Irak İslam Devrim Konseyi

} SCIRI (``Irak İslam Devrim Yüksek Konseyi``) özünde el-Dava el-İslamiye Partisi`nin bir dalı. Örgüt 1982`de Tahran`da Irak`taki Baasçı rejime muhalif bir şemsiye grup olarak kuruldu. İlk Başkanı Büyük Ayetullah Muhsin el-Hakim`in oğlu Ayetullah`Bekir el-Hakim`di. El-Hakim Irak`ta birkaç yıl hapis yattıktan sonra Irak`a kaçtı. İran`da, temelde eski el-Dava kadrolarından oluşan Mücahidin fil Irak adında bir örgüt kurdu. 1981`de bu örgüt Irak İslam Devrimi Ofisi`ne dönüştü ve Kasım 1982`de SCIRI adını aldı.

SCIRI, Dava Partisi de dahil olmak üzere çeşitli grupları içeren bir şemsiye örgüt olmak üzere kuruldu. Ne var ki, Dava Partisi 1984 yılında SCIRI`dan koptu. Bunun sebebi büyük ölçüde, Dava`nın İran Devrimi`ne desteğini sınırlandırması ve buradaki katı teokratik devleti Irak için uygun görmemesiydi. SCIRI yetkilileri Dava`nın hala örgütün bir parçası olduğunu iddia etseler de bu sadece partinin bir kliği için doğru.

Siyasi olarak SCIRI 70-100 kilit kişiden oluşan bir Genel Meclis tarafından yönetiliyor. Bunların arasında el-Hakim`in yakın çevresindeki din adamları, Bedir Tugayları`nın komutanları ve küçük Iraklı Şii grupların temsilcileri bulunuyor. Genel Meclis, SCIRI`nın en üst karar alma organı olan 12 üyeli Merkezi Komite`yi seçiyor.

Kilit isimler

Ayetullah Bekir el-Hakim: 1939 yılında Necef`te doğdu. Büyük Ayetullah Muhsin el-Hakim`in oğlu. Muhsin el-Hakim, 1955-1970 yıllarında Şii dünyasında önde gelen merci-i taklit olarak kabul edildi. Bekir el-Hakim, El-Dava adına giriştiği gizli etkinliklerinden dolayı 1972, 1977 ve 1979`da hapse atıldı ve işkence gördü. 1980`de serbest bırakıldığında İran`a kaçtı ve temelde eski el-Dava kadrolarından oluşan Mücahidin fil Irak adında bir örgüt kurdu. Kasım 1982`de örgüt SCIRI adını aldı ve el-Hakim 1984 yılında SCIRI`nın başına geçti. Aynı yıl el-Dava Partisi SCIRI`dan koptu. Mayıs 2003`te el-Hakim Irak`a döndü ve Necef`deki İmam Ali Camisi`nde Cuma namazlarını kıldırmaya başladı. Sürgünden dönüşünden kısa süre sonra Irak`ta demokrasi için çalışacağını söyledi. Mayıs`ta, “Biz müslümanlar birlikte yaşamalıyız. Toplumumuz için güvenliği inşa etmeliyiz. Irak ulusunu, Irak halkını, Müslümanları, Hıristiyanları ve bütün azınlıkları temsil eden demokratik bir hükümet istiyoruz” dedi. Başlangıçta ABD`nin Irak`ı işgaline muhalefet etti ve ABD`nin arka çıktığı Nisan ayındaki Iraklı grupların ilk toplantısını boykot etti. Ne var ki, daha sonra pragmatik bir tavırla Irak`taki yeni hükümeti destekledi. 29 Ağustos 2003`te İmam Ali Camisi yakınlarındaki bir büyük bir patlamada öldü. Saldırının arkasında kim olduğu bilinmemekle birlikte başlıca iki gruptan şüpheleniliyor: Mukteda El Sadr yanlıları ve Baasçılar.

Saldırı, büyük olasılıkla, Arap milliyetçileri ve eski rejime bağlı kişilerin Şii topluluğu radikalleştirme ve Şii liderlerle Amerikan önderliğindeki koalisyon arasındaki gergin yumuşamayı tahrip etmeye yönelik hareketin bir parçasıydı.

El-Hakim`in öldürülmesinden sonra kardeşi Abdülaziz el-Hakim SCIRI`nın yeni lideri oldu. Ayetullah Muhammed Bekir el-Hakim`in amcası Büyük Ayetullah Muhammed Said el-Hakim dünyadaki Şiileri yöneten, Havza`daki dört büyük liderden biri. O da Irak`ta suikast girişimlerinin hedefi oldu. Bu saldırıları yapanın Mukteda El Sadr olduğundan şüpheleniliyor.

İdeoloji

Sadr`ın ve çoğu Dava liderlerinin tersine Ayetullah Bekir el-Hakim Humeynici “Velayet-i Fakih” kavramını açıktan açığa onayladı. Geleneksel olarak el-Hakim ailesi, Ayetullah Ali Hamaney gibi uçlara yakın olageldiler (Hamaney İran`da, Rehber yani dini lider durumunda). Diğer dini Şii gruplar gibi SCIRI da Irak`ta din adamlarının hakim olduğu bir İslam cumhuriyeti kurmak istiyor. Bedir Tugayları komutanı Abdülaziz el-Hakim süreci şöyle dile getiriyor: “Iraklılar önce çoğulcu bir hükümet seçecekler, ama uzun vadede Şii çoğunluk İslam cumhuriyetini tercih edecek.”

Merkez Şubeler

Saddam yıllarında SCIRI Irak`a komşu üç ülkede, Kuveyt, Suudi Arabistan ve Suriye`de; ayrıca Londra, Paris, Viyana ve Cenevre`de bürolar açtı. Şam Bürosu`nun başında bulunan dış ilişkiler ve Araplarla ilişkiler sorumlusu Beyan Cebr (Bayan Jabr) Irak`taki diğer muhalif gruplarla ilişkileri koordine etti. Öte yandan Hamid el-Bayati tarafından yönetilen Londra Bürosu Batılı hükümetler ve medya ile bağlantı noktası olarak hizmet etti.

Baasçı rejimin devrilmesinden sonra, SCIRI İngilizlerin işgal ettiği Basra`da bürolar açtı (grubun İngiltere ile tarihsel olarak iyi ilişkileri bunu kolaylaştırmış olabilir) ve bunu çevre kasaba ve köylerde nüfuzunu artırmakta kullandı. SCIRI`nın kutsal Necef ve Kerbela şehirlerindeki nüfuzunu hatırı sayılır ölçüde olduğu düşünülmektedir.

Silahlı Kanat (Bedir Tugayları)

SCIRI, İran İslam Devrim Muhafızları Ordusu`nun vesayetinde, Bedir Tugayları adı altında askeri bir kanat oluşturdu. Bu kuvvetin 10 bin ila 15 bin arasında savaşçısı olduğuna inanılıyor ama yalnızca 3 bini profesyonel olarak eğitilmiş durumda. Bunların çoğu Irak Ordusu kaçkını ve eski savaş esirleri. Saddam Hüseyin`in devrilmesinden sonra Bedir Tugayları İran sınırından sızmaya ve kilit Şii şehirlerinin denetimini almaya başladılar. Aynı zamanda Necef`te ağır bir güvenlik mevcudiyeti oluşturdular.

Bedir Tugayları resmi olarak yeniden adlandırıldı. Şimdiki adı “Bedir Kalkınma ve Yeniden Yapılanma Örgütü” (Badr Organization for Development and Reconstruction). Kadrolarının çoğu altyapının yeniden inşasında ve diğer insani projelerde işe konuldu. SCIRI, savaşçılarının sonunda Yönetim Konseyi denetimindeki asker ve polis birimlerince absorbe edileceğini umuyor, ama Bedir Tugayları`ndan adayların haksız bir şekilde kabul edilmediğinden şikayet ediyor.

Eylemler

SCIRI 1980 ve 1990`larda Bağdat`ta Baas`a yönelik bombalama ve suikastlerde bulundu. Ne var ki, Bedir Tugayları Baas rejimine karşı hiçbir zaman gerçek bir tehdit oluşturmadı. Iraklı uzmanlara göre, bunun sebebi Tugaylar`ın “Irak`a kolayca sızabilecek ve gizlice operasyonlar düzenleyebilecek bir gerilla kuvvetinden ziyade, ağır silahlarla donanmış konvansiyonel bir askeri örgüt olmaya çalışmasıydı.” Mahan Abedin`e göre, SCIRI`nın askeri başarısızlığına karşılık, Dava Partisi, Saddam Hüseyin`in en korktuğu düşmanı ününü kazanan hücre esasına dayalı gizli bir bombacılar ve suikastçılar ağı geliştirdi. SCIRI liderleri Irak`a Nisan ve Mayıs`ta döndüler ve Bedir Tugayları savaşçıları İran`dan ülkeye sızarak İran sınırındaki Bakuba ve Kut gibi doğu şehirlerine yerleştiler. Ne var ki Doğu Bağdat`ta veya diğer Sadr yanlısı bölgelerde fazla bir şey elde edemediler. SCIRI Amerikalılar ile çalışmaya istekli olduğunu kanıtlasa da, Bedir Tugayları Bakuba ve başka yerlerde sıklıkla ABD birlikleriyle çatıştılar.

Irak`ın yeniden inşasına ve hükümete yönelik tutumlar

ABD yetkilileri 1990`ların sonlarında Kuveyt`te ilişkiye geçmeye başlayarak SCIRI`yı kazanmaya yolunda girişimlerde bulundu. 2002 Ağustos`unda SCIRI`nın önde gelen bir temsilcisi, Irak`taki diğer muhalefet grubu liderleriyle birlikte, Washington`da Başkan Yardımcısı Dick Cheney ile bir araya geldi. Ne var ki SCIRI Iraklı siyasi ve dini grupların ülkenin siyasi geleceğini tartışmak üzere ABD`nin desteğinde Ur kasabasında düzenlenen ilk toplantısını boykot etti. 2001 başlarında, İran`daki önde gelen SCIRI liderlerinden Muhammed Hadi, grubun Saddam Hüseyin`i devirme çabalarını memnuniyetle karşılayacaklarını belirtti. Aralık 2002`de SCIRI Irak Ulusal Kongresi`nin bir kısmını oluşturdu ve Londra`daki muhalefet toplantısında oluşturulan Geçici Yönetim Konseyi`ndeki 65 sandalyeden 15`ini aldı. SCIRI yetkilileri Saddam devirmeye yönelik Dışişleri Bakanlığı toplantılarına katıldılar ve Bedir Tugayları`nın bir işgal sırasında ABD birlikleriyle birlikte savaşabileceği söylentileri vardı. Ne var ki, savaş öncesi aylarda ABD ile SCIRI arasındaki ilişkiler soğudu. Ocak 2003`te Bush yönetimi SCIRI ile ilişkileri kopardı ve Irak Ulusal Kongresi`ndeki nüfuzunu azaltmaya çalıştı. Bu, muhtemelen, SCIRI`nın Tahran`a çok yakın olmasından duyulan korkunun sonucuydu. ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Zalmay Halilzad ABD`nin, bir Irak Geçici Hükümeti ile çalışmak yerine Irak`ı bir süre kendisinin yönetme niyetinde olduğunu açıkladığında, Muhammed Bekir el-Hakim bu planın ABD`nin kolonyal işgaliyle eşanlamlı olduğunu söyledi. Bedir Tugayları`nın, fazla kaldıkları takdirde ABD birliklerine saldıracakları tehdidinde bulundu. Mayıs 2003`te Irak`a döndüğünde Ayetullah Bekir el-Hakim ABD`ye “Irak`ı Iraklılara bırakın” çağrısında bulunarak, “Iraklılar güvenliği sağlamaya ve Irak`ı korumaya muktedirdirler” dedi. Aynı zamanda, SCIRI yetkilileri savaş-sonrası bir hükümetin dışında kalmak istemediler ve koalisyon yetkilileriyle savaş sonrası siyasi düzeni belirlemede SCIRI`nın rolü konusunda görüştüler. Bu görüşmelerdeki ana noktalardan biri Amerikalılar`ın Bedir Tugayları`nın silahsızlandırılmasını istiyor olmasıydı. Bir süre bu mesele konusunda görüşmeler tıkanacak gibi görünse de, pragmatizm hakim oldu ve SCIRI silahsızlanmaya başladı. Ne var ki, Bedir kadrolarına sataşmaya devam ettiler. Bir noktada koalisyon kuvvetleri ABD birliklerine saldırılar düzenledikleri gerekçesiyle 20 Bedir savaşçısını tutukladı ama sonradan serbest bırakıldılar. Koalisyon kuvvetleri silah zulaları ve SCIRI`nın askeri seçeneği terketmek istemediğine ilişkin süregiden deliller bulurken, SCIRI`nın koalisyon kuvvetlerine karşı saldırılar planlamadığı ama Ağustos`ta Hakim`in öldürülmesine yol açan güvenlik şartlarındaki kötüleşmeye adapte olduğu görülüyor. SCIRI`nın yeni lideri Abdülaziz el-Hakim koalisyon otoriteleriyle işbirliğine niyetli görünüyor. Ama henüz ölen kardeşinin sahip olduğu otoriteye sahip değil ve örgütü arkasında tutmayı başarıp başaramayacağı belli değil. Bağdat`ın düşmesinden sonraki ilk üç ay boyunca SCIRI liderleri inatçı bir şekilde koalisyon tarafından atanmış herhangi bir geçici Irak otoritesine katılmayı reddettiler. Ne var ki 7 Temmuz`da grup aniden itirazlarını bıraktı ve SCIRI Geçici Yönetim Konseyi`nde yer almayı kabul etti. Temmuz sonlarında Abdülaziz el-Hakim Konsey`de yer aldı. SCIRI aynı zamanda Yeniden-yapılanma ve İskan Bakanlığı ile Gençlik ve Spor Bakanlığı`nı aldı. SCIRI ile Koalisyon Geçici Yönetimi arasında temel siyasi anlaşmazlıklar oldu, örneğin SCIRI Irak`ın kalıcı anayasasının Yönetim Konseyi tarafından atanmış bir komite yerine Irak halkı tarafından seçilmiş bir heyet tarafından hazırlanmasını istediler.

ABD kuvvetleriyle çatışmalar

SCIRI`nın ABD önderliğindeki Irak işgaline karışmayacağını kabul etmesine rağmen, ABD kuvvetleriyle Bedir Tugayları arasında düşük düzeyde münferit çatışmalar oldu. Baas rejiminin düşmesinden sonra çok sayıda Bedir savaşçıları İran`dan Diyala bölgesine geçtiler. Bölgede ABD kuvvetlerinin olmamasından yararlanarak Bedir savaşçıları Hanegeyn, Mandali, Mogdadiye, Şehreban ve Halis gibi bazı stratejik kasabaların denetimini ele geçirdiler. 2002 Şubat`ı ortalarında 1000-1500 kişilik bir Bedir savaşçıları müfrezesi sınırı geçerek Kuzey Irak`a girdiler ve Darbandikan yakınlarında bir üs kurdular. Burası Kürdistan Yurtseverler Birliği`nin denetiminde bir bölgeydi. Savaş`tan bir hafta önce bu kuvvet provokatif bir askeri geçit töreni düzenledi. Bunun üzerine koalisyon kuvvetlerinin karşısına çıkan herhangi bir silahlı Bedir savaşçısının düşman savaşçısı olarak kabul edileceği uyarısında bulundu. ABD`nin, söylendiğine göre, İran`ı Bedir Tugayları`nın ABD işgali sırasında sınırdan geçmesine izin vermemesi konusunda uyarmasına rağmen, Bedir Tugayları sınırdan geçmeyi sürdürdüler. Nisan 2003`de Bedir Tugayları askerleri İran sınırındaki Bakuba kasabasını denetim altına aldı. Ayın sonlarında 3000 kişilik ABD deniz piyadesi kuvveti Bakuba`ya vardı ve Bedir mevcudiyetini boşaltmaya girişti. Denildiğine göre, önemli sayıda askeri teçhizat ele geçirdiler ve kasabanın varoşlarındaki bir çatışmada bir Bedir savaşçısını öldürdüler. Kut`da, Bedir savaşçıları, SCIRI yanlısı din adamı Seyyid Abbas`ın kendini belediye başkanı ilan etmesine izin verdiler. Deniz piyadeleri müdahale etmeye giriştiklerinde kasaba halkından 1200 kişilik bir kalabalık toplandı ve Irak Ulusal Kongresi lideri Ahmed Çelebi aleyhine sloganlar attılar ve askerler geri çekilmeye karar verdi. 16 Nisan`da Abdülaziz el-Hakim İran`dan döndüğünde Kut`a geldi ve burada Fadıl ve 20 bin kişilik tezahürat eden bir kalabalık tarafından karşılandı. Her ne kadar Fadıl daha sonradan çekilmeye zorlandıysa da Kut halen tümüyle bir SCIRI kasabası. SCIRI aynı zamanda Diyala`da hala güçlü ve Şehreban ve Halis kasabalarında fiili bir siyasi denetimi elinde bulunduruyor.

İran`la bağlar

SCIRI İran tarafından destekleniyor. Bunun yanısıra SCIRI`nın liderleri İran`daki ruhban sistemin ideolojik hemşehrisi ve pek çoğu İran kökenli. SCIRI`nın İran`la işbirliği Şii olmayanlar Iraklılar arasındaki güvenilirliğine zarar verdi ve Şii topluluğu içerisindeki meşruiyetinin altını oydu. Pekçok SCIRI lideri İran kökenli ve bunlardan bazıları İslam Cumhuriyeti içerisinde öylesine nüfuz sahibi oldular ki hükümette önemli mevkilere geldiler. Örneğin, Hakim`den önce kısa bir süre SCIRI başkanlığını yapan Ayetullah Mahmud Şahrudi şu anda İran adalet teşkilatının başında bulunuyor. Saddam rejiminin düşmesinden önce, SCIRI, Tahran`ın Manuşehri semtindeki büyük bir karargahta çalıştı. SCIRI`nın askeri kanadı olan Bedir Tugayları İran`daki İslam Devrim Muhafızları Ordusu`nun vesayeti altında ve eğitim üsleri bu ordunun mülkü. Bedir Tugayları İran-Irak savaşında İslam Devrim Muhafızları ile birlikte cephede savaştılar. Son yirmi yıl içerisinde Devrim Muhafızları ile ilişkiler sürdü ve derinleşti. Amerikan yetkilileri Devrim Muhafızları`nın Bedir kuvvetleriyle birlikte sınırı geçip Irak`a girmesinden endişe ettilerse de, bu yönde önemli bir kanıt olmadı.

Diğer Iraklı gruplarla ilişkiler

SCIRI`nın PUT ve KDP gibi Iraklı Kürt gruplarla iyi ilişkileri oldu. Bunun başlıca sebebi yakın ilişkileri olduğu İran`ın Kürtleri desteklemesi. SCIRI`nın Dava Partisi ve merciyye ile olan ilişkileri iyi. Ama Sadr grubuyla ilişkiler gerilimli. Ama bu rekabet bazılarının öne sürdüğü gibi patlama noktasında değil. El-Hakim suikastından sonra Sadr grubuyla ilişkiler ilerledi. SCIRI`nın Irak Ulusal Kongresi ile olan ilişkileri geçen on yılda görece olarak gerilimsiz oldu ama Irak Ulusal Kongresi`nin açık şekilde laik yönelimi ve ABD ile yakın ilişkisi muhtemelen gelecekteki işbirliğini daha problemetik hale getirecek. Sünni gruplarla ilişkiler gergin ve sıklıkla açık bir şekilde düşmanca. SCIRI`nın, din adamları yönetimi yolundaki Humeynici doktrini desteklemesi SCIRI`yı hem sünni akide hem de seküler ideolojilerle çatışmaya sokuyor. Pek çok Sünni ve seküler ortalama Iraklı Tahran`dan derin bir şüphe duyuyor ve İran hakimiyetinden korkuyor. Irak`taki Şii çoğunluğun artan dini özgürlüğü bazı sünni müslümanlar tarafından bir tehdit olarak görülüyor. Baasçı rejimin devrilmesinden bir hafta kadar sonra toplanan Sünni din adamları Şii din adamlarını ülkedeki Sünni camilerini denetim altına almakla suçladılar.

Siyasi Potansiyel

Nihai olarak SCIRI`nın uzun vadedeki siyasi geleceği daha çok Şii topluluğu içerisindeki cazibesi tarafından belirlenecektir. SCIRI eski Irak muhalefet güçleri arasında en iyi örgütlenmiş olanıdır. Bazı bölgelerde oldukça nüfuzlu ve iyi bir halk desteğini sahip. SCIRI İran`daki Humeynici rejimin himayesinde ve liderleri kritik meselelerde yol gösterici olarak İran`a bakıyorlar. Aynı zamanda, İran`la olan bağları, örgütün pragmatizmi sebebiyle, ABD önderliğindeki koalisyon ile aralarının bozulmasına izin vermeyecek. Liderleri hareketin geleceği şu anda kısa vadede ABD ile işbirliğine dayandığına ve uzun vadede Iraklı Şiiler arasında desteği mobilize etmeye ve Sünni ve Kürt gruplarla iyi ilişkiler kurmaya bağlı olduğunu düşünüyor. SCIRI Amerikan kuvvetlerinin Irak`ı kendi uzun vadeli çıkarlarına uygun şartlarda terkedeceğine kani olarak kaldıkça, bir karşı karşıya gelme durumu muhtemel görünmüyor.

Kaynaklar

Vikipedi

Irak İslam Devrim Konseyi

Kilit isimler

İdeoloji

Merkez Şubeler

Silahlı Kanat (Bedir Tugayları)

Eylemler

Irak`ın yeniden inşasına ve hükümete yönelik tutumlar

ABD kuvvetleriyle çatışmalar

İran`la bağlar

Diğer Iraklı gruplarla ilişkiler

Siyasi Potansiyel

Kaynaklar

İlgili konular

İran İslam Devrimi

İran-Irak Savaşı

Irak Direnişi

Baas Partisi

Irak Türkmenleri

Ebu'l-Hasan Beni Sadr

Muhammed Beheşti

Irak İslam Devrim Konseyi