Türkçe Bilgi: I. Ptolemaios Soter

I. Ptolemaios Soter (Yunanca: Πτολεμαίος Σωτήρ "Ptolemaios Soter"), (d. MÖ 367 - ö. MÖ 283 Büyük İskender'in bir generali olup, onun ölümünden sonra kurulan Diadoki devletlerinden biri olarak Antik Mısır'da MÖ 305/4de firavun ünvanını da alarak (MÖ 305 - MÖ 285) döneminde krallık yapmıştır. Ptolemaik Krallığı ve Ptolemaios hanedanı kurucusudur. Kurduğu hanedana babasının ismine atfen da Lagidan hanedanı ismi de verilmiştir. Ptolemaios'nin annesi Makedonyalı Arsinoe'dur. Babasının kim olduğu tam olarak bilinmemektedir. Eski zamanlardan beri ya Lagus isimli bir Makedonyalı soylu ya da Makedonya Kralı

'in gayrimeşru oğlu olduğu bildirilmiştir. Eğer II. Filip'in gayrimeşru oğlu ise Ptolemaios Büyük İskender'in yarı kardeşi olmaktadır. Bazı tarihçiler bunun Ptolemaios için bir propaganda vasıtası olduğunu kabul etmektedirler. Ptolemaios'un Büyük İskender'in en güvenilir bir generali olduğuna şüphe yoktur; İskender'e şahsen bağlı olan 7 koruyucu (somatophylakes) arasında bulunmuştur. Büyük İskender'in yardımcısı ve kurmayı Büyük İskender'den birkaç yaş daha büyük olmakla beraber onun en yakın çocukluk arkadaşı idi. İskender Aristo'dan ders almakta iken onunla birlikte ders alan soylu çocukları arasında bulunduğu bildirilir. İskender gençken MÖ 337'de kısa bir müddet için sürgüne gönderilmişken Ptolemaios'da onunla birlikte sürgüne gitmişti. Babası II. Filip ölüp İskender Makedonya tahtına geçmesinden itibaren onun ölümüne kadar devamlı olarak onun yanında bulundu. Genç kralın MÖ 336-337'deki Avrupa'daki seferlerine onun yanında katıldı. MÖ 330'da İskender'e şahsen bağlı olan 7 koruyucudan (somatophylakes) biri olarak seçildi ve İskender'in Anadolu, Iran, Orta Asya'da Baktiriya ve Hindistan'i kapsayan Asya seferinde devamlı yanında bulundu. Seferin Baktirya'dan Hindistan'a Hydapas (şimdiki Jhelum) nehiri ve kara taşıması ile güneye inmesinde nehirdeki Makedokya filosu komutanlığını(trierarchos) yüklendi. İskender tarafından birçok serefle taltif edildi. 324'de İskender'in Susa'da tertip ettiği Yunanlı ordu idarecilerinin Persler kızlarla evlenme merasimlerinde İskender'in isteği üzerine Pers prensesi, satrap Artabanus II'nın kızı Artakama ile evlendirildi. Ama İskender'in uzun süren klasik dünya fethi amaçlı askeri seferine istirak eden Atinalı yüksek sınıf hayat kadını olan Thais'de Ptolemaios'nin bu seferde devamlı eşi mevkini taşımıştı. Mısır satrapı Büyük İskender MÖ 323'de öldüğü zaman geride bıraktığı imparatorluk arazilerinin idaresinin paylaşılması için Babil'de yapılan toplantı ve anlaşmayı organize eden Ptolemaios olmuştu. Bu Babil Bölüşülmesi anlaşmasına göre İskender'in süvari generali Perdikkas İskender'in Roksana'dan olacak çocuğunun doğumunu beklerken provizyonel olarak İmparatorluk taht naibi seçildi ve İskender'in piyade kuvvetleri generali Meleager onun yardımcısı olacaktı. İskender'in piyade generalleri tarafından yari kardesi Arrhidaeus ve yakında dogmasi beklenen (ve erkek olursa) IV. İskender adını alacağı kabul edilen Roksana'nin bebeği ise itibari olarak imparator kabul edileceklerdi. Diğer generaller ise imparatorluğun değişik bölgelerinde çok büyük yetkilerle satrap olarak seçilmişlerdi. Ptolemaios böylece Mısır'ın satrapı oldu. İskender'in şahsen satrap olarak atadığı Yunanlı Cleomenes de Ptolemaios yanında yardımcı satrap olarak kaldı. Ptolemaios imparatorluk merkezinden hiç izin almadan harekete geçerek Libya (Cyrenica)'yı da eline geçirip kendine bağladı. Ptolemaios ve Diadoki savaşları Fakat generaller arasında bu Babil Bölüşülmesi anlaşması bir barışa sonuç vermedi ve değişik lider kişiler arasında uzun süren savaşlara yol açtı. Bu ortaya çıkan lider kişilere Diadoki ve savaşlara da Diadoki savaşları adı verilmektedir. Değişik Diadoki arasında yapiılan ve çeşitli safhalarında değişik kişilerini birbirleriye savaşa giriştikleri çok uzun süren Diadoki Savaşlarında Ptolemaios çok belirli stratejiler uyguladı. Ptolemaios'un ilk stratejik hedefi Mısır'i güvence altında idare etmek oldu. Bu hedefe varmak icin de Misir'in etrafinda bulunan ulkeleri eline gecirip idaresi altina almak oldu. Bu nedenle Cyrenika (Libya), Kibris, guney Suriye ve Filistin'in Judea eyaletlerini idaresi almayi basardi.

Birinci Diadoki savaşı

Perdikkas'in İskender'in kızkardeşi olan Kleopatra ile evlenmesi, buna reaksiyon olarak Antipater, Craterus, Antigonus ve Ptolemaios'nin birleşip gizli bir kolalisyon kurmaları neticesini ortaya çıkardı. Fakat bunun savaşa dönüşmesi Ptolemaios'un türlü entrikalarla İskender'in Makedonya'ya götürülmekte olan naaşını eline geçirip Mısır'a getirmesi ile ortaya çıktı. Geleneklere göre Makedonya kralları tahta olan haklarını kendilerinden önce kral olan kişinin naaşı için cenaze töreni tertip etmek suretiyle gösterirlerdi. İmparatorluk için taht naibi olarak bulunan Perdikkas'in İskender için cenaze töreni tertip etmesi kendi için imparatorluk hakkı olduğunu gösterme olarak yorumlanmaktaydı. Bunu önlemek için Ptolemaios büyük çabalar gösterip Makendonya yolunda bulunan Büyük İskender'in naaşını Mısır'a getirtmeyi başardı ve naaş geçici olarak Memfis'e yerleştirdi. Bundan sonra Ptolemaios açıktan açığa imparatorluk taht naibi olan Perdikkas aleyhine kurulan bir koalisyona iştirak ettiğini ilan etti. Perdikkas Ptolemaios'u kendine karşı olan diğerleri arasında en güçlü rakip olarak görmekteydi ve Ptolemy'nin imparatorluk tahtına çıkma amacı olduğundan şüpheleniyordu. Ptolemy ise Mısır satrap yardımcısı olan ve kendi iktidarına içten bir kontrol olan Cleomenes'i Persikkas'ın bir casusu olarak suçlayarak idam ettirdi. Bu suretle Cleomenes'in kendi için topladığı çok büyük bir hazineyi eline geçirdi. 321'de Perdikkas Mısır'ı istila seferine çıktı. Ptolemaios ülkeyi Nil kıyılarında savunmaya başladı. Perdikkas'ın Nil'i geçme girişimi yalnızca 2.000 askerin hayatına mal olmadı; Perdikkas kendi askerlerinin güvenlerini de kaybetti. Kendi emri altında bulunan komutanlardan Peithon, Selevcus and Antigenes Perdikkas'in çadırına girerek onu öldürdüler. Ptolemaios hemen Nil'den karşı kıyıya geçip bir önceki gün önce bir düşman ordusu olarak kabul edilen orduya erzak sağlamaya başladı. Ptolemaios'ye Perdikkas'in gorevi olan tüm imparatorluk taht naipi olması teklif edildi. Fakat Ptolemaios bunu kabul etmedi. Bu red Ptolemaios'nin kendine ait olan bir güç merkezinin güvenliğini artırma politikasının bir diğer gösterisi idi. Ptolemaios Iskender'in yerini almak suretiyle çok büyük hedeflere erişmek için elinde bulunan daha küçük ama daha güvenli güçten vazgeçmeme politikasını her zaman tercih etmişti. Ptolemaios Perdikkas'in katilleri generaller ile yeni bir anlaşmaya vardı. Öldürülen Perdikkas yerine imparatorluk taht naipliğinin III. Filip Arrhidaeus ile general Peithon'a verilmesi kabul edildi. Bu iki yeni naip, Antipater ile Triparidisus adı verilen bir diğer anlaşma yaptılar ve iki naip adayı Makedonya'ya kral oldular ve Antipeter tek imparatorluk taht naibi oldu. 320'de yeni imparatorluk taht naibi olan Antipater 320'de Ptolemaios'nin Mısır'in hükümdarı olmasını kabul etti ve onun elinde bulunan arazilere Kudüs ve civarının da katılmasına onay verdi.

Ptolemaios ve İkinci Diadoki savaşı

Suriye'yi ilk işgali 318'de oldu ve aynı zamanda Kıbrıs'ta bulunan küçük krallıkları vasal ederek Kıbrıs üzerinde bir hegomonya kurdu. 315de Asya'ya üst kral olarak kabul edilmiş olan Tek-gözlü Antigonus daha fazla güç kazanmak için tehlikeli politikalar uygulamaya başlaması ile I. Ptolemaios ona karşı bir ittifaka üye oldu ve savaşın başlamasından önce Suriye'den ordularını geri çekti. Kıbrıs'ta ise Antigonus taraftarları ise savaşa girişti ve 313'de Kıbrıs'ı yeniden eline geçirdi. Cyrene'deki bir isyanı ise aynı şiddetle bastırdı. 312'de I. Ptolemaios ve Babil'ın kaçak olan satrapi Selevkos ile anlaşarak her ikisi de orduleri ile Suriye'ye girdiler ve I. Antigonus'in oğlu olan ve Poliorsetes ("şehirleri kuşatan") lakabı taşıiyan Makedonya'lı I. Demetrius'ü Gaza Muharebesinde yendiler. Ptolemaios yeniden Suriye'ye işgal etti. Fakat Antigonus büyük bir orduyla Suriye üzerine yürüyünce tekrar bu ülkeden geri çekilmek zorunda kaldı. 311'da birbiriyle savaşan eski İskender generalleri arasında bir barış imzalandı. Bundan hemen sonra İskender'in hayata kalmış ve üst kral olarak kabul edilmiş olan oğlu IV. Aleksander Makedonya'da bir suikasta uğrayarak katledildi. Böylece Mısır Satrapı olan Ptolemaios'un üzerinde iktidarda olan bir kişi kalmadı ve Ptolemaios özerk oldu. Fakat barış uzun sürmedi. 309'de Ptolemaios'un komuta ettiği bir Mısır donanması gelerek Anadolu'nun batısındaki Antigonus idaresindeki Lidya ve Kariye liman şehirlerini ele geçirdi. Sonra Ptolemaios ana Yunanistan'a geçerek M.Ö. 308'de Korint, Sıkyön ve Megara şehirlerini de eline geçirdi. 306'da Demetrius komutasında bir büyük donanma Kıbrıs'a hücuma geçti. Orada bulunan Ptolemaios'un kardeşi olan General Menelaus Kibris'ta Salamis Deniz Savaşı'nı kaybedip Demetrius'a esir düştü. Bundan sonra Ptolemaios'un Kıbrıs'taki egemenliği tümüyle son eririldi. " target="_blank"> Diğer ] O zamana kadar satrap oldukları kabule edilen Antigonus ve Demetrius, bundan sonra kendilerini kral ilan edip Kral unvanı taşımaya başladılar. Buna karşılık veren Cassander, Lysimachus ve I. Selevkos Nikatör'da kendilerinin kral olduğunu bildirdiler. M.O. 306'nın kişinda Kıbrıs'ta zafer kazanıp orayı zapteden Demetrius bu sefer Mısır'ı eline geçirmeye karar verip oraya donamasını ve ordusunu gönderdi. Fakat Ptolemaios Mısır'da çok emniyetli olarak yerleşmişti ve ülkenin sınırlarını çok ustalıkla korumayı başardı. Bu başarıdan sonra Ptolemaios Mısır'da hukumet etme ile yetinip Antigonus'a karşı bir askeri sefere girişmedi. Fakat 305/304'de Rodos'u işgal etmek amacıyla Demetrius adayı kuşattığında Ptolemaios Rodoslulara büyük desteklerde bulunup Demetrius'un kuşatmasıni kırmayı başardı. Coğrafyacı Pausanıus bu kuşatmayı kırmasından çok minnettar olan Rodosluların Ptolemaios'a "Soter (kurtarıcı)" ünvanı verdiklerin bildirir. Birçok modern tarihçiler bunun doğru olduğunu kabul etmektedirler. Fakat elde bulunan sıkkeler bu iddiayı desteklememektedirler. Elde bulunan Ptolomais Mısır devleti sikkelerinde "Soter" lakabı ancak en Önce MO 263'de darbedilen II. Ptolemiaos sıkkelerinde bulunmaktadır ve bu tarihten önce basılmıș sikkelerde "Soter" lakabi görülmemektedir. 320'de Helenik devletler arasında Antogonus aleyhine ittifak tekrar ortaya çıkarıldı. Ptolemiaos da bu ittifaka katıldı. Antigonus Anadolu'da Lysimachus ile savaşta iken bu fırsattan faydalanan Ptolemaios Suriye'yi yeniden işgali altına aldı. Fakat Anadolu'dan Antigonus'un galibiyeti hakkında haberler gelmeye başlayınca tekrar Suriye'deki ordularını geri çekti. Ama sonradan gelen haberler göre Lysimachus ve Selevkos orduları İpsus Muhaberesi'nde Antigonus'u yenmişler ve onu öldürmeyi başarmışlardı. Bunun üzerine dördüncü defa I. PtolemaiosSuriye'yi işgal etti. Galip diğer müttefikler Ptolemaios'un bu önceden bir antlasmaya dayanmadan yaptığı emrivaki olarak yaptıği bu işgal hareketlerini beğenmemişlerdi ve aralarında anlaşarak bütün Suriye'yi Selevkos'a verdiler. Bundan sonraki bir yüzyıl devamınca güney Suriye (yani Judea)'nın kime ait olduğu sorunu Selevkos hanedanı ve Ptolemaios hanedanı kralları arasında devamlı tekrar eden savaşlara baş neden oldu. Bundan sonra Ptolemaios Anadolu ve Yunanistan'daki Helenistik rakipler kavgalarına katılmaktan çekindi. Yunanistan'da ana karasında eline geçirmiş olduğu bölgeleri de kaybetti. Fakat MÖ 295/294'de Kıbrıs'ı yeniden eline geçirdi. Cyrene'de ise bir sıra isyan çıktı ama bunları şiddetle bastırarak en sonunda 300'de bu bölgeyi de tamamen eli altına aldı. Buranın valiliğini üvey oğlu olan Magas'ın idaresine verdi. 285'de Ptolemaios I. Berenice'den olan küçük oğlu II. Ptolemias Philadelphus'u veliaht seçtiğini açıkladı. Ondan daha büyük olan ve annesi Antipater'in kızı olan Eurydice'den olan meşru oğlu Ptolemaios Keraunos'a böylece Mısır tahtını vermekten kaçınmış oldu. Bundan hiç hoşlanmıyan Ptolemy Keraunos kuzeye Lysimachus'un sarayına kaçtı. 283'de I. Ptolemaios Soter 84 yaşında jken öldü. İlk Helenistik Mısır firavunu MÖ 305'te Ptolemaios I idaresi altındaki Mısır'ın bağımsızlıgını ve kendinin de Mısır Kralı olduğunu ilan etti. Böylece Mısır'da Ptolemaios hanedanı hükümdarlığı altında Mısır Hellenistik Dönem Firavunluğu'nu kurdu.

Dışişleri politikası

İçişleri politikası

Ailesi Ptolemaios I Soter Büyük İskender'in seferine iştirak eden Atinalı yüksek sınıf hayat kadını (hetaira) metresi olup Ptolemaios ile yüksek olasılıkla bir evlilik yaptığı kabul edilmektedir. Sonra Ptolemaios I Soter üç evlilik yapmıştır: * Artakama: Satrap Artabazo II'nun kızı, kral Artajerjes II'un torunu. * Euridice : * Berenice I: Döneminden kalan eserler İsimleri * Horus ismi: Uerehtinesuqeni * Nebty ismi: Ityiemsejememheqatyel * Hor-Nub ismi: (Bilinmiyor) Dipnotlar Bibliyografya * Bingen, Jean (2007) Hellenistic Egypt: Monarchy, Society, Economy, Culture, Edinburg, ISBN 0-7486-1578-4 (en.) * Christian A. Caroli (2007) Ptolemaios I. Soter - Herrscher zweier Kulturen, Konstanz. (de.) * Arnold, Dieter (1999) Temples of the Last Pharaos, New York/Oxford. (en.) Ayrıca bakınız * Büyük İskender * Helenistik dönem ** Mısır'da Helenistik dönem ** Selevkos İmparatorluğu * İskenderiye * İskenderiye kütüphanesi Dış bağlantılar * Universiteler için digital Mısır kronolojisi

Kaynaklar

Vikipedi

I. Ptolemaios Soter

Birinci Diadoki savaşı

Ptolemaios ve İkinci Diadoki savaşı

Dışişleri politikası

İçişleri politikası

Kaynaklar

I. Ptolemaios

Ptolemaios hanedanı

Ptolemaios

Perdikkas

Korupedyon Muharebesi

XIII. Ptolemaios

Kayılar (şehir)

I. Attalos

I. Ptolemaios Soter

I. Ptolemaios Soter Hakkında Detaylı Bilgi

Birinci Diadoki savaşı

Ptolemaios ve İkinci Diadoki savaşı

Dışişleri politikası

İçişleri politikası

Kaynaklar

Görüşler ve Yorumlar

Okuma Önerileri

I. Ptolemaios

Ptolemaios hanedanı

Ptolemaios

Perdikkas

Korupedyon Muharebesi

XIII. Ptolemaios

Kayılar (şehir)

I. Attalos