Türkçe Bilgi: Dionysos

Dionysos, Antik Yunan Dünyası'nda, ilk olarak şarap sonra bitkilerin ve son olarak ölümün ve hayatın yenilenmesinin tanrısı olarak tapınım görmüştür. Antik Yunan Dünyası'na diğer tanrılardan daha geç girmesine rağmen, O'nun için yapılan şenlikler Grek hayatının daha çok canlanmasını sağlamış ve bu şenliklerde oynanan oyunlardan Tragedia ve Komedia doğmuştur.

Dionysos bir çok yönden diğer Olympos tanrılarından ayrılır. Diğer tanrılardan hiçbiri Dionysos kadar insanlara yakın ve insanlarla içiçe değidir. Bu yönleri sayesinde bir çok yerde kendine müritler bulmuştur. Dionysos'un Anadolu kökenli bir tanrı olduğu ve bu tanrıyı Yunanlılar'a benimsetmek için çeşitli efsanelerin uydurulduğu biliniyor. Dionysos tapımı, ilk zamanlar tanrı ile ilişkili efsaneleri canlandırmakla başlamış ve zamanla bu oyunlar edebi bir içerik kazanmıştır. Daha sonraları bu efsaneler tragedialar ve komedialara konu olmuştur.

Dionysos, Zeus ve Semele'nin oğlu olarak doğmuş. Semele'nin Zeus'un yıldırımları sonucu ölmesinin ardından, Zeus'un baldırına yerleştirdiği Dipnysos 2. kez doğmuştur ve Nysa Dağı perileri tarafından büyütülmüştür.

Dionysos, büyümesinin ardından bir yolculuğa çıkmış ve Hindistan'a kadar gitmiştir. Gittiği yerde insanları şarap ve üzüm yetiştiriciliği konusunda eğitmiştir. Bu yolla kendine tapınanların sayısını arttırmış, ancak kendisine kötü davranan veya karşı çıkanları da cezalandırmaktan çekinmemiştir.

Dionysos, dininin gelişmesini ve insanlar üzerindeki etkisini biraz da kendisi için yapılan şenliklerin içeriğine borçludur. Onun için yapılan şenlikler, zamanla diğer tanrılarınkiyle karşılaştırılamayacak ölçüde önem kazanmıştır. Dionysos için Atina'da Aralık ayı başından Nisan ayı ortasına kadar olan sürede 4 şenlik yapılıyordu. Bu şenliklerin en önemlisi Anthesterion'du. Dionysos Bayramları'nda yapılan şenlikler insanın 5 duyusuna hitap edecek nitelikte idi.

Dionysos şenliklerinde oynanan satyr oyunlarından Tragedia türemiştir. Ayrıca ilk başlarda yuvarlak orkestrada oynanan oyunlar, zamanla Atina Akropolünün güney yamacına inşa edilen Dionysos Tiyatrosu'na taşınmıştır. Bu, Yunan Dünyasının ilk taş tiyatrosudur.

Anadolu'da Dionysos'la aşağı yukarı aynı özellikleri taşıyan tanrılar vardır. Phrigia'da Sabazius ve Lydia'da Bassareus bu özellikte tanrılar olarak Anadolu'da tapınım görmüşlerdir. Buna rağmen Dionysos hiçbir zaman Yunanistan'da gördüğü kadar fazla ilgiyi Anadolu'da görememiştir. Dionysos dini daha sonra Kuzey Yunanistan'a yayılmış, Roma Dönemi'nde de Bakkhos olarak varlığını sürdürmüştür.

KÖKENİ VE İSİMLERİ:

Dionysos Yunan panteonuna son katılanlardan biridir. Homeros eserlerinde tanrının adını üç kez geçmektedir. İliada’da tek bir yerde onu küçültücü bir öyküyle anlatırken Odyssia’de ona ilişkin hiçbir bilgi verilmeksizin iki kez anılmıştır. Kökeni konusunda çeşitli görüşler vardır. Bunlardan birine göre Trakya kökenlidir tanrı. Diğer bir görüş ise tanrının Anadolu kaynaklı olduğunu söyler. Buna ilişkin en net bilgiyi Euripides’in kendi çağındaki Dionysos tapkısını detaylıca anlatan “Bakkhalar” isimli yapıtından bulmak mümkün; aşağıdaki bölümlere göz atalım:

-- Tanrı, tragedyanın başında topuklarına kadar uzanan uzun bir Lidya elbisesi giymiş olarak sahneye çıkar ve şöyle konuşur:

Dionysos— İşte ben, Zeus'un oğlu Dionysos, Kadmos'un kızı Semele'nin yıldırım dolu şimşekler içinde doğurduğu tanrı, Thebai toprağına ayak basıyorum. Tanrılığımdan soyunup insan suretine girdim... Ben Lydia'nın altın ovalarından geliyorum, İran'ın güneşten kavrulan kırlarını, Baktria'nın uzun surlarnı; Media'nın buzlarla örtülü topraklarını, saadet diyarı Arabistan'ı, tuzlu denizin kıyılarında uzanan bütün Asya ülkesini, Barbar'larla Hellen'lerin karışık yaşadığı, güzel hisarlarla süslü şehirleri dolaştım. Oralarda korolarımı topladım; dinimi, ayinlerimi öğrettim; şimdi kendimi Hellen'lere tanıtmak istiyorum. Hellen toprağında Bakkha'ların keskin çığlıklarıyla çınlattığım, kadınlarının çıplak vücutlarını ceylan postlarıyla sarıp ellerine thyrsos'u, sarmaşıklı asayı verdiğim ilk şehir Thebai oldu. ...

Tanrının konuşmasının ardından Bakkha’lar korosu ezgiye başlar

Asya topraklarından geldim, Yüce Tmolos’u aştım, Tanrımız Bromis uğrunda Durmadan ,yorulmadan koşuyordum. Euhoi diye bağırarak Bakkhos’un şerefine. Kim o, yolda gezen? Çekilsin herkes damının altına, Temizleyip kapansın bütün ağızlar; Şimdi ben, Euhoi sesleriyle Dionysos’u kutluyorum. ...

Metindede görüldüğü gibi tanrının bir çok adı vardır. Dionysos ,Bakkhos ve Bromis bunlar arasında en çok bilinenler olmakla birlikte ; Euhios, Dithyrambos, İakkhos ve İobakkhos gibi isimlerle de anılmaktadır.. Tanrının isimleri tam olarak anlamlandırılabilmiş değildir. Dionysos adı konusunda iki görüş vardır. bunlardan birincisi, Azra Erhat, Derman Bayladı gibi yazarların belirttiği “ dio- nysos” diye iki kökün birleşmesinden oluşmuştur. Dio, (dios,dio,di) gibi köklerle bağlı kılınıp “tanrı” anlamına gelmektedir. Nysa kelimesi ise antik dönemlerde birçok dağa ve şehre isim olmuş.(Trakya’da, Theselya’da, Makedonya’da Hindistan ve Arabistan’da Nysa isimli dağlar vardır. Anadolu’da ise bu isimle Sultanhisar’daki antik bir şehir ve birkaç dağ vardır.) Bu şekliyle Dionysos , “Nysa Dağının Tanrısı” anlamını taşımaktadır. Diğer bir görüş ise tanrının doğumuna ilişkin mitoslarla bağlantı kurarak, “iki kez doğan” anlamından bahsetmektedir. Fakat bunun Yunanca karşılığı desteksiz kalır. Bazı araştırmacılar, Dionysos’un “iki kez doğan” niteliğini karşılayan kelimenin “ditrambos” kelimesiyle karşılık bulduğunu belirtmektedir.

Dionysos

Dionysos

İlgili konular

Dionysos Resimleri

Apollon ve Dionysos

Teos

BAKKHALAR

Semele

Nysa

Orfizm

Liber

Satir

Dionysos

Dionysos Hakkında Detaylı Bilgi

Dionysos Sözlük Anlamları

Dionysos

İlgili konular

Görüşler ve Yorumlar

Dionysos Resimleri

Okuma Önerileri

Apollon ve Dionysos

Teos

BAKKHALAR

Semele

Nysa

Orfizm

Liber

Satir