Türkçe Bilgi: Dersim ayaklanmaları

Askeri kayıp: 30.000 |kayıp2 = İsyancı ve sivil kayıp:25.000 |kayıp3 = |notlar = }} Dersim ayaklanmaları, Osmanlı Devleti döneminde Dersim bölgesinde çıkmış isyanlara verilen adlar. Osmanlı döneminde yüzyıllarca yurtluk ve ocaklık biçiminde özerk olarak yönetilen Dersim bölgesinde Tanzimat dönemini kabul etmeyen aşiretler tarafından ardı sıra birçok ayaklanma çıkmıştır. İlk ayaklanma 1847 yılında çıkmıştır. Tanzimat gereğince bütün illerde mutlak otorite devlete bağlandı. Bu yüzden Dersim bölgesindede mutlak otorite sağlanmıştır. Dersim bölgesi Hozat merkez alınarak sancak yapılmıştır. Aşiret yönetimi bozulmuştur. Bölge aşiretleri ve halk Osmanlı askeri yönetimini kabul etmeyip ilk ayaklanmayı gerçekleştirdi. Bu ayaklanmada aşiretler arasında çok büyük bir dayanışma gözlemlenmiştir. Özellikle Kureyşan aşiretinin liderliği göze çarptı. Bu ayaklanma rahat bastırılır. Uzun bir süre sancak bozulsada yine asker gönderilerek güçlendirilmeye çalışıldı. Özellikle Gazi Ahmet Muhtar Paşa'nın Dersim ve birçok ile böyle politika öngörmesi ve doğunun mutlak otoriteyi kabul ettirilmeye çalışılması Dersim aşiretleri tarafından kabul edilmedi. O sıralardada Kafkasya'da Rus tehlikesine karşı yönetim doğudaki gücünü kafkasya konuşlandırmış durumda. Haydaran ve Demenan aşiretleri plan kurarak ayaklanmanın çıkacağı zamanı iyi ayarladılar. Ve 93 Harbi çıktığı zaman ayaklanmayı başlattılar. Gazi Ahmet Muhtar Paşa komutasında Kafkasya'ya giden ordu ayaklanma arasında kalır. Uzun bir süre süren çatışmalar sonucunda ordu uzun süre bölgede kaldı.Ayaklanmadan kurtulan ordu Kafkasya Cephesine gitti. Ve ilk defa bu ayaklanma Dersim aşiretleri tarafından kazanılan ilk zaferdir. Bu isyan sonrasında bölgede yine asker kuvvetlenidirilmesi sonucu ve Ermeni çete görevlerinde kışkırtması ve desteği ile yeniden bir ayaklanma patlak verdi. Bölge yine sancak olunca özellikle Koçgiri ve Şamuşaklı aşiretleri önderliğinde yeni bir ayaklanma patlak verdi. Bu ayaklanma tam olarak bastırılmadığından sonraki sene Haydaran, Demenan ve Kureyşan aşiretlerinin de katılımıyla ayaklanma büyüdü. Uzun süren çatışmalar sonucunda kazanan yine Dersim aşiretleri oldu. Ve 1895 yılındada sürüp gitti. * 1907 yılında Şamuşaklı,Resikli, Koçuşağı ve Kureyşan aşiretleri birleşerek yeni bir ayaklanma çıkardı. Bu ayaklanma kısa sürede bastırıldı. * 1911 yılında bütün dersim aşiretleri otoriteyi kabul etmeye başladı. Fakat buna sadece Haydaran aşireti boyun eğmedi. Ve ayaklandı. Ve bu ayaklanmayı tek başına sürdürdü. Zafer ilan etti.Bu zafer diğer aşiretleri yeniden diriltti. * 1914 yılında Kırgan ayaklanma çıkardı. Bu ayaklanmaya Kırgan aşiretinin müttefiği Ferhatuşağı aşiretide katıldı. Ve ayaklanma büyüdü. İsyan uzun bir mücadele sonucu zor bastırıldı. * 1916 yılında Seyit Rıza'nında teşvikiyle bölgede ilk defa bağımsızlık için ayaklanma çıktı. Bu isyan sonucu Dersim bölgesi bağımsızlaşsa da kendini tam olarak gösterememiştir. Sonraki yıllarda Kürtlerin bağımsızlık ayaklanmalarına katılmayan Dersim 1937-1938 yıllarında Dersim İsyanı olarak yeniden ayaklandı. Bu isyanı Seyit Rıza gerçekleştirdi. Bu ayaklanma basıtırıldıktan sonra Türkiye yönetimini kabul eden aşiretler bir daha ayaklanamamıştır. Terteley Dêrsımi

Kaynaklar

Vikipedi

Dersim Ayaklanmaları

Dersim Ayaklanmaları Hakkında Detaylı Bilgi

Kaynaklar

Görüşler ve Yorumlar