Khios Seramiği

GENEL BİLGİLER: '

Khios adası (Sakız Adası) Ege Denizinde (Mare Aegaeum) bulunmaktadır. Khios bir İon kentidir. Herodotos Khios ve diğer İon kentleriyle ilgili olarak; Panionion` da toplanan İon`lar, kentlerini bizim yeryüzünde bildiğimizen güzel gökyüzü altında ve en güzel iklimde kurmuşlardır. Ne daha kuzeydeki bölgeler, nede daha güneyde kalanlar İonia ile bir tutulamaz, hatta ne doğusu, ne de batısı; kimisi soğuk ve ıslak, kimisi sıcak ve kurak olur. Dile gelince, hepsi aynı ağzı kullanmazlar; dört değişik konuşmaları vardır. Güneyden başlayarak ilk kentleri Miletos`tur; hemen sonra Myus ve Priene gelir; Karia`da kurulmuş olan bu kentler, aynı bölge dilini konuşurlar. Lydia`da Ephesos, Kolophon, Lebedos, Teos, Klozomenai, Phokaia vardır. Bunların dili daha önce saydığımız kentlerin diline hiç uymaz, hepside ortak bir bölge dili konuşurlar. Bunlardan başka üç İon kenti daha vardır ki, ikisi Samos ve Khios adalarındadır, üçüncüsü Eryhtrai anakaradadır. Bunlardan Khios ve Eryhtrai aynı bölge dilini kullanırlar, Samosluların ise kendilerine özgü ayrı bir dilleri vardır. Böylece birbirlerinden ayrı dört bölge dili çıkmış olur ortaya.   	

İlk önce Noubratis`te bulunan kaliteli beyaz astarlı, pembemsi kile sahip bir grup seramik bulunmuş ve araştırmaçılar bu seramiğe Noubratis seramiği adı verilmiştir. Fakat 20 yy`da yapılan kazılarda bol miktarda bulunan bu seramiklerin Khios seramiği olduğu anlaşılıyor. Smyrna, Eryhtrai`da ve Pitanede mezar komplekslerinde bol miktarda ele geçmiş bu seramikler Güney İonya`nın (6.yy`ın ilk yarısı) O.Y.K. II stil evresinde Güney İonya etkisiyle başlamış ve 7 yy`ın III. çeyreğine kadar devam etmiştir.

Oinokhoe, dinos, büyük boyutlu kaseler, lekane, tabaklar, adak kalkanları bu döneme ait önemli formlardır.

Khios seramiği, zaman içersinde tekniksel değişimlere uğramıştır. Kapların formlarının yanı sıra bezeme tekniklerindede fark oluşmuştur. Burada Khios grand ve siyah- figür stillerini anlataçağız.

Yaklaşık hayvanlı kalix stilinin başlangıcında bazı Khios`lu çömlekçi yada çömlekçiler siyah figür tekniğine geri döndü, Erken Korinth`in başarısı besbelli onları teşvik etmişti.ilk değişim girişimi sphenks ve aslan gruplarında olmuştur(figür 9.2). Kapların şekillerinde farklılaşma olmuştur. Bunların arasında kalix`e çok nadir rastlanır. Onun yerine yuvarlak kaseler, oinokhoeler, tabaklar, çanaklar yer alır. Birkaç parçada rezerve teknikle yapılmış yaban keçisi stiline ve doldurma motiflerine rastlanmıştır, ama bu istisnai durum büyük olasılıkla erken, deneysel bir çalışmanın ürünüdür. Standart süslemelerde ise aynı cinsten küçük hayvanlar, aynı genel vücut duruşlarıyla ve etraflarının rozetlerle sarılmasıyla Korinth tipinden ve kenarlara bitiştirilen, Geç Yaban Keçisinden alınmış yarım rozetlerden (köşelerdeki çeyrek rozetler) oluşmaktadır. Aslanlar ve sphenkslerde en çok tercih edilen cins, aslanlarda sağa doğru, sphenkslerde ise sola doğru oturur şekilde olanlar ve büyük boy çömleklerde ise birbirini takip eden sıralar halindeki aslanlar, sphenkslerden oluşan çömleklerdir. Bunların yanı sıra boğalar, sirenler ve yine aynı şekilde birbirini takip eden hareketli sahneler yer almakta. Ayrıca nadiren rastlanılan aslan, boğa karşılaşması, atlı sürücülere (süvariler..) çeşitli duruşlarda gözükmekte ve yine çok az miktarda sentaurlu sahneler karşımıza çıkmaktadır. Kaplarda uygun şekilde zincir oluşturacak şekilde birbirlerini izleyen lotus çiçekleri ve tomurcuk sıraları bazen Geç Yaban Keçisi tipinde alınma, ama genellikle yeni oluşturulmuş ve daha basitleştirilmiş versiyonlarıyla yer alırlar. (figür8.13e, fakat yanında ekstradan eklenmiş taç yaprakları var.) Mor renk rahatça, özgür bir biçimde, figürlerde ve doldurma motiflerde kullanılmıştır. Buna rağmen planlı, özenli, kaliteli figür çizimleri yapılamamış, ancak koyuluk ve aydınlığın iyi ve dengeli bir biçimde ayarlanması sayesinde çizimlere yakından bakılmaması taktirinde iyi bir sonuç edilmiş izlenimi vermektedirler. Buda çömlekçinin becerisini göstermesinin bir yoludur.

 Sphenks ve aslanların grubu yaklaşık 600`de başlamış olduğu düşünülüp, buda Erken Korinth`in sonlarından önceye denk gelir. Bu düşünce 560`lara kadar sürer veya diğer bir deyişle bu stil 40 yıl boyunca değişmemekte inat etmiştir. Örnekler Khios`tan daha fazlası Noubratis ve yine Berezan ve Olbia`da; Erythae`da ve Pitane`de az miktarda yapılmışlardır; doğudaki öteki yerlerden ise Koreyra ve Sybaris`de bulunmuşlardır. 

Bunlar sade ve ufak işçilik örnekleridir. Ele geçen parçacıklar fincanlara aittir. Ve üzerlerindeki şekiller ve bazı ayrıntı süslemeler Lakonya`ya aittir ve yaklaşık 570`e tarihlenirler. Bunlardan başka Berezan`dan ele geçen parçalar, bu gruba ait Noubratis`ten elde edilenlerle Lakonya`dan ele geçen parçalar arasında oldukça ortak özellikler yer almaktadır. Bu ele geçen parçalar araştırmaçılar arasında ilk başlarda yoğun tartışmalara neden olmuştur. Bu seramiklerin üretim yerlerinin Noubratis olduğu iddia edilmiştir. Ancak bunların Khios üretimi olduğu anlaşılmıştır. Kesin olan tek düşünce elde edilen veriler doğrultusunda bunların doğu yunan kuşlu kaselerinin Lakonyada ele geçen taklitleri olduğudur. 

6. yy`ın ortalarından sonra Khios süslemeli çömlekleri farklılaşmaya başlamıştır. Birçok taklitleri yapılmaya başlanmıştır. Siyah figür tekniği çoğunlukla kantaroslarda taklit edilmiştir. Yeni ve boyutları ufaltılmış figürlere ilave olarak ufak palmetler kenarlara eklenmiştir. Bu düzenlerde kullanılan sarmaşık yaprakları uzar.

Erken 6. yy`da Khios seramiğinin geçirdiği değişim dikkate değerdir. Stilin diğer Doğu Yunan şehirlerindeki üretimlerinden farkına varmak çok kolaydır.