Kısaca: Farsça Sözcükler واژه‌های فارسی ...devamı ☟
Farsça, İran İslam Cumhuriyeti'nin resmi dilidir. Okullarda öğretilen dil ile konuşma dili farklıdır. Okullarda öğretilene ketābi (kitaptaki gibi) denir.
Konuşmada bazı harfler düşer, kısaltılır veya değişime uğrar. Örneğin kitap dilinde na mi danam (bilmiyorum) sözü söylenişte ne mi dunam olarak, na mi khaham (istemiyorum) sözü ne mi kham olarak telaffuz edilir.
Konuşmada "ā" (uzun a) harfi "u" olarak telaffuz edilir. Örneğin Hune (Türkçe: ev) sözcüğü Hūne, Pānsad (Türkçe: beşyüz) Punsad olarak telaffuz edilir.
Sözcük Oluşumu:
Farsça türetilmiş sözcükler açısından çok zengin bir dildir. Sıfatlardan, isimlerden, fiillerden yeni sözcükler türetmek için ekler kullanılır. Profesör Mahmoud Hessaby Farsçada 226 milyon sözcük türetilebileceğini göstermiştir. fareiran.com / فرايران
Aşağıdaki tabloda sözcüğünün şimdiki zaman kökünden türemiş yeni sözcüklere örnekler mevcuttur:
Geçmiş zaman köküne gelen eklerle oluşturulan sözcükler için örnek tablo:
Farsça - Bileşenler - Türkçe - Sözcük Türü
did ' ديد - did - Şimdiki zaman didan (görmek) - Sözcük kökü
did ديد - did - Görme; Görüş - İsim
diden ديدن - did + -en - Görmek - Mastar
dideni ديدنی - did + -en + -i - görmeye değer - Sıfat
didār ديدار - did + -ār - Ziyaret - İsim
didāri ديداری - did + -ār + -i - Görsel, Görmeye dair - Sıfat
dide - did + -e - Görülen; Görülmüş - Uzak geçmiş; İsim
nedide - ne- + did + -e - Görülmemiş - İsim
didgāh - did + -gāh - Bakış açısı - İsim
didebān - dide + -bān - Bekçi - İsim
didebāni - dide + -bān + -i - Bekçilik - İsim
Şahıs Zamiri: ضمیر شخصی
| من || Men || Ben
| تو || To || Sen
| او || U || O
| ما || Ma || Biz
| شما || Şoma || Siz
| ایشان، آنها || Anha, İşan || Onlar
Sayılar ve Sıra Sayıları:
Farsça' da yazı, sağdan sola doğru yazılırken sayılar, Türkçe' deki gibi soldan sağa doğru yazılır ve okunurlar. Farsça' da sayılar arasına و harfi getirilir. Sayıların arasına getirilen bu bağlaç harfi, "o" sesi olarak okunur.
| ۰ || sefr || Sefr || صفر || || Seferom || صفرم
| ۱ || yek || Yek || يك || avval, yekom || Evvel, Yekom || اول، يكم
| ۲ || do || Do || دو || dovvom || Devvom || دوم
| ۳ || se || Se || Farsça' da sayıları, sıra sayılarına dönüştürmek için sayıların sonuna م "om veya مین "omin" eklerinden biri getirilir.
Günler: روزها
- Pazar || yekşanbe || Yekşenbe || یکشنبه
- Pazartesi || doşanbe || Doşenbe || دو شنبه
- Salı || seşanbe || Seşenbe || سه شنبه
- Çarşamba || çehārşanbe || Çeharşenbe || چهار شنبه
- Perşembe || pancşanbe || Pencşenbe || پنجشنبه
- Cuma || com'e || Com' e || جمع
- Cumartesi || şanbe || Şenbe || شنبه
Not : Türkçe' deki çarşamba ve perşembe sözcükleri Farsça' dan geçmiştir.
Mevsimler: فصلها
| bahār || Behar || بهار
| tābestān || Tabistan || تابستان
| pāyīz || Payiz || پاییز
| zemestān || Zemistan || زمستان
Miladi Aylar: ماه‌های میلادی
| jānviye || Janviye || ژانویه
| fevriye || Fevriye || فوريه
| mārs || Mars || مارس
| āvrīl || Avril || آوريل
| me || Me || مه
| jūan || Juen || ژوئن
| jūīye || Juyeh || ژوئیهٔ
| ūt || Ut || اوت
| septāmbr || Septambır || سپتامبر
| oktobr || Oktobır || اکتبر
| novāmbr || Novembır || نوامبر
| desāmbr || Desambır || دسامبر
Hicri-Şemsi Aylar: ماه‌های هجری-شمس
İran' da iki çeşit takvim vardır. Resmi olarak hicri-şemsi takvimi kullanılır. Baharın gelişinin habercisi olan 21 Mart (Nourūz) hicri-şemsi takviminin yılbaşısı olarak kabul edilir. Ayların başlangıç ve bitiş zamanları zodyaktaki 12 burçla uyumludur ve bu yüzden kişinin doğduğu ay aynı zamanda burcudur.
(Āyā) zabān-i farsī mi dani (mi duni), Āyā zebān-i farsī mi dani (mi duni)? : Fars dili biliyor musun? / Bale, mi danam (mi dunam), Beli, mi danem (mi dunem). : Evet, biliyorum. / Nakheir, nemi danam (nemi dunam) Nekheyr, nemi danem (nemi dunem). : Hayır, bilmiyorum.
Ahl-e koca hastīd, Ehl-i koca hestīd (kocastīd)? : Nerelisiniz? / Man ahl-e Ankara hastam, Men ehl-i Ankara hestem. : Ben Ankaralıyım. / Man ahl-e .... hastam, Men ehl-i ... hestem. : Ben ... lıyım.
Sa'at çand e (ast), Sa'et çend est? : Saat kaçtır?
Man to (ra) dūst dāram, Men to ra dūst dārem. : Seni seviyorum.
(Āyā) to zabān-e farsī (ra) dūst dāri?, Āyā to zebān-i farsī ra dūst dāri? : Sen Fars dilini seviyor musun? / Man zebān-e farsī (ra) dūst dāram, Men zebān-i farsī ra dūst dārem. : Ben Fars dilini seviyorum.
Not:
Bu maddede kullanılan transkriptler,
S. Haim, The Lager Persian English Dictionary, Ferhang-e Moaser Publishing Co., Tehran, Iran, 1991.
adlı sözlükteki yazılışların Türkiye Türkçesi' ne uygun (' sh -> ş, ch -> ç, ee -> ī, oo -> ū ' olarak) şekilde değiştirilmiş halidir. Ayrıca sözcüğün sonundaki okunulmaz ة harfi yazılmamaktadır.
Kaynakça:
"Türkçe Telaffuzu" başlığı altında verilen okunuşların kaynakçası:
1)Arş. Gör. Osman ASLANOĞLU, "Kendi Kendine Kolay Farsça", Kent Yayınları, İstanbul 2008.
2)Yrd. Doç. Dr. Nimet YILDIRIM, "Farsça Dilbilgisi", Kültür ve Eğitim Vakfı Yayınevi, Erzurum 1997.
3)Fono Yayınları Sözlük Dizisi, "Farsça Cep Sözlüğü", İstanbul 2006.
