Türkçe Bilgi logo TürkçeBilgi

Hüseyin Hilmi

Kısaca: Hüseyin Hilmi veya İştirakçi Hilmi (1855?,İzmir – 15 Kasım 1922, İstanbul) Türk sosyalist siyasetçi. Osmanlı / Türkiye Sosyalist Partisi kurucusu ve genel başkanı. ...devamı ☟

Hüseyin Hilmi veya

İştirakçi Hilmi

 (1855?,İzmir – 15 Kasım 1922, İstanbul) Türk sosyalist siyasetçi. Osmanlı /

Türkiye Sosyalist Partisi

 kurucusu ve genel başkanı. Gençliği Hüseyin Hilmi’nin hangi yıl doğduğu tam olarak doğrulanamasa da İzmir’de doğduğu bilinmektedir. Gençlik yıllarında babasından miras kalan evi satarak Romanya’ya gittiği ve buradaki sol harekette etkilenerek sol siyaset ile ilgilenmeye başladığı bilinir. İştirakçi Hilmi 1908 yılındaki II. Meşrutiyetin ilanından sonraki görece özgürlük ortamında sol ve sosyalist fikirleri savunan İştirak Dergisi çıkarmaya başlar. İlk sayısı 1910 yılında çıkan derginin ömrü kısa süreli olacak ve siyasi gerekçelerle 1911 yılında kapatılacaktır. Dergi 1912 yılında tekrar açılacak ve Hüseyin Hilmi Bey ile o kadar özdeşleşecektir ki, Hilmi Bey artık

İştirakçi Hilmi

 olarak bilinmeye başlanır. Osmanlı Sosyalist Partisi 15 Eylül 1910 yılında

Osmanlı Sosyalist Partisi

 kurulduğunda partinin önde gelen isimleri arasında Hüseyin Hilmi de vardır. Partinin ülkedeki örgütü güçlü olmasa ve Meclisi Mebusan’a temsilci gönderemese de uluslararası örgütlerle temas halindedir, II. Enternasyonal üyesidir. Hilmi, 1913 yılında Mahmut Şevket Paşa suikastının ardından İttihat ve Terakki tarafından başlatılan muhalefete yönelik tasfiye sonucunda Sinop’a sürülür. I. Dünya Savaşının sonuna kadar sürgünde kalır ve 1918 sonunda imzalanan Mondros Mütarekesini izleyen günlerde İstanbul’a döner. Türkiye Sosyalist Partisi 1919 Şubat ayında İstanbul’da

Türkiye Sosyalist Partisi

ni kurar. Partinin programı ve söylemi önceki partiye göre daha soldadır. Parti 1920 yılı içinde yoğun bir örgütlenme içinde bulunur ve özellikle İstanbul’daki tersane ve tramvay işçileri arasında yoğun olarak örgütlenir. Parti için en görkemli olay 1921 yılında işgal altındaki İstanbul’da 1 Mayıs kutlamalarını büyük bir işçi toplamıyla gerçekleştirmesi olur. İşgal kuvvetlerinin engelleme girişimlerine rağmen gerçekleştirilen görkemli eylem gelecekteki işçi mücadelesi için ciddi etkiler bırakacaktır .Parti 1922 1 Mayısına bu sefer yeni kurulan farklı örgütlerle birlikte katılacak ancak güç kaybetmeye başlayacak ve üye sayısında ciddi azalma yaşanacaktır. Ölümü Hilmi Bey, 15 Kasım 1922 gecesi Haydar isimli birisi tarafından vurularak öldürülecektir.

Ölümü

nün ardındaki gerçekler aydınlatılamamış olsa da faili meçhul şekilde devlet eliyle öldürülmüş olduğu kabul edilmektedir. Siyasi görüşleri İştirakçi Hilmi ile ilgili yorumlar çok çeşitlidir. Modern sol siyaset üzerine yazan yazarlardan Mete Tunçay, Fethi Tevetoğlu, Aclan Sayılgan ve Yalçın Küçük, Bezmi Nusret Kaygusuz Hilmi’yi geçimini soldan sağlayan, derbeder bir kişi olarak resmetmişler ve Baha Tevfik’in elinde adeta bir kukla olduğunu ileri sürmüşlerdir. Ayrıca fikirlerinin sosyalizan değil sadece ilerici sayılabileceğini iddia ederek liberal bir aydın olarak tanımlamışlardır. Ayrıca genel olarak kabul edilen bir varsayıma dayanan yorumlarda Osmanlı İmparatorluğunda o dönemde işçi sınıfı bulunmadığından işçi sınıf ideolojisi olan sosyalizmin de olamayacağı belirtilerek, sosyalist bir partinin kurulması dayatmacılık ve maceracılık olarak hor görülmüştür. Hilmi ise yayınlarında bu savlara cevap verecek, gerçekleştirdiği işçi örgütlenmesiyle ciddiye alınması gerektiğini gösterecektir. Kurulmasına öncülük ettiği işçi örgütleri kuruldukları iş kollarında ileride çok güçlü sınıf hareketi geliştirecek kaynaklar olacaktır. Hilmi sosyalizme dair fikirlerini Mütareke döneminde yayınladığı İdrak isimli gazetedeki seri yazılarda sıralama şansı bulur. Buradaki “Sosyalizm Nedir?” yazı dizisi marksist literatürü Türkçeye çevirme girişiminin başlangıcıdır. Ülkedeki kapitalist sistemi eleştiren Hilmi, işçi hayatı, sermaye ve saltanat ilişkileri gibi konulara eğilir. O dönemdeki milliyetler meselesinde halkların birarada yaşamasını savunur, reji idaresini eleştirir. Ayrıca bakınız * Osmanlı Sosyalist Fırkası Konuyla ilgili yazılan eserler * Foti Benlisoy ve Y.Doğan Çetinkaya, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce cilt.8 Sol İletişim Yayınları, 2007 İstanbul içinde s.165-183 * Hıfzı Topuz, Özgürlüğe Kurşun, Remzi Kitabevi * Dr.Yusuf Tekin, Türkiye’de İlk Sosyalist Hareket “İştirak Çevresi”nin Sosyalizm Anlayışı Üzerine Bir Değerlendirme 1

Kaynaklar

Vikipedi