Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası

Türkiye`de çok sesli müziği yayma, tanıtma sevdirme, Türk bestecilerin eserlerini yurtdışında seslendirme amaçlarına hizmet eden Ankara`da yerleşik senfoni orkestrasıdır. Dünyada, kuruluşundan itibaren varlığını kesintisiz sürdüren en eski orkestralardan biridir.

Tarihçe

1826`da Osmanlı padişahı II. Mahmut devrinde İstanbul`da batılı bir bando oluşturmak düşüncesiyle Mızıka-ı Hümayun adı ile kurulan topluluk, Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası`nın temelini oluşturur. Mızıka`ı Humayun 1924`te Atatürk`ün isteği ile Ankara`ya taşındı ve 1932`de ve Riyaset-i Cumhur Filarmoni Orkestrası adını alarak Milli Eğitim Bakanlığı`na bağlı olarak hizmetlerine devam etti. 1957 yılında Orkestranın Özel Kuruluş Yasası çıktı ve Riyaset-i Cumhur Senfoni Orkestrası adını aldı. Orkestra, günümüzde Kültür ve Turizm Bakanlığı`na bağlıdır.

Osmanlı Dönemi

Mehter takımı yerine batılı bir askeri bando oluşturmak için kurulan Mızıka-ı Hümayun, zamanla çeşitli müzik, sahne sanatı ve eğlence dallarını(orkestra, kadınlar orkestrası, operet, tiyatro, karagöz, fasıl takımı gibi) bünyesinde toplayan bir örgüt olmuştu. Orkestranın başına başlangıçta İstanbul`da yaşayan Fransız uyruklu bir sanatçı getirildiyse de yetersiz olduğu görülünce Sardunya Hükümeti`nin tavsiyesi üzerine davet edilen Guiseppe Donizetti 17 Eylül 1828`de İstanbul`a gelerek Orkestra Şefliği`ne atandı. Donizetti, 1856`daki ölümüne kadar görevini sürdürdü. Donizetti`nin yerine İtalyan sanatçı Callisto Guatelli orkestranın yönetimine getirildi. Callisto`nun 1899`da ölümünden sonra Aranda Paşa orkestrayı yönetti. 1908`de flütist Saffet Bey ilk Türk şef olarak orkestranın başına geçti ve orkestraya yenilikler getirdi.

Mızıka-ı Humayun`un ilk parlak sanatsal yükselişi, 1919`de 60 kişilik kadrosu ile Avrupa kentlerinde verilen konserler ile gerçekleşti. Konser öncesinde Mızıka-ı Humayun yönetciliği ile orkestra şefliği birbirinden ayrılarak Zeki Bey (Üngör)ilk defa bağımsız bir orkestra şefi olarak göreve başladı.

Kurtuluş Savaşı yıllarında orkestra, Osmanlı Sultanı`na bağlı bir kurum olarak varlığını devam ettirdi, saltanat kaldırılınca halifeye bağlandı ve Makam-ı Hilafet Mızıkası adını aldı.

Cumhuriyet Dönemi

Hilafetin kaldırılmasında 8 gün sonra, 11 Mart 1924`te orkestra, TBMM`nin karşısındaki binada Ankara`daki ilk konserini verdi. Yeni hükümetin önünde ilk sınavını böylece veren orkestra, 27 Nisan 1924 tarihinde Cumhurbaşkanı Atatürk`ün emri ile Ankara`ya taşındı. Zeki Bey`in yönetiminde çalışmalarına devam eden orkestra, Türk Ocağı`ndaki konserlerin yanı sıra radyo konserlerine önem verdi.

Cumhuriyet dönemindeki ilk yurtdışı turne 1926`da gerçekleşti. Karadeniz Gemisi`ndeki Yerli Malı Haftası sergisinin Avrupa sahil şehirlerine yaptığı 4 aylık geziye katılan orkestra, büyük ilgi gördü.

1932`ye kadar Milli Savunma Bakanlığı`na bağlı olarak çalışmayı sürdüren orkestra, 25 Haziran 1932`de Zeki Üngör`ün çabaları ile Milli Eğitim Bakanlığı`na bağlandı. Riyaset-i Cumhur Filarmoni Orkestrası adını alarak cumhuriyet ile özdeşleşti. Bu adın alınması ile bando ve orkestra kesin olarak birbirlerinden ayrıldı. Zeki Bey, 1934`te orkestradan ayrıldı.

1934`te Adnan Saygun, 1935`de Dr. Ernst Preatorius Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası`nın şefi oldu. 1946- 1952 yılları arasında Hasan Ferit Alnar orkestrayı yönetti. 1957-1959`da Robert Lawrence, 1960-1962`de Bruno Bogo, 1960-1963`de Otto Matzerah, 1963-1971`de Prof. Gotthold E. Lessıng, 1971-1975`de Jean Perisson, 1977-1982`de Tadeusz Strugala orkestranın daimi şefi olmuştur 1959`da şef yardımcısı olan Hikmet Şimşek ise 1986`ya kadar görevini sürdürmüştür. 1988`de Gürer Aykal şef olmuştur.

Orkestra Yönetimi

1951`e kadar orkestrada idari ve sanat otoritesi tek şefte toplanmaktaydı.Orkestra sanatçıları 1951`de kendilerine bir yönetim kurulu seçtiler. Bu yönetim şekli 1957`de Kuruluş Özel Yasası ile resmileşti.

Orkestra Yönetimi şu şekilde işlemektedir: Yönetim Kurulu ve Teknik kurul olmak üzere iki organ vardır. Her sene tekrarlanan bir seçimle orkestrayı yönetecek 5 kişilik yönetim kurulu belirlenir. Kültür Bakanlığı, seçilen beş kişi arasından müdür ve muavini atar. Yönetim kurulu orkestranın senelik programını belirler, teknik kurul ise yabancı şef ve solistlerin seçimini yapar.