}
Mazıdağı,Viranşehir ve Kızıltepe ilçeleri ile sınır komşusu olan Derik yaklaşık olarak 1390-1400 yıllarında Tí©rka aşiretinin bir kolu olan Davutoğulları (Mala Dawıdí© Kalo) ve Kayıhanlılar (Mala Qeya) tarafından kurulmuştur. Halen Derik`in ilk kurulduğu mehallere Gare Rezí© Dí©wıd ve Mí©rga Keya denilmektedir. Derik ilçesi, Diyarbakır yöresinde astığı astık, kestiği kestik olan Çıplak Haso adında bir miri öldürmeleri sonucu oluşan kan davası yüzünden göç etmek zorunda kalan bu iki aşiret tarafından kurulmuştur. ........Derik`in yüzölçümü 13977 Km2 olup 1998 Yılı genel nüfus sayımına göre merkez nüfusunun 19,750 kişi, 2000 Yılı nüfus sayımında da 200.700 Kişi olduğu tespit edilmiştir. Derik`te belediye teşkilatı 1874 tarihinde kurulmuş ve ilçe bu tarihte Diyarbakır`a bağlı iken 1923 Yılından itibaren Mardin`e bağlanmıştır. 31 Ekim 1927 Cuma günü yapılan nüfus sayımında, İlçe merkezinde 528 ev, 38 dükkan, 1 cami ve 1 kilisenin bulunduğu, 1370 i erkek ve 1278 i kadın olmak üzere 2657 kişinin yaşadığı, köyler ile beraber genel nüfusun ise 6930 u erkek, 8181 i kadın olmak üzere toplam 15111 kişiden ibaret olduğu tespit edilmiştir. İlçe Mazıdağı`nın güney eteklerinden Kızıltepe-Ceylanpınar ovalarına doğru alçalan alanları kaplar. İlçe toprakları kuzeyden güneye doğru alçalmaktadır. İlçe merkezinin üç tarafı dağlarla çevrili olup, iklim karasal özelliktedir. ........İlçenin ova kesimi bozkır, Mazıdağı yamaçları ise meşelerle kaplıdır. Orman alanlarındaki ağaçlar son yıllarda giderek çoğalmakta ve gurleşmektedir. İlçede en çok tahıl üretimi yapılmakla beraber sulama kuyularının kazılması ve sulama göletlerinin faliyete sokulması ile endüstri bitkilerinin üretimide oldukça artmıştır. Bunun yanında önemli miktarda sayılabilecek zeytinlikler, bağlar ve meyva bahçeleride bulunmaktadır. Derik`in rakımı 780 M dır. İlçe sınırları dahilinde bulunan dağların yüksekliği 1500 M yi aşmamaktadır. İlçedeki dağlar Mardin Eşiği Dağları olarak adlandırılmaktadır. İlçenin ova kesimi de Harrandan Nusaybine kadar uzanan ovanın bir bölümünü kaplamaktadır. Ovanın önemli bir bölümü de tarih öncesi dönemlerde faliyet göstermiş yanar dağların püskürttüğü volkanik siyah taşlar ile kaplıdır. Günümüzde sönmüş bu yanardağlardan, çimento sanayiisinde hammadde olarak kullanılan klinker maddesi çıkarılmaktadır. ,,,,,,,,İlçe merkezinde ikamet eden halkın geçimi bağcılık, sebzecilik, meyvecilik ve zeytinciliğe dayanmaktadır. Tarımın dışında üretime dayalı herhangi bir faaliyet bulunmamaktadır. Dağ köyleri ile Karacadağ yöresindeki köylerin geçim kaynağı hayvancılık, ova köylerinin geçim kaynağıda tarla ziraatına dayanmaktadır. ........Mardin tarih boyunca hangi medeniyetin etki alanı ve yönetimine girmişse, Derik`te bu devletlerin yönetimine girmiştir. ........Derik nüfusunun önemli bir bölümü Kurtuluş Savaşından kadar Ermenilerden oluşurken, zaman içerisinde sosyal ve ekonomik nedenlerden Ermeniler göç etmişlerdir. Artık Ermeni yoktur. .....İlçede akarsular küçük çay ve dereciklerden oluşur. Bunlardan başlıcaları; Şí©b Deresi, Turcel Deresi, Zorava Deresi ve Cırcıp Deresidir. Ayrıca devlet tarafından yaptırılan sülama amaçlı göletlerde vardır. Bunlarda Künreş, Şerefli, Yıldız ve Dumluca göletleridir.
Derik ve Çevresinde Hüküm Süren Uygarlık ve Devletler
Millattan Önce
3000 Mittaniler 2350 Akkad veSümerler 2300 Akkadlar 2216 Sümerler 1800 Babil 1595 Kasiler 1350 Asurlular 612 Medler 585 Persler 330 Büyük İskender Dönemi 327 Selefkoslar 129 Partlar 66 Romalılar
Millattan Sonra
200 Sasaniler 600 Caris Oğlu Arus Yönetimi 639 İyad B. Ganem komutasındaki islam orduları tarafından fethedilme. (Hz.Ömer Dönemi) 639-739 İslam dinine giren Arsus Kızı Mariye ve Torunu Amuda Dönemi 739-837 Yılına kadar bu yöreler yıkık ve virane kaldı 837-894 Musul Hükümdarı Al-i Hamdan Dönemi 894 Halife 16. Mu`tadıt Billah tarafından Mardin ve çevresi boşaltıldı. 930-977 Nasırüddevle Hasan Dönemi 977-1084 Mervaniler Dönemi 1105-1400 Artuklu Devleti Dönemi 1394 Moğol İmparatoru Timur`un Talan ve istilası. 1400-1468 Karakoyunlular Dönemi. 1468-1507 Akkoyunlular Dönemi. 1507-1515 Sefevi Devleti Dönemi. 1515-1923 Osmanlı İmparatorluğu Dönemi. 1923 Cumhuriyet Yönetimi.