ikonuna tıklayınız.
Etiyopya
Türkçe Etiyopya kelimesinin İngilizce karşılığı.n. Abyssinia, Ethiopia
Etiyopya, bilhassa miladın ilk yıllarından beri köklü bir geleneği olan Afrika’nın en eski bağımsız devletidir. Yalnız gayri safi milli hasıla ile kişi başına düşen doktor, araba sayısı gibi değerler yönünden diğer Afrika ülkelerinden geridir. Tarihi çağlar içinde ilk yerleşenler Hami ve Sudanlı soyundan kabilelerdir. Miladi birinci yüzyılda kurulan Aksum Krallığı 7. yüzyılda yıkılmıştır. Ülkenin Arap hakimiyetine geçmesinden önce Yemen’de bulunan Habeşli kumandan Ebrehe, ordusuyla Mekke’ye yürüdüyse de Ebabil kuşlarının hücumuyla bütün ordu perişan olmuştur.
Kızıldeniz’in iki yakasının Bizans müttefiklerinde olmasını istemeyen İranlılar 572 yılında Aksum Devletine son verdiler. Peygamberimiz aleyhisselam zamanında, Mekke’nin ticari hayatının gelişmesiyle Habeşistan önem kazandı. Bu zamanda bazı Müslümanlar buraya göç ettiler. Kızıldeniz kıyılarında İslamiyet yayılınca, Aksum Krallığı güneye doğru kaydı. Bu sırada Zague ve Salamon Hanedanları 1285 yılına kadar başta kaldılar. Bu tarihte İfat SultanıAli ibni Valaşma ile (Akil ibni Ebi Talib soyundan) Müslüman Habeşistan Devleti kuruldu. On altıncı yüzyılda Arapların bu ülkeye yaptığı seferler karşısında ülkenin tamamen Müslüman olmasını önlemek için Portekizlilerden yardım istendi. Portekizliler bunu fırsat bilerek ülkeye hakim oldular. Bir ara derebeyleriyle din adamları arasındaki anlaşmazlıklarla ülke sarsıntı geçirmişse de Portekiz veİtalyan kiliselerinin çalışmaları ile 1855’te Kassa, İkinci Tevodros adıyla tahta çıkarılarak, Müslüman hakimiyetine son verildi.
1889 yılında İkinci Menelik’in Habeşistan imparatoru olarak taç giymesiyle idare tekrar Salamon Hanedanına geçti. İtalya, İngiltere ve Fransa gibi Avrupa devletlerinin uğraşması ile nihayet 2 Kasım 1930’da Necaşi Haile Selasiye taç giydi. Necaşi ünvanı “nagaş” kelimesinden ve bu da “vergi” manasındaki “ngş” kökünden gelmektedir. 1935 yılında Mussolini zamanında İtalyanlar ülkeyi işgal etmişse de İkinci Dünya Savaşı sonunda çekilmek zorunda kalmışlardır.
Haile Selasiye 1975 yılına kadar başta kaldı ve uzun süren iktidarı sırasında Habeşistan’da bulunan Müslümanlara dini, siyasi, kültürel çeşitli baskı ve zulümler yaptı. 1975’te askeri bir darbe ile iktidardan uzaklaştırıldı. Ülkede yeni idareyi kuran hükumet, sol temayüllü olduğundan, Rusya ile her sahada yakın ilişkiler içine girdi. Müslümanlara yapılan baskı ve zulümler bu hükumet zamanında da artarak devam ettiğinden Eritreli Müslümanlar ile hükumet kuvvetleri arasında çarpışmalar zaman zaman şiddetlenerek devam etti. 1987’de yeni Anayasa kabul edildi ve yapılan seçimler sonunda askeri yönetime son verilerek komünist parti iktidar oldu. Etiyopya Cumhuriyeti, Afrika Birliğine ve Birleşmiş Milletler Teşkilatına üyedir.
1974’ten bu yana Etiyopya’yı idare eden askeri cunta lideri bilahare devlet başkanı Albay Haile Mariam Mengitsu’nun ülke dışına Haziran 1990’da kaçışından sonra; Etiyopya Halk Kurtuluş Cephesi liderliğindeki (Eritre Halk Kurtuluş Cephesi, Tigre Halk Kurtuluş Cephesi ve Oromo Özgürlük Cephesi) büyük direniş grubu Etiyopya iktidarını ele geçirdi. Yüzde 70’i Müslüman olan Eritre Halk Kurtuluş Cephesi 30 yıldır işgal altında olan Eritre’yi kurtardı, başkent Asmara ile Kızıldeniz’deki Assab ve Massawa liman şehirlerini de kontrolları altına aldı. 1993’te yapılan halk oylaması neticesinde Eritre bağımsızlığını kazandı.
Fiziki Yapı
Etiyopya genelde dağlık ve platolarla kaplı bir ülkedir. Fakat kuzeyde Eritre bölgesinde deniz seviyesinden 120 m kadar daha aşağıda bulunan 150 km2 genişliğindeki Afar Çukurluğu da bu ülkededir. Afar Çukurluğu faylarla ve volkanik faaliyetlerle Kızıldeniz’den ayrılmış olup, kuruyan tabanı 900 m kalınlığında tuz tortullarıyla kaplıdır. Bu yerde yer yer faylar boyunca lavlar sızmakta ve bazı kraterlerinden de bol sodalı ve kükürtlü sıcak su kaynakları çıkmaktadır.Ülkeyi yaklaşık kuzey-güney yönünde “Rift Vadisi” denilen büyük bir kırık hattı kesmektedir. Bu kırık hattı boyunca meydana gelmiş olan çöküntü hendeği aynı zamanda doğmakta olan bir okyanusun ortasında yer almaktadır. Yapılan incelemelere göre doğudaki Etyopien ve Arabistan blokları ile batıdaki Afrika blokları devamlı birbirinden uzaklaşmaktadır. Mesela yılda en az 1 mm olan bu uzaklaşma Kızıldeniz çevresinde yılda 2 cm’yi bulmaktadır.
Rift Walley denilen bu çöküntü hendeğinin batısında merkez platosu yer alır. Bu plato üzerinde yer yer yüksek dağlar ve Ambas denilen yassı tepeler bulunmaktadır. Genelde 2000 m’nin üzerinde olan bu plato alanında 4543 m ile en önemli yükselti Daşan Dağıdır. Akarsularla da parçalanmış olan bu plato alanı aynı zamanda nüfusun yoğun olduğu bir bölgedir.
Çöküntü hendeğinin doğusunda kalan plato alanı Somali Platosudur. Burası da akarsularla parçalanmıştır ve Urgoma Dağlarında yükselti 5340 m’yi bulur.
Önemli akarsuları Şebeli, Tana Gölünden doğan Mavi Nil, Omo’dur. Nil Nehrinin çöllerde kuruyup, kaybolup gitmesini engelleyen Sobat, Mavi Nil (Bahr-ül Azrak) ve Atbara kolları bu ülkeden beslenmektedir. Mavi Nil ülkenin en önemli gölü olan 1830 m yüksekliğindeki Tana Gölünden doğmaktadır. Ortadaki çöküntü hendeği boyunca yer yer çok sayıda akarsu ve göl bulunmaktadır. Zivay, Şala, Tana, Avasa gölleri gibi. Ayrıca doğusunda Hint Okyanusuna ulaşan Juba ile Vebbi Cebeli akarsuları da bu ülkeden kaynaklarını almaktadır. Fakat ulaşım yapılabilen tek akarsu kısa olan Baro Nehridir.
İklimi
Enlem itibariyle subekvatoral ve tropikal iklim kuşağı üzerinde bulunan ülkenin esas iklim özelliğini dikey yöndeki yükselti fazlalığı meydana getirmektedir. 1800 m yükseltinin altındaki yerlerde gerçek manada subekvatoral iklim görülür. Buralarda en fazla sıcaklık 40°C’yi bulur. En sıcak ayın ortalaması 33°C, en soğuk ayın ortalaması ise 21°C’ dir.2400 m ile 3200 m yükseklikte bulunan yerlerde tam bir ılıman iklim görülür. Buralarda ortalama sıcaklık 16°C’dir.
Yağış ortalaması bölgelere göre değişiklik göstermektedir. Güneybatıda 2500 mm olan yağış miktarı, kuzeydoğuda 50 milimetreye kadar düşer.
Tabii Kaynakları
Günümüzde yakıt olarak ormanların kesilmesiyle sadece güneybatıdaki geçit vermeyen ormanlar kalmıştır. Alçak yerlerde step ve savanlar hakimdir. Yüksek yerleri ise baobab, çınar, incir ve hurma ağaçları kaplar. Avustralya’dan getirilerek yetiştirilen okaliptus ağaçları ile ülkenin odun ihtiyacı karşılanmaktadır. Etiyopya yabani hayvan bakımından zengin bir ülkedir. Zürafa, zebra, fil, aslan, antilop, suaygırı ve deve kuşu gibi hayvanlara çok rastlanmaktadır. Bunun yanında kartal, papağan ve maymun da çok bulunmaktadır.Etiyopya, maden kaynakları bakımından fakir bir ülkedir. En çok üretilen maden, tuzdur. Az miktarda platin, demir, manganez ve altın bulunmaktadır.
Nüfus ve Sosyal Hayat
Arabistan’dan gelerek buraya yerleşen Hamiler ve Sami Amharalar Etiyopya’nın en büyük etnik gruplarını meydana getirirler. Nüfusun % 35’ini meydana getiren Amharalar ülkede söz sahibidirler. Halkın % 90’ı köylerde yaşamaktadır. Önemli şehirleri Asmara, Addis Ababa, Dire Dava, Gonder, Desse, Harar ve Mitsiva’dır.Halkın % 55’i Hıristiyan, % 37’si Müslüman, % 8’i ise diğer dinlere mensuptur. Eğitim ve öğretim çok geri olup halkın ancak % 3,7’si okuma yazma bilmektedir. İlk üniversitesi ancak 1951 yılında açıldı.
Siyasi Hayat
1974 yılına kadar bir krallık olan Etiyopya’da kral devrilerek 1975’te rejimin cuntacılar tarafından değiştirildiği ilan edildi. Cunta sosyalist bir rejimi benimsedi. 1987’de kabul edilen anayasa ile seçimler yapılarak demokrasiye geçildi.Ekonomi
Tarım: Ekonomisi tarıma dayalı olan Etiyopya, topraklarının % 50’sinde ziraat yapılmaktadır. Fakat tarım araç ve gereçleri çok ilkel olduğundan yüksek seviyede ürün alınmaz. Buğday, arpa, yulaf, mısır, darı başta olmak üzere çeşitli meyve ve sebze yetiştirilmektedir. Bunun yanında pamuk, şekerkamışı, muz gibi Akdeniz ürünleri de yetiştirilmektedir. Yetiştirilen ürünler ülke ihtiyacını karşılar. Kahve ise en önemli gelir getiren ihraç ürünüdür.Hayvancılık: İklim ve tabiat şartlarının müsait olması sebebiyle çok yapılmaktadır. Sığır, at, katır, deve ve koyun çok miktarda beslenmektedir.
Endüstri: Etiyopya’da bulunan fabrikalar dokuma, deri, mobilya, çimento, kimyevi maddeler ve sigara üzerinedir. Sanayinin gelişmesi için gerekli olan enerjiden yoksundur.
Ticaret: Etiyopya, kahve, deri, post, yağlı tohumlar ve baklagiller ihraç eder. Makina, ulaşım techizatları, inşaat malzemeleri ve petrol ürünlerini ithal etmektedir.
Ulaşım: Ülkenin engebeli oluşu ulaşımı engellemektedir. 35.000 kilometreyi bulan karayolu ile 800 km kadar demiryolu şebekesi vardır. Elverişsiz şartlara rağmen dış hatlarda da çalışan önemli hava yolları ağı kurulmuştur. Önemli limanları Massava ve Assab’dır.
misafir - 9 yıl önce