olympic Airways firmaları da 747`yi servisten kaldırdı.
Buna rağmen birçok uluslararası havayolu şirketi 747`yi yoğun rotalarda kullanmaya devam etti. Bugün en büyük 747 filoları Japan Airlines`a ve British Airways`e aittir.
Çeşitleri
- 747-100 (1966)
- 747-200 (1968)
- 747-300 (1980)
- 747-400 (1985)
- 747-8 (2005)
Özellikleri
| Ölçü | 747-100 | 747-200B | 747-300 | 747-400 | 747-400ERF | 747-8I |
|---|---|---|---|---|---|---|
| | align="center" | Üç || align="center" | Üç || align="center" | Üç || align="center" | İki || align="center" | İki || align="center" | İki | ||||||
| | align="center" | 70.6 m|| align="center" | 70.6 m||align="center"| 70.6 m||align="center"| 70.6 m||align="center"| 70.6 m||align="center"| 76.4 m | ||||||
| | align="center" | 59.6 m|| align="center" | 59.6 m||align="center" | 59.6 m || align="center" | 64.4 m || align="center" | 64.4 m ||align="center" | 68.5 m | ||||||
| | align="center" | 19.3 m || align="center" | 19.3 m || align="center" | 19.3 m || align="center" | 19.3 m || align="center" | 19.3 m || align="center" | 19.4 m | ||||||
| | align="center" | 162,400kg || align="center" | 174,000 kg|| align="center" | 178,100 kg || align="center" | 178,756 kg || align="center" | 164,382 kg || align=center | 276,691 kg | ||||||
| | align="center" | 333.4 t || align="center" | 374.8 t || align="center" | 374,800 kg || align="center" | 396,890 kg || align="center" | 413,636 kg || align=center | 439,985 kg | ||||||
| | align="center" | mach 0.84 (895 km/h) || align="center" | mach 0.84 (895 km/h) || align="center" | mach 0.85 (910 km/h) || align="center" | mach 0.855 (913 km/h) || align="center" | mach 0.855 (913 km/h) || align=center | mach 0.85 (910 km/h) | ||||||
| | align="center" | mach 0.89 (1023 km/h) || align="center" | mach 0.89 (1023 km/h) || align="center" | mach 0.89 (1023 km/h) || align="center" | mach 0.92 (1093 km/h) || align="center" | mach 0.92 (1093 km/h) || align="center" | | ||||||
| | align="center" | 9,800 km || align="center" | 12,700 km || align="center" | 12,400 km || align="center" | 13,450 km || align="center" | 9,200 km || align="center" | 14,815 km | ||||||
| | align="center" | 183,380 litre || align="center" | 199,158 litre || align="center" | 199,158 litre || align="center" | 216,840 litre|| align="center" | 216,840 litre || align="center" | | ||||||
| | align="center" | 46,500 lbf PW 46,500 lbf GE 50,100 lbf RR || align="center" | 54,750 lbf PW 52,500 lbf GE 53,000 lbf RR || align="center" | 54,750 lbf PW 55,640 lbf GE 53,000 lbf RR || align="center" | 63,300 lbf PW 62,100 lbf GE 59,500 lbf RR || align="center" | 63,300 lbf PW 62,100 lbf GE || align="center" | | ||||||
| | align="center" | PW JT9D-7A GE CF6-45A2 RR RB211-524B2 || align="center" | PW JT9D-7R4G2 GE CF6-50E2 RR RB211-525D4 || align="center" | PW JT9D-7R4G2 GE CF6-80C2B1 RB211-524D4 || align="center" | PW 4062 GE CF6-80C2B5F RR RB211-524H || align="center" | PW 4062 GE CF6-80C2B5F ||align="center" | GEnx-2B67 |
747 Teslimleri
| 2006 | 2005 | 2004 | 2003 | 2002 | 2001 | 2000 | 1999 | 1998 | 1997 | 1996 | 1995 | 1994 | 1993 | 1992 | 1991 | 1990 | 1989 | 1988 | 1987 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 12 | 13 | 15 | 19 | 27 | 31 | 25 | 47 | 53 | 39 | 26 | 25 | 40 | 56 | 61 | 64 | 70 | 45 | 24 | 23 |
| 1986 | 1985 | 1984 | 1983 | 1982 | 1981 | 1980 | 1979 | 1978 | 1977 | 1976 | 1975 | 1974 | 1973 | 1972 | 1971 | 1970 | 1969 | 1968 | 1967 |
| 35 | 24 | 16 | 22 | 26 | 53 | 73 | 67 | 32 | 20 | 27 | 21 | 22 | 30 | 30 | 69 | 92 | 4 | 0 | 0 |
Vukuat
- Lufthansa`ya ait bir 747, 1974 yılında Nairobi`de düştü. 747`nin ilk kazası olan bu olayda 59 kişi hayatını kaybetti.
- 1977 yılında Air-India`ya ait bir Boeing 747 Mumbai açıklarında denize çakıldı. Tüm yolcular ve mürettebat hayatını kaybetti.
- 27 Mart 1977`de 583 kişinin hayatını kaybettiği kazada iki 747 yoğun sis nedeniyle çarpıştı. Bu olay havacılık tarihinde en çok can kaybı olan kazadır.`` "1977: Hundreds dead in Tenerife plane crash"``, BBC News On This Day, 26 Mayıs 2006`da görüntülenmiştir.
- 12 Ağustos 1985`te Japan Airlines`ın 123 numaralı uçuşunda a 747SR kontrolünü kaybederek yere çakıldı ve 520 kişi öldü. Havacılık tarihinde tek uçakla meydana gelen kazalarda en çok can kaybı olan olaydır.`` Japan marks air crash anniversary``, BBC News, 12 Ağustos 2005
- Lockerbie faciasındaki uçak bir Pan Am 747-100 idi.
- Air India`nın 182 sefer sayılı uçağı 747-237B idi. 23 Haziran`da gerçekleşen patlamada uçakta bulunan 329 kişi hayatını kaybetti. Bu olay 11 Eylül 2001 tarihine kadar uçakla gerçekleşen terörist olayların başında geliyordu.
Mayıs 2006 itibariyle toplam 44 adet 747 kazası olmuş ve 3707 kişi ölmüştür.
Linkler
- Boeing 747 ailesi
- Boeing 747 e-broşür - Flash animasyonu
- Airliners.net - B747-100 & 200, B747-300, B747-400
- Boeing 747SP Web sitesi - Üretim Listesi ve Fotoğraflar
- Calipso: Boeing 747 Hakkında Bilgi ve Tarih
- Planemad.net - Boeing 747 Üretim Listeleri
- İki Boeing 747`nin Tenerife`te çarpışması
- Boeing 747 LCF Duyurusu
- Boeing 747 LCF kargo geliştirme planı
- B747 LCF imalat aşamasında
- Boeing 747 LCF pazara girişi
- Boeing Internet Dergisi B747LCF
- Boeing 747 - Aircraft-Info.net
