Türkçe Bilgi logo TürkçeBilgi

Madteos İzmirliyan

Kısaca: Madteos II. İzmirliyan (Ermenice: Մատթևոս Բ Իզմիրլյան; d. 12 Şubat 1845, İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu - ö. 11 Aralık 1910, Eçmiadzin, Ermenistan), Türkiye Ermenileri 75. patriği, Dünya Ermenileri 126. başpatriği, eğitmen ve yönetici. ...devamı ☟

Madteos II. İzmirliyan (Ermenice: Մատթևոս Բ Իզմիրլյան; d. 12 Şubat 1845, İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu - ö. 11 Aralık 1910, Eçmiadzin, Ermenistan), Türkiye Ermenileri 75. patriği, Dünya Ermenileri 126. başpatriği, eğitmen ve yönetici. Asıl adı Simon veya Simeon'dur. Terzi Mardiros'un torunu ve terzi Hampartzum'un 9 çocuğundan yedincisidir. Büyükbabasının İzmirli olmasından dolayı İzmirliyan soyadını almıştır. Kumkapı'daki Bezciyan Okulu'nda öğrenim gördü. Müteakiben, 3 yıl da Kumkapı dışındaki Boğosyan-Varvaryan Okulu'nda okudu. 1862'de, Ortaköy'deki Tarkmançatz Okulu'nda öğretmenlik görevinde bulundu. 1864'te Patrik Bursalı II. Boğos Taktakyan'ın emri ve Episkopos Hovhannes Gabudigyan'ın eliyle "sargavaklık" (şemmas, diakos) derecesini aldı. 29 Haziran 1869'da, Ortaköy Surp Asdvadzadzin Kilisesi'nde, Madteos adlı ile yine Episkopos Hovhannes Gabudigyan tarafından "apeğa" (keşiş) takdis edildi. 28 Eylül 1869'da ise kilise öğretisi üzerine doktorluk payesi olan rahiplik derecesine yükseldi ve Patrik Vanlı I. Mıgırdıç Hrimyan'ın sekreteri oldu. Aynı zamanda Bezciyan Okulu'nda din dersleri öğretmenliğini üstlendi. 17 Mart 1872'de Sis Katolikosluğu problemlerini incelemek için kurulan komisyon üyeliğine getirildi. 29 Ocak 1873'te ise üstrahiplik payesi verildi. Aynı yıl Üsküdar Surp Garabet Kilisesi vaizliği ve aynı semtin Cemaran Okulu din dersi öğretmenliğine atandı. 1874'te Balıkesir Ermenileri ruhani önderliği görevine seçildiyse de, bu görevi üstlenmedi. 17 Mayıs 1876'da Eçmiadzin Katedrali'nde episkopos takdis edildi. 1879'da patrikhane danışmanı tayin edildiyse de aynı yılın 10 Ağustos'unda istifa etti. 1883'te Başpatriklik Komisyonu üyesi seçilerek bu konuda kapsamlı bir rapor hazırladı. 3 Ocak 1886'da Mısır Ermenileri ruhani önderi seçildi. 1891'de sağlık nedeniyle istifa etti. İstanbul'a döndükten sonra, tekrar Üsküdar'daki Surp Garabet Kilisesi vaizliği görevini üstlendi. Aynı zamanda Getronagan Lisesi din dersi öğretmenliğini de yürüttü. 1892'de başpatriklik seçiminde ikinci aday seçildi. 7 Aralık 1894'te, Patrik Keremetli I. Horen Aşıkyan'ın yerine patrik seçildi. 20 Aralık'ta Bab-ı Âli'ce onaylanarak III. Madteos adıyla patriklik tahtına çıktı. Dönemindeki en önemli olay, Ermenilerle en fazla meskun olan Doğu'daki altı vilayette ıslahat yapılması için, Rusya ve Britanya gibi büyük devletlerin Bab-ı Âli'ye kabul ettirdikleri projedir. Ancak, proje icraat safhasına girmediği için, Patrik III. Madteos İzmirliyan bunu Bab-ı Âli'den defalarca talep etmişse de bir sonuç elde edememiştir. Bazı şüphelere maruz kaldığından ve sarayın da desteğini kaybettiğinden, 23 Temmuz 1896'da görevinden istifa etti ve II. Abdülhamid (hükümdarlığı 1876-1909) tarafından Kudüs'e sürgün edildi. Patrikliği döneminde İstanbul kiliseleri açısından yapılan yenilemeler arasında Taksim'deki Surp Harutyun Kilisesi'nin tekrar inşası ve Gedikpaşa'daki Surp Havhannes Avedaraniç Kilisesi'nin onarımı ve takdisi, Üsküdar Mezarlığı'nın duvarla çevrilmesi sayılabilir. II. Meşrutiyet'in ilanına değin Kudüs'te kaldıktan sonra, 22 Ekim 1908'de ikinci kez İstanbul patrikliğine seçildi. 1 Kasım 1908'de ise Eçmiadzin başpatriği seçilerek o görevi üstlendi. İzmirliyan, Hayrabedutyun Hayasdanyaytz Arakelagan Surp Yegeğetzvo Yev Ağthamar U Sis (Ermeni Apostolik Kutsal Kilisesinin Başpatrikliği ve Ağtamar ile Sis) adlı önemli araştırma eserinin dışında, Azkayin Varjaranatz Paregarkutyan Hrahankı (Ermeni Okullarının Yenileme Emri) adlı nizamnamenin ve Gatoğigosogan Hantznajoğovo Değegakirı (Başpatriklik Komisyonu Raporu) adlı raporun da yazarıdır.

Kaynaklar

* Kevork Pamukciyan-Vağarşag Seropyan, Madteos İzmirliyan, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, c. 4, s. 312-13, İstanbul ,1994 * M. Ağavnuni, Miapank Yev Aytzeluk Hay Yerusağemi (Ermeni Kudüs'ün Din Adamları ve Ziyaretçileri), Kudüs, 1929 * Ş. Kapamacıyan, Madteos Arkyebisgobos İzmirliyan-Yeğişe Yebisgobos Turyan (Başepiskopos Madteos İzmirliyan-Episkopos Yeğişe Turyan), İst., 1908 * E. Ç. Kömürciyan, Isdambolo Badmutyun (İstanbul Tarihi), I-III, Venedik, Viyana, 1913-1938 * Kömürciyan, İstanbul Tarihi * M. Ormanyan, Azkabadum, III, Kudüs, 1927 * S. Şah-Nazaryantz, Vehapar İzmirliyanı (Başpatrik İzmirliyan), İst, 1910 * Teotig (Teotoros Lapçinciyan), Amenum Daretzuytz (Herkesin Yıllığı), İst., 1910

Kaynaklar

Vikipedi