Kısaca: Eşref Edip Fergan (d. 1882, Serez – ö. 15 Aralık 1971, İstanbul), Türk gazeteci, hukuk doktoru. ...devamı ☟
Eşref Edip Fergan (d. 1882, Serez – ö. 15 Aralık1971, İstanbul), Türk gazeteci, hukuk doktoru. Mehmet Akif’in şiirlerini yayımladığı Sırat-ı Müstakim (sonraki adıyla Sebilürreşad) adlı derginin sahibidir.1908’den başlayarak 1966’ya kadar çeşitli aralarla 58 yıl boyunca1107 sayı bu dergiyi yayımlamıştır. Kurtuluş Savaşı sırasında dergi yoluyla milli mücadele hareketini desteklemiştir. Hayatı boyunca batı yanlısı fikirlere karşı İslami düşünceleri savunmuştur. ==YaşamıAilesi ve öğrenimi 1882’de Selanik’e bağlı bir sancak merkezi olan Serez’de dünyaya geldi. Babası İslam Ağa, annesi Nefise Hanım’dır. Sıbyan mektebini ve Rüştiyeyi Serez’de okudu. Öğrenimini İstanbul’da Mekteb-i Hukuk’ta sürdürdü. Bir yandan da Çemberlitaş’taki Atik Ali Paşa Camii’nde medrese derslerine devam etti. Bu yıllarda tanıştığı Ebül’ula Mardin ve Mehmet Âkif ile dostluğunu ömürboyu sürdürdü. Eşref Edip, I. Dünya Savaşı yıllarında İttihat ve Terakki yönetiminin bazı faaliyetlerini sert bir şekilde eleştirdi. Bu sebeple, 1916’dan 1918 yılının ortalarına kadar bir buçuk yıl süreyle Sebilürreşad’ın yayımına ara vermek zorunda kaldı. Savaştan sonra Sebilürreşad’ı işgal altındaki İstanbul’da tekrar yayınlamaya başlayan Eşref Edip, başta Abdullah Cevdet olmak üzere “asrilik” ve “Garpçılık” taraftarları ile mücadeleye devam etti, Anadolu’da başlayan milli mücadeleyi Mehmet Akif ile birlikte destekledi.
Kurtuluş Savaşı yılları
İşgal güçlerinin artan baskısı üzerine İstanbul’dan ayrılan Eşref Edip, Kastamonu’da Mehmet Akif ile buluştu ve Sebilürreşad’ı Kasım 1920’den itibaren bir süre kaldığı bu şehirde çıkardı; birçok yerde Milli Mücaeleyi destekleyen konuşmalar yaptı, Kastamonu ve çevresinde mücadeleyi Mehmet Akif ile birlikte örgütledi. . Milli mücadeleye katkıları nedeniyle Ankara’ya davet edilip Akif ile birlikte Taceeddin Dergahı’na yerleşen Eşref Edip, 3 Şubat 1921’den itibarense dergiyi Ankara’da çıkarmaya başladı. Askeri birliklerin yardımıyla Anadolu’nun ücra köşelerine ulaştırdığı dergide Mehmet Akif’in yurdun değişik yerlerinde verdiği vaazların metinlerini yayımlayarak ulusal bilincin uyandırılmasına katkıda bulundu. Ankara’da bulunduğu sırada Mehmed Akif, Said Nursi ve Şeyh Ahmed Senusi ile birlikte Sivas’ta bir İslam şurasının toplanması çalışmalarına katılan Eşref Edip, Milli Mücadele’nin kazanılmasından sonra tekrar İstanbul’a döndü ve yayın faaliyetine burada devam etti.
Cumhuriyetin ilk yılları
Eşref Edip, Cumhuriyetin ilanından sonra hızlanan batılılaşma hareketine şiddetle muhalefet etmekteydi. Sebilürreşad’ı İslamcılık düşüncesi doğrultusunda yayınlamayı sürdürdü. Şeyh Said İsyanı üzerine birçok gazete ve dergiyle birlikte Sebilürreşad da kapatıldı. Eşref Edip tutuklanarak Şark İstiklal Mahkemesi’ne gönderildi. Önce Ankara, sonra da Diyarbakır’da yargılandı. Sebilürreşad’ın yayımını durdurmak şartıyla 13 Eylül 1925’te serbest bırakıldı. Eşref Edip, serbest kaldıktan sonra yayın faaliyetlerine "Asar-ı İlmiyye Kütüphanesi" adı altında çeviri eserler yayımlayarak devam etti. 1932’de Mısır’a gidip Mehmet Akif ile görüştü. Milli Eğitim Bakanlığı’nın yayımladığı İslam Ansiklopedisi’ne karşı Ekim 1940’da İzmirli İsmail Hakkı, Kamil Miras ve Ömer Rıza Doğrul’la birlikte "İslam-Türk Ansiklopedisi" ve "Îslam-Türk Ansiklopedisi Mecmuası"’nı çıkarmaya başladı.
Çok partili yaşam dönemi
Eşref Edip, Türkiye’de çok partili yaşama geçiş yaşanmaktayken Sebilürreşad’ı yeniden yayımlamaya başladı. Bu yıllarda dergide Ömer Rıza Doğrul, Kazım Nami Duru, Cevat Rifat Atilhan, Tahir Olgun, Ali Fuat Başgil ve Hasan Basri Çantay’ın yazıları yer aldı. Sebilürreşad’ın Mayıs 1948’de başlayan yayımını Şubat 1966’ya kadar 362 sayı devam ettirdi. Eşref Edip ayrıca Tevhid-i Efkar, Yeni Sabah, Millet, Diyanet, Yeni Asya, Yeni İstiklal, Bugün, Sabah, İttihad gibi dergi ve gazetelere de yazılar yazdı. Hayatı boyunca İslam birliği fikri doğrultusundaki basını destekledi. Yazdığı yazılar ve Ahmed Emin Yalman'la yaptığı yazılı tartışmalar yüzünden Malatya olayı (Yalman’ın 22 Kasım 1952 günü lise öğrencisi Ahmet Üzmez tarafından düzenlenen suikastta yaralanması) sonrasında tutuklandı. Son yargılanması ise 1967’de Bugün Gazetesi’nde yayımlandıktan sonra kitap haline getirilen Kara Kitap adlı kitabı nedeniyle oldu ve beraatle sonuçlandı.
Vefatı
15 Aralık 1971’de vefat etti, Fatih Camii’nde kılınan cenaze namazının ardından Edirnekapı Şehitliği’ne defnedildi.
Eserleri
*Mehmet Akif- Hayatı, Eserleri ve 70 Muharririn Yazıları *Inkılap Karşısında Akif- Fikret Gençlik Tan'cılar *Tevfik Fikret'i Beş Cepheden 40 Mukarririn Tenkitleri *İslam Ansiklopedisinin ilmi Mahiyeti *Çocuklarımız Din Kitabı, *Risalei Nur müellifi Bediuzzaman Said Nur- Hayatı, Eserleri, Mesleği *Kur'an- Garp Mütefekkirlerine Göre Kur'an'ın Azamet ve İhtişamı Hakkında Dünya Mütefekkirlerinin Şehadetleri *Bediuzzaman Said Nur ve Nurculuk *Risalei Nur Muarızı Yazarların İsnadları Hakkında ilmi bir Tahlil *Kara Kitap- Milleti nasıl aldattılar, mukaddesatına nasıl saldırdılar?
