Kazasker Mustafa İzzet Efendi

Kazasker Mustafa İzzet Efendi (d. 1801,Tosya- ö. 16 Kasım 1876, İstanbul), Türk besteci, neyzen, hattat, şair ve devlet adamı. 19. yy’da Osmanlı Devleti’nin bilim, sanat ve siyaset dünyasının önemli bir ismidir. Hat sanatının en büyük temsilcilerinden birisi olan Mustafa İzzet Efendi, Ayasofya’da asılı büyük levhaların hattatıdır. Başta İstanbul olmak üzere Bursa ve Kahire’de pek çok binanın yazı ve kitabeleri ona aittir. Sülüs ve nesih yazılarında zamanının şeyhi ve Hafız Osman'ı kabul edilen bir sanatçıdır. Devlet hizmetinde kazaskerlik, baş ulemalık gibi önemli görevlerde bulunmuş bir devlet adamı olan Kazasker Mustafa İzzet Efendi, Sultan Abdülmecit’in şehzadelerine hat hocalığı yapmış; Sultan Abdülaziz’in hocası olmuştur. Çok iyi bir neyzen olan Kazasker Mustafa İzzet Efendi, II. Mahmut’un huzurundaki fasıllara katılmış bir müzisyendir. Türk müziğinde kullanıan “Tarz-ı Cedid” makamını bulan kişidir. Pek çok şarkısının aynısıra tarz-ı cedid makamında yazdığı bir peşrev ve semaisi vardır. Yaşamı 1801 yılında Tosya’da dünyaya geldi. Babası, Tosyalı Bostanizade Mustafa Ağa, annesi ise İstanbul’daki Kaadiri dergahının kurucusu İsmail Rumi Efendi’nin torunlarındandır. Babasının ölümü üzerine eğitim için İstanbul’a gönderildi . Fatih Başkurşunlu Medresesi’nde dini ilimler ve Arapça öğrendi, Kömürcüzade Hafız Efendi’den müzik dersleri aldı. Hat sanatını ve ney üflemeyi de öğrenmeye çalıştı. 1819 yılında Mustafa İzzet Efendi’yi dinleyip sesini çok beğenen padişah II. Mahmut, onun öğrenimi ile ilgilenmek üzere Silahtar Gazi Ahmed Paşazade Ali Paşa'yı görevlendirdi. Önce İzzet Efendi dairesinde saray için yetiştirildi; öğrenimine üç yıl boyunca Galatasaray Sultanisi’nde, sonra saray içindeki Enderun-u Hümayun Mektebi’nde devam etti. Müzik, hat, lisan ve edebiyat eğitimi sırasında virtüözlük derecesinde neyzen olarak yetişti, edebiyat ve hat sanatlarında da kendisini gösterdi. Müzik bilgisini Şakir Ağa, Dellalzade İsmail Ağa, Suyolcu Salih Efendi, Kömürcüzade Hafız Mehmet Efendi, Basmacı Abdi Efendi sayesinde genişletti. Ta’lik yazıyı büyük usta Yeserizade Kazasker Mustafa İzzet Efendi’den, sülüs ve nesih’i Çömez Mustafa Vasıf Efendi’den öğrendi. En ünlü hat eserleri arasında; Ayasofya'da bulunan ve o güne kadar yapılanların en büyüğü olan -7,6m. çapındaki- “Hulefay-ı Raşidin” levhaları ile kubbe kuşağındaki “Nur” ayeti, İstanbul Üniversitesi (eski Daire-i Umür-ı Askeriye) kapısının üstünde ve bahçeye bakan taraftaki ta’lik kitabe, Bursa Ulu Camii'de iki büyük levha, Hırka-i Şerif Camii ve Kasımpaşa Camii’lerindeki levhalar, Yahya Efendi Türbesi’nde “Nur” ayeti, Mısır'da Kavalalı Mehmed Ali Paşa türbesinde “Süre-i Dehr” ve ta’lik tarih, 16 Kur'an, 15 Delailu'l-Hayrat, 30 En'am ve kasaid, 250'den fazla hilye ve çok sayıda levha yer alır. Hattat Mehmed Şefik Bey, Muhsinzade Abdullah Hamdi Efendi, Abdullah Zühtü Efendi, Mehmet İlmi Efendi, Vahdeti Efendi, Hasan Rıza Efendi, Zekai Dede Kazasker Mustafa Efendi’nin öğrencisi olarak yetişmiş hattatlardr.

Yazdığı bazı kitabeler

* Selimiye Kışlası yan kapısı 1258/ 1842 *Çırağan Küçük Mecidiye Camii 1265/ 1849 *Yenikapı Mevlevihanesi Muvakkıthanesi *Ayasofya Camii Hünkar Mahfili *Kahire Kavalalı M. Ali Paşa Türbesi *Çemberlitaş Bezm-i Alem Valide Sultan Mektebi 1266/ 1850 *Hırka-i Şerif Camii 1267/ 1851 *Dolmabahçe Sarayı 1272/ 1856 *Kadıköy İskele Camii 1275/ 1859 *Topkapı Sarayı Hazine Koğuşu *Cerrahpaşa Keçecizade Kazım Bey Kabri 1276/ 1859 *Beyazıt Harbiye Nezareti; Giriş kapısının iç tarafı. 1283/ 1866 *Mercan Ali Paşa Mescidi 1286/ 1869 *Fındıklı Keşfi Cafer Efendi Türbesi *Kasımpaşa Camii iç kapı üstü 1284/ 1867 *Fındıklı Parizad Hatun Türbesi *Şerife Ümmügülsüm Kabri 1282/ 1867 *Tophane Nusretiye Camii Kapısı

Şairliği

Kazasker Mustafa İzzet Efendi’nin “Keşfıı'l Arab” ve “Avamil-i Mıı'arrebi “ adlı iki eseri ve İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi'nde kendi el yazısı ile bir güfte mecmuası bulunur.

Bestekarlığı

Sanatçı dört durak, iki ilahi, kendi buluşu olan “Tarz-ı Cedid” makamında bir peşrev ve semai, muhtelif makamlarda yirmiye yakın şarkı bestelemiştir. Müzik alanında yetiştirdiği en ünlü öğrencileri Medeni Aziz Efendi, Zekai Dede, Behlul Efendi, Yeniköylü Hasan Efendi’dir.

Kaynaklar

Vikipedi

Kazasker Mustafa İzzet Efendi

Yazdığı bazı kitabeler

Şairliği

Bestekarlığı

Kaynaklar

Türk Vakıf Hat Sanatları Müzesi

Musahip Said

Muhsinzade Abdullah Hamdi Efendi

1876

Hilye

Hattat Şefik Bey

Kayışzade Hafız Osman

Hırka-i Şerif Camii

Kazasker Mustafa İzzet Efendi