İran Felsefesi

Kısaca: İran Felsefesi, İran topraklarında yaşayan halkların düşünce yaşamı. İran felsefesi, klasik ilkçağ felsefesinin kapsamı içindedir, İ.Ö. ...devamı ☟

İran Felsefesi, İran topraklarında yaşayan halkların düşünce yaşamı. İran felsefesi, klasik ilkçağ felsefesinin kapsamı içindedir, İ.Ö. XV. yüzyılda Baltık kıyılarından ve Güney Rusya'dan gelen ve kendilerine arya (soylu) adını veren insan tonlulukları önce İran'ı, sonra Hindistan'ı ele geçirdiler.

O çağda, şimdiki İran topraklarının güneyinde Persler, kuzeyinde de Medyalılar vardı. Kimi kaynaklar gerek Hint ve gerek İran'a Tanrı düşüncesinin bu gruplarca getirildiğini ileri sürmektedirler. Nitekim bu grupların İndra, Mitra ve Varıma adlı koruyucu tanrılarına eski Hint metinlerinde olduğu gibi, eski İran metinlerinde de rastlanmaktadır. Bu sava göre aryaların Varuna'sı İran'da Ahura olmuştur. İlkçağ İran felsefesi de, çağdaşları gibi, totemcilik ve canlıcılıktan dönüşen dinsel bir felsefedir.

İ.Ö. VI.X. yüzyıllar arasında yaşadığı sanılan büyük İranlı düşünür Zerdüşt'ün kurduğu Mazdeizmden önce de ilkel bir Mazdeizm bulunduğu ve bu dinin daha sonra Parsilik adın aldığı bir gerçektir. Zerdüşt (Zaratustra, Zoroaster), ekonomik yapıya çok önem veren gerçekçi bir düşünürdü. Ona göre, "gerçek dindarlık, oruçla ve tapınmayla değil, tarım çalışmalarıyla elde edilir. Ahura Mazda'nın bakışı her zaman çalışkan çiftçinin üstündedir". Bundan başka Mazdeizm, bir evrim dinidir.

Zerdüşt'e göre dünya, evrim yasalarına bağlıdır ve insanlar bu evrimi gerçekleştirmek zorundadırlar. Fransız düşünürü Kont de Volney'in (17571820) ileri sürdüğüne göre, Musa'nın sanılan kutsal Tevrat, Musa' dan altı yüzyıl sonra yazılmıştır ve temel düşünceleri bütünüyle Zerdüşt'ten alınmadır. Paul-Masson Oursel gibi kimi düşünürler de Hint düşünceleri olan Jainizm ve Budizmde Zerdüşt temaları bulunduğunu ileri sürmektedirler. Hıristiyanlıkta da yer almış bulunan; ruhun ölmezliği, sonradan dirilme, Tanrı ve şeytan ikiliği gibi temel düşüncelerin Zerdüşt kaynağından yayıldığı üstünde birçok bilginler birleşmektedirler.

Mazdeizmle birlikte İran topraklarına egemen olan Mitraizm (Mitra dini), hemen her dinin karşısında bir de gizemciliğin (mistisizm) yer aldığını belirtir. Mitraizm adı verilen İran gizemciliği, aryaların (Hint-Avrupalılar) Tanrısı Mitra'ya dayanmaktadır. Birçok dereceleri gerektiren ve dine girmek için bir erginleme törenini zorunlu kılan Mitraizmin ana düşüncesi evrensel kurtuluştur ve amacı insanları fizikötesi gizlere egemen kılarak ölümden önce mutlu etmektir. Fransız düşünürü Ernest Renan'a göre, "Hıristiyanlık meydana çıkmasaydı, bütün dünya Mitra dinini benimseyecekti".

Nitekim, Roma İmparatoru Commodus'un bile girdiği bu din, Hıristiyanlıkla V. yüzyıla kadar başarıyla savaşmıştır. Bütün dinleri birleştirerek bütün insanlığı tek ülküde toplamayı deneyen İranlı Mani'nin (216-276) etkili Manişeizmiyle birlikte tüm İran felsefesi, belli bir kaba toplumculuk karakteri göstermektedir. Özellikle i.S. V. ve IX. yüzyıllarda eylemsel alana sıçrayan İran toplumculuğunun ana temaları insan eşitliği ve mal ortaklığıdır. V. yüzyılın sonlarına doğru ortaya çıkan Zerdüşt din adamı Mazdek'le 816 yılında Mazdek kalıntılarının başına geçerek Babekiye mezhebini kuran Babek, bu düşünceleri savunarak eylemscl alanda önemli başarılar kazanmışlardır. Nizamülmülk Siyasetname adlı yapıtında şöyle demektedir:

"Mazdek, mal insanlar arasında ortaktır, diyordu. Çünkü insanlar, Tanrı'nın kulları ve Adem'in çocuklarıdır. Her biri ihtiyacına göre ötekinin malını kullanmalı ve hiç kimse bu haktan yoksun kalmamalıdır. Herkes malca eşit olmalıdır. Mazdek'in bu sözleri üzerine herkes malını ortaklığa koymuştu. Mazdek Öldürüldükten sonra karısı Hurreme binti Kade, iki adamıyla birlikte Medayin'den kaçtı. Rey kasabasına giderek halkı kocasının yoluna çağırdı. Peşine takılanlara Hurremdin adı verildi. Hurremdintiler her yana dağıldılar ve her kentte başka bir ad aldılar, her yerde de başkaldırdılar. Batıniler onlarla birlik oldu, çünkü her iki mezhebin aslı birdir".

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Doğu felsefesi
3 yıl önce

felsefesi, İslam felsefesi, İran felsefesi gibi gelenekleri de eklemek gerekir. Oryantalist düşünceyle (bkz. Oryantalizm) Batı felsefesi, kendi tarihini...

Doğu felsefesi, Doğu felsefesi
Batı felsefesi
3 yıl önce

sahip olmalarına rağmen, Batı felsefesi Antik Yunan dönemiyle birlikte başlatılır ve bunlar dışta bırakılır. Doğu felsefesi, Hint ve Çin felsefeleri dahil...

Batı felsefesi, Batı felsefesi
İran
3 yıl önce

sonra İran ayrı, farklı ve değişik bir öğe olarak İslâm'ın içinde belirdi. İslâm'ın fethinden sonra İran felsefesi, eski İran felsefesi, Yunan felsefesi ve...

Alman felsefesi
3 yıl önce

ifade etmektedir.Bu anlamda Alman felsefesi belli bir düşünce geleneğine ya da filozof grubuna indirgenemez.Alman felsefesi denildiğinde ilk akla gelen Klasik...

Alman felsefesi, 18. yüzyıl, 19. yüzyıl, 20. yüzyıl, Alman, Arthur Schopenhauer, Bertrand Russell, David Hume, Dil felsefesi, Edmund Husserl, Epistemoloji
Siyaset felsefesi
3 yıl önce

Siyaset felsefesi, devlet, hükûmet, siyaset, özgürlük, mülkiyet, meşruiyet, haklar, hukuk gibi konular hakkındaki, bu kavramlar nedir, neden ihtiyaç vardır...

Siyaset felsefesi, Adam Smith, Antonio Gramsci, David Hume, Devlet, Eflatun, Felsefe, Felsefe Portalı, Georg Lukİ¡cs, Hukuk, Hükümet
Dil felsefesi
3 yıl önce

Dil felsefesiyle ortak konuları olan diğer felsefe dalı Zihin Felsefesi!dir. Dil felsefesi, felsefenin dil ile uğraşan bir dalıdır. Örneğin dil, bilinç...

Dil felsefesi, Aristoteles, Aydınlanma Çağı, Bertrand Russell, Felsefe Portalı, John L. Austin, Ludwig Wittgenstein, Platon, Pythagoras, Willard van Orman Quine, Carnap
19. yüzyıl felsefesi
3 yıl önce

rolü olmuştur. Alman felsefesi Romantizm akımı Jean-Jacques Rousseau Tarihselcilik Marksizm 20. yüzyıl felsefesi 18. yüzyıl felsefesi Anarşizm Felsefe Tarihi...

19. yüzyıl felsefesi, 19. yüzyıl felsefesi
Felsefe listesi
3 yıl önce

Feminizm - Fetişizm - Masonluk - Özgür irade - Köktendincilik Alman idealizmi - Alman felsefesi - Gnostisizm - Türk felsefesi Hegelcilik - Hazcılık - Hermeneutik...