Türkçe Bilgi logo TürkçeBilgi

Mirza Taki Han

Kısaca: Mirza Taki Han, lakabı Emir-i Kebir (Büyük Emir) (1807, Ferahan-9 Ocak 1852, Kaşan, İran), 1848-51 arasında İran başbakanı. Ülkesini Batılılaşma yoluna sokan reformları başlatmıştır. ...devamı ☟

Mirza Taki Han
Mirza Taki Han

Mirza Taki Han, lakabı Emir-i Kebir (Büyük Emir) (1807, Ferahan-9 Ocak 1852, Kaşan, İran), 1848-51 arasında İran başbakanı. Ülkesini Batılılaşma yoluna sokan reformları başlatmıştır. Yoksul bir aileden geliyordu. Öğrenimini vezir Mirza Ebülkasım'ın yanında yaptı; onun katibi olarak devlet hizmetine girdikten sonra yeteneklerinin yardımıyla hızla yükseldi. 1829'da Petersburg'a gönderilen diplomatik bir heyette görev aldı. Azerbaycan'da devlet görevlisi olarak bulunduğu sırada ordu defterdarlığı, 1844'te Erzurum'da toplanan sınır komisyonunda üyelik yaptı. Azerbaycan'daki görevi sırasında yerel yönetim alanındaki aksaklıkları yakından gözleme fırsatı buldu. Daha sonra görevli olarak Osmanlı Devleti'ne gönderilen Mirza Taki, İran gibi Müslüman bir ülke olan Osmanlı Devleti'nde batılılaşma yolunda atılan adımları inceledi. 1847'de İran'a dönüşünde Muhammed Şah'ın oğlu ve varisi Nasıreddin'in Azerbaycan'daki sarayında görevlendirildi. Muhammed Şah'ın 1848'de ölmesinden sonra, Nasıreddin'in Tahran'da tahta çıkmasında önemli rol oynadı. Bu çabaları karşılığında Nasıreddin'in kız kardeşiyle evlendirildi. 1848'de genelkurmay başkanlığına ardından sadrazamlığa (başbakanlığa) getirildi. Aynı tarihte Emir-i Kebir (Büyük Emir) unvanını aldı. Mirza Taki göreve başladığında merkezi yönetim son derece zayıflamış ve eyaletler neredeyse özerk duruma gelmişti. İran'ın parçalanmasını engellemek için hızla harekete geçen Mirza Taki, iki buçuk yıl içinde gerçekleştirdiği reformlarla hükümet harcamalarını azalttı, hükümdarın hazinesiyle devlet hazinesini birbirinden ayırdı ve merkezi yönetim organlarında düzenlemelere gitti; posta örgütünü kurdu, orduda reformlar gerçekleştirdi, ayrıca gazeteciliğin ve üniversitenin temellerini attı. Yabancı devletlerin İran'ın içişlerine müdahalesini engellemeye ve dış ticareti özendirmeye çalıştı. Bu dönemde yeni bir yönetici kadronun yetiştirilmesi ve Batı tekniklerinin öğrenilmesi için Darülfunun adlı laik bir yükseköğretim kuruluşu açıldı. Modern Farsça düzyazı dili bu tarihten sonra gelişmeye başladı. Mirza Taki'nin reformları yönetimdeki güçlerini yitiren nüfuzlu çevrelerde ve özellikle de babilere karşı tutumu büyük tepki yarattı. Annesi tarafından Mirza Taki'nin tahta göz diktiğine inandırılan Nasıreddin Şah Ekim 1851'de Mirza'yı görevden azlederek Kaşan'a sürgüne gönderdi ve orada öldürttü. 1958'de kurulan Tahran Politeknik Üniversitesi'nin adı, 1979'daki İslam Devrimi'nden sonra Emir-i Kebir Teknoloji Üniversitesi olarak değiştirildi. Kaynaklar * İngilizce Vikipedi, Kabir maddesinden tercüme edilmiştir. * Ana Britannica, Cilt 23, s. 44 * Büyük Larousse, Cilt 21, s. 11171 * همنشین بهار، دستخط امیرکبیر

Kaynaklar

Vikipedi