Kuru Gürültü veya Yok Yere Yaygara, (İngiliz oyun yazarı William Shakespeare tarafından yazılmış komedi janrında bir oyundur. İlk defa 1600 basılmış olmakla beraber tiyatroda ilk oynanma tarihinin büyük olasılıkla 1589-1599 kış sezonunda olduğu belgelerden bilinmektedir. Bir tiyatro oyunu olarak Shakespeare`in en popüler komedilerinden biri olarak halen şöhretini korumakta devam etmektedir. Genel olarak modern romantik komedilerin birçok genel karekterlerini içinde bulundurmaktadir. Özellikle romantik başrollerde olan bir çift sevgili, Klaudio ve Hero ve onların komik karşıtları olan Benedik ve Beatris çifti modern tiyatro sahnesinde hala begeni ile seyredilmeye devam edilmektedir.
Konusu
Zaman ve mekan
``Kuru Gürültü`` Sicilya adasında bir kıyı şehri olan Messinada geçmektedir. Oyunun gecerli olduğu zaman doneminde bu ada İspanyol İmparatorluğu idaresi altında olmasına rağmen, oyunun en önemli karaketerleri İtalyan asıllılardır. Oyunun bazı sahneleri Messina şehrinde geçmekle beraber genellikle oyunun mekanı Loneto`nun evinin içerisi veya bahçesidir.
Şahıslar
- ``Don Pedro:`` Aragon Prensi.
- ``Benedik:`` Don Pedro`ye refaket eden Padovalı bir asil bay.
- ``Claudio:`` Don Pedro`ye refaket eden Floransalı bir asil bay.
- ``Balthasar: `` Don Pedro`nun uşağı bir şarkıcı
- ``Don John:`` Don Pedro`nun gayri-meşru kardeşi olan bir Prens
- ``Borachio ve Conrade:``Don John refaketindeki adamları
- ``Leonato:`` Messina`nin valisi
- ``Hero:`` Leonato`nun kızı
- ``Beatris:``Leonato`nin yetim yeğeni olan bir genç kız
- ``Antonio:``Leonato`nun kardeşi olan bir yaşlı erkek
- ``Margaret:``Hero`ya hizmet eden kibar kadın
- ``Ursula:``Hero`ya hizmet eden kibar kadın
- ``Keşiş Francis:``bir papaz
- ``Dogberry:``Messina`nin gece bekçileri birliğinin komutanı
- ``Verges:``Muhtar, Dogberry`nin ortağı
- ``Bir kilise zangocu:``Borachio`nun gönderildiği muhakeme hakimi
- ``Korucular:``Messina`daki korucu bekçiler
- ``Bir çocuk:``Benedik`in küçük uşağı
- ``Uşaklar ve haberciler``
Ana konu
Aragon Prensi Don Pedro ve adamları Klaudio ve Benedik bir başarılı savaştan sonra Mesina`ya yeni dönmüşlerdir. Messina valisi, Leonta, onların şehre uğramalarını senliklerle kutlamak kararındadır ve onları bir ay misafir olarak şehirde kalmaya davet eder. Araları uzundur bozuk olan Benedik ve Leonato`nun yeğeni Beatris kendi aralarındaki eğlendirici sözlu dalaşmalarina devam etmeye başlarlar. Klaudio, Leonata`nin küçük kızı olan Hero`yi tekrar görünce; ona olan yakin hisleri yeniden depreşir ve Klaudio bu kıza kur yapmak istediğini Benedik`e itiraf eder. Benedik arkadaşını bundan caydırmaya çalışır. Ancak Don Pedro`nun kur yapmayi teşvik edici sözleri nedeniyle bunda başarılı olamaz. Benedik, Klaudio`yu kızdırıp fikrinden çaydırmak için yaptığı sözlü dalasmalar arasında, kendisinin hiçbir zaman evlenmiyeceğine yemin eder. Don Pedro Benedik`e bu yemini tutamayacağını bildiğini şöyler. İşte ``Kuru Gürültü`` oyununun ana komik temeli bundan ortaya çıkar.
Don Pedro şerefine yapılan şenlikler arasında bir maskeli balo da tertip edilmiştir. Don Pedro bu baloya kiyafet değiştirerek gelerek Hero`yu Klaudio lehine inandirmak için Hero`ya kur yapmaya başlar. Don John kardeşinden ve Klaudio`dan intikam almak için Don Pedro`nun yaptığının sirf kendi istifadesini sağlamak için olduğunu söylüyerek Klaudio`yu kandırır. Klaudio çok sinirlenip Don Pedro`yla yüzleşip, ona olan aksi hislerini açıkca ifade eder. Ancak bu anlaşmazlık çabucak bir çözüme bağlanır ve Klaudio Hero`ya evlenme teklif eder.
Don Pedro ve adamları bu evlilik töreninin yapılması için gerekli bir hafta bekleme sırasında can sıkıntılarını gidermek için Beatris ve Benedik`e karşı bir oyun oynayıp onların da evlenmelerini sağlamaya karar verirler. Don Pedro ve adamları, Benedik`in kendilerini gizlice dinleğini bildikleri bir sırada Beatris`in Benedik`e aşık olduğu hakkında konuşmaya başlarlar. Ayni şekilde Hero ve etrafındaki kadınlar Beatris`in dinlediğini bildikleri bir sırada Benedik`in Beatris`e aşkından bahis geçerler. Bu `dedikoduları` ayrı ayrı duyan Beatris ve Benedik, fazla gururlu ve biraz aksi tabiatli kişiler olduklari için, açıkca birbirine olan sevgilerini söyleyemezler.
Bu arada Don John Klaudio ve Hero`nun evlenme planlarını yıkmak için entrikaya girişip Hero`nun iffeti hakkında şüpheler ortaya çıkmasını planlar. Bu nedenle adamı olan Borachio`ya Hero`nun oda hizmetçisi olan Margaret`e kur yapmaya başlamasını emreder. Borachio`nun bu kur yapması sırasında açık olan pencereden dışarıdan duyulacak şekilde devamlı Margeret`e `Hero` diye hitabeder. Don Pedro ve Klaudio pencerenin altında söylenenleri duymak için beklemektedirler ve her ikisi de Margeret yerine Hero`ya kur yapıldığını sanıp Hero`nun iffetsizlik ve sadakatsizliğine delil bulduklarını kendilerini inandırırlar.
Ertesi gün büyük Kilise`deki düğün merasimi başlarken Klaudio büyük bir jestle Hero ile evlenmeyi redettiğini beyan eder. Merasime gelen seçkin misafirlerin önünde Klaudio ve Don Pedro, Hero`a açıkca çok küçük düşürücü hakaretlerde bulunurlar ve misafirleri şok içinde bırakarak kiliseden ayrılırlar. Hero bu şoktan baygınlık geçirmiştir. Ayıldığı zaman babası tarafından da allenen hakarete maruz bırakılır .
Evlenme işlemini yapacak olan Keşiş Francis Hero`nun masum olduğuna inanmıştır. Gerçeğin gün yüzüne çıkması ve Klaudio`nun vicdansızlığına pişman olmasını sağlamak için bir plan hazırlar. Buna göre aile Hero`nun öldüğünu herkese ilan edip inandırması gerekir. Leonato ve Hero`nun amcası olan Antonio Hero`nun ölümünün kabahatinin Don Pedro ve Klaudio`da olduğuna karar verip Klaudio`yu düeloya çağırlar. Beatris`de Bendik`i ayni nedenle kışkırtıp onunda de kabahatlileri düeloya çağırmasını sağlar.
Diğer taraftan hiç kimse duyurmadan kent korucuları, Don John`un Hero aleyhinde komplosundan sonra Borachio ve arkadaşı Conrade arasında geçen bu komplo ile ilgili bir konuşmayı gizlice dinlemişlerdir. Onları yakalayıp sorguya çekmeye başlarlar. Korucu komutanı olan Dogbarry`nin sözcükleri yalan yanlış güldürücü şekilde kullanması dolayısıyla çok gülünç, beceriksizce yapılan bu sorgulama sonunda her ikisi de Don John`un komplosunu itiraf ederler. Lenato`ya Hero`nun masum olduğuna dair haber yollarlar. Bu sırada Don John şehirden kaçmıştır ve onu yakalamak için arkasından bir kuvvet salınır.
Klaudio doğrusunu bilemeden bir hata yaptığını itiraf eder ve pişmanlığını isbat icin Hero`nun yerine onun kuzeni ile evlenmeyi kabul eder. Klaudio`nun ikinci evlenme töreni başında dansörler önceden gelip yeni gelin olacak "kuzen" duvağını açınca gelinin gerçekten Hero olduğu anlaşılır. Bu Klaudio`yu hem çok saşırtır hem de çok sevindirir. Arkadaşlarının bu sevincine katılan ve onların serzenişlerine hedef olan Benedik ve Beatris birbirlerine olan sevgilerini itiraf ederler. Oyun bir mesut sonuca varmak üzere iken, Don John`un yakalandıı haberi bir haberci tarafndan ilan edilir. Fakat Don John`na verilecek ceza mesut çiftlerin yeni saadetlerini kutlamalarına zaman vermek için geciktirilir.
İşlenen önemli temalar
Sadakatsızlık
Genel olarak ``Kuru Gürültü`` oyunu ile Shakespeare`in yazmış olduğu diğer oyunların ortaklaşa paylaştıkları bir tema evli kadınlarin sadakatsizleridir. Bu oyundaki önemli rol oynıyan birkaç karakter bir erkeğin koca olarak karısının sadakatsiz olup olmıyacağını hiçbir şekilde bilemiyeceğini ve bu bilinçsizlikten kadınların istifade ettiklerini sabit fikir olarak kabul etmektedirler. Klaudio gururu ve karısının sadakatsiz olacağı korkusu ile sanki oyun oynıyan Don John ilk evlilik çabasının bir felaketle sonuç bulmasina neden olmaktadır. Kadınların cinsiyetlerine dair olan aksi inançları nedeniyle oyundaki her erkek karakter Hero`nun iffetsiz olduğuna hemen kolayca inanmistir. Hatta Hero`nun öz babası bile hiç bir inandırıcı delil olmadan kızının iffetsizliğine inanıp onu telin etmiştir. Bu tema oyunun her sahnesinde,cok kerre sadakatsizliğe sembol olan boynuzlara referansla, devamlı olarak işlenmektedir.İngilizce`de `hiçbirşey` ve `dikkat etme` sözcüklerinin benzemesi üzerine oyunlar
``Kuru Gürültü`` oyununda devamlı işlenen bir motif de İngilizce`de `nothing` olan `hiçbirsey` sözcüğü ve kavramı ile `noting` olan `dikkat etme` arasındaki kelime ses yakınlığının Shakespeare tarafindan kelime oyunu olarak işlenmesidir. Ne yazik ki bu kelime oyununa dayanan temalar bir yabanci dile çeviri yapıldığı için ortadan kaybolmaktadır. Oyundaki önemli hareketler, diğerlerine gösterilen dikkat, birbirine gönderilen pusulalar, ispiyonlama ve konusmalari gizli olarak dinlemesi şeklinde olduğu icin `hiçbirşey` ve `dikkat etme` kavramları birbirleri ile karmaşık, karşıt ve tezatlı olarak işlenmesine çok imkan sağlamaktadır. Hatta Shakespeare zamanında İngilizce`de `hiçbirsey` (yani `nothing`) kadın cinsel organına da telmihte bulunduğu bilinmekte olduğu için bu özel motif daha derin düşünce gerektiren kelime ve kavram oyunlarına vasıta olmaktadır. Bu karmaşık motifin yabanci dillere yapılan çevirilerde eksik olması dolayısı ile ``Kuru Gürültü`` oyunu çeviri dilde temsil edildiğinde tiyatro severlerce, Anglo-Sakson ülkelerinin aksine, çok tutulmamıştır.Film Uyarlamaları
- 1913 Philips Smalley uyarlaması: sessiz film olarak çekilmiştir.
- 1973 Kenneth Branagh uyarlaması: Aktorler Benedik olarak Kenneth Branagh, Beatris olarak Emma Thompson, Klaudio olarak Robert Sean Leonard, Don Pedro olarak Denzel Washington, Don John olarak Keanu Reeves, Dogberry olarak Michael Keaton ve Hero olarak Kate Beckinsale
- 1993 Joseph Papp uyarlaması: Bu eser 1973 New York Shakespeare Festivali`inde videoya çekilmiş ve sonradan videoteype ve DVD-videodiske kayıt edilip piyasaya sunulmuştur.
Türkçe`ye Çeviriler
- Kuru Gürültü. Çev. Hamit Dereli. 1944. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları,1967.
- Yok Yere Yaygara. Çev. Bülent Bozkurt. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1998.
- Kuru Gürültü. Çev. Sevgi Sanlı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2002.
William Shakespeare edebiyat Tiyatro
