Eski Yunan’da olimpiyatlar, Tanrı Zeus’a yapılan dini merasimlerin bir parçasıydı. Modern oyunlar ise, sportif disiplinle insanların bazı yönlerinin terbiye edilip geliştirilmesi amacıyla başlatıldı. Bunun yanında bütün ülkelerin sporcularının bir araya gelmeleriyle dünya barışına hizmet de hedef alınmaktadır. Ayrıca milletler bu oyunları propaganda vasıtası olarak geniş çapta kullanabilmektedir.
Olimpiyat oyunları, bütün sporcuların katıldığı bir merasimle açılır. Daha sonra ev sahibi ülke başkanı, olimpiyatların açıldığını resmen ilan eder. Bu merasimde bir koşucu sahaya girerek, olimpiyat meşalesini yakar. Bütün oyunlar boyunca yanan meşale, sonra söndürülür. Herbir müsabakadan sonra yapılan merasimle, ilk üç sporcuya madalya verilir. Bu sporcuların ait olduğu devletlerin bayrağı göndere çekilirken, milli marşları çalınır. Kapanış merasiminde her bir ülke en çok altı sporcu ile temsil edilir. Oyunlar, sporcuların milliyetlerine göre ayrılmadan yapacakları ve kardeşliği temsil eden geçit töreniyle son bulur.
"Dünya'nın En Büyük Spor Olayı" olarak kabul edilen olimpiyatların tarihi karanlık çağlarına dayalı olup, gerçeklerle efsanelerin birleşimi ve duygularla abartıların karışımından oluşan bir sis tabakası ardında gizlenmiş gibidir. MÖ XIV. yüzyıla kadar uzandığı tahmin edilen ve Yunanistan'ın Olympia yöresinde başlayan bu olay (MÖ 776 yılından itibaren tarihi kesin olarak tutulmaya başlandı) 12 asır, hiç ara verilmeden, her dört yılda bir yapılarak, bir süre Yunan yarımadasının, daha sonraları da Yunanistan'ı ele geçiren Romalılar yoluyla tüm Roma İmparatorluğu'nun katılması ile devam etti.
Tanrılar veya yöresel bir kahraman adına yapıldığı tahmin edilen bu büyük şölenin, ilkel de olsa, mutlaka dine dayalı bir başlangıcı bulunuyor. MÖ 776 yılında yapılan ve I. Olimpiyatlar olarak adlandırılan bu oyunların programında yer alan ve 192 metrelik sahanın boyuna eşit "Stadion" olarak tanımlanan yarışmanın galibi Coroebus da ilk Olimpiyat Şampiyonu’dur. Geleneklere göre, her Olimpiyat Oyunu bu yarışı kazanan atletin adı ile anılıyor.
Zamanla, yarışma sayısı artırıldı, program bir günden beş güne kadar uzatıldı. XIV. Olimpiyatları'ndan sonra, sahanın geliş-gidişini kapsayan bir yarış eklendi, sonraları da mesafe koşuları, boks, güreş, boks ve güreş karışımı "Pankration", "Pentatlon" denen 5'li yarışma, zırhları ile yarışan askerlerin koşuları ve atlı araba yarışları ile program genişletildi.
Klasik Olimpiyatlar'da kadınlara yer yoktu. Kadınlar, sahada seyirci olarak dahi giremiyorlardı. Ama, zamanla, Olimpiyatlar sırasında, ancak olimpiyat alanı dışında olmak üzere Tanrıça Hera adına bayanlar için yarışmalar düzenlendi.
Olimpiyat Oyunları'nın ilk 600 yılı içinde, Yunan günlük hayatının vazgeçilmez unsuru olan kölelerin yarışmalara katılmasına izin verilmedi ve yarışmacıların tamamı Yunan kanından gelenler arasında seçildi. Yunan yarımadasının Romalılar eline geçmesi ile durum değişti ve İmparatorluk sınırları içinde yaşayan herkese Olimpiyatlar'a katılma hakkı tanındı. MÖ 146 yılında başlayan bu hareket sonunda, o zamana kadar genellikle Peloponez yörelerinden gelen Olimpiyat şampiyonları, zamanla, "Küçük Asya" denen Anadolu'dan gelenlere boyun eğdiler.
Amatörlük
Amatör kelimesi eski Yunanistan'da yeri olmayan bir kavram. Bildiğimiz "atlet" ise, sözlük anlamında "bir ödül karşılığı yarışan kişi" olarak tanımlanıyor. Bu nedenle de olimpiyatlarda şampiyon olan sporcu, sadece bir defne dalı almakla kalmadı, zamanla bir şampiyon, aldığı hediyeleri satması sonucunda, Atina'da üç ev alabilecek bir finans kaynağına sahip olabildi.Olimpiyat oyunları anılırken, temsil ettikleri kent/devletin de adının geçmesi, Yunanistan'da çeşitli yörelerin şampiyonları kendi kentlerine çekmek için büyük ödün ve ödüller vermesi sonucunu doğurdu.
Klasik olipmiyatlarda da büyük şampiyonlar çıktı, beş ayrı olimpiyatta beş kez şampiyon olanın yanısıra, dört olimpiyat oyunlarında üç ayrı yarışmayı kazanıp sonunda 12 kez olimpiyat şampiyonu olanlar da tarihe geçti.
Sporun beden için olduğu kadar kafa için de yapılması gerektiğine inanan Yunanlıların aksine, olimpiyat oyunlarına MÖ 146'da sahip çıkan Romalılar, bu olayı bir gösteri ve eğlence olarak kabul edip olimpiyatları Roma'ya taşımak istedi ve MÖ 80 yılındaki 175. Olimpiyatlar Roma'da yapıldı.
Bütün bu olumsuz tutumlara karşın, olimpiyatlar, Olympia'da devam etti. Fakat, Roma'nın Hristiyanlığı kabul etmesinden sonra, ilkel dini bir tören olarak kabul edilen olimpiyatlara hücum devam etti ve sonunda klisenin baskısı ile Roma İmparatoru II. Theodosius, MS 393 yılında olimpiyatların yapılmasını yasakladı. Olympia'daki mabetler yaktırıldı, binalar kiliseye verildi. Olympia'daki fildişi ve abanozdan yapılan çok eski ve değerli eşyalar ve Zeus'ün altından yapılan heykeli Bizans İmparatorluğu'nun başkenti İstanbul'a götürüldü ve bütün bu kıymetli eşyalar MS 476'daki büyük yangında yandı.
MS 14. yüzyıldan sonra olimpiyatlar, bir süre Antakya yöresinde yapıldı ve atlı araba yarışlarında rakiplerin çatışmalarına kızan Bizans İmparatoru Justinian tarafından MS 510 yılında kesinlikle sona erdirildi. 12 yüzyıl evvel Yunanlılar tarafından başlatılan bu muhteşem olay gene Yunanlılar tarafından ortadan kaldırıldı.
Bir müddet kendi haline bırakılan Olympia, MS 522 ve 557 yıllarındaki büyük yer sarsıntıları ile yıkıldı. Zaman zaman gelen istilalar ve yangınlar sonunda eridi ve bir müddet sonra da yöredeki Alpheisos nehrinin taşması ile üzeri toprakla doldu ve kayboldu.
Kazılar
Eski Yunan tarihçileri ve yazarlarının konu aldıkları olimpiyatlar uzun süre bir Yunan efsanesi olarak kabul edildi. Ancak 1806 yılında Osmanlılardan alınan bir fermanla başlayan Olympia'daki kazılar 1881 yılına kadar sürdü ve sonunda Olympia ortaya çıkarıldı.Kazılara büyük katkısı olan Almanlar, kendi yaşam tarzlarına benzettikleri olimpiyatları yeniden başlatmak isterken, bugün bildiğimiz anlamdaki sporun ortaya çıkmasında büyük rolü olan İngilizler de olimpiyatlara sahip çıkmak istedi.
Fakat bu çabalar sonuçsuz kaldı ve eğitim ve spor konularında radikal fikirleri olan Baron de Coubertin adında bir Fransız, Modern Olimpiyatların kurucusu olarak tarihe geçti.
Modern Olimpiyatlar Tarihi
393 yılında Olimpiyat oyunları tam olarak bitmedi. 17. yüzyılda dahi İngiltere'de bu isimle bir spor festivali gerçekleşmekteydi. Bu arada Fransa ve Yunanistan gibi ülkelerde pek çok festival düzenlenmekteydi. Ama bu organizasyonlar daha ufak boyutlu ve yerel düzeydeydi.Oyunları tekrar organize etme çabası 19. yüzyılın ortalarında Alman arkeologların Olimpia antik kentinin kalıntılarını bulmasından itibaren arttı.
Bu dönemde, Baron de Coubertin 1870-1871 yıllarında Almanya ve Fransa arasındaki savaşı neden Fransa'nın kaybettiğini araştırıyordu. Baron de Coubertin'in düşüncesine göre yenilginin sebebi Fransa'da gerçek anlamda fiziksel eğitimin verilmemesidir. Bunu sporla aşma düşüncesine girer. Ona göre gençlik sadece kapalı sınıflarda değil aynı zamanda, açık havada spor yaparak yetişmelidir. Baron, Fransa’da çağın gerisinde kalan eğitim ve spor kuruluşlarına yeni bir sistem getirmek istedi. Aynı zamanda ülkeleri spor ile daha yakınlaştırarak ve sporla yapılan rekabet ile savaşları önlemenin daha doğru yol olduğunu düşündü.
16 Haziran - 23 Haziran 1894 arasında Paris, Sorbonne Üniversitesi'nde düzenlenen bir kongrede bu düşüncelerini farklı ülkelerden dinleyicilere aktardı. Kongrenin son gününde ilk modern olimpiyat oyunlarının da antik oyunların doğum yeri olan Atina'da, 1896 yılında yapılmasına karar verildi. Oyunları organize etmek için Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) kuruldu. Komitenin ilk başkanı olarak Yunan Demetrius Vikelas seçildi.
Kongrede kabul edilen ilkeler şöyle sıralandı:
- 1. Olimpiyatlar, eskiden olduğu gibi, her dört yılda bir yapılacak.
- 2. Olimpiyatlar, Klasik Yunan'da olduğunun aksine, tüm dünya sporcularına açık olacak ve yarışma programı, günün sporlarını içerecek.
- 3. Yarışmalarda sadece büyükler yer alacak.
- 4. Amatörlük kuralları, kesinlikle uygulanacak.
- 5. Olimpiyat organizasyonu "gezici" olacak ve her olimpiyat başka bir ülkede yapılacak.
İlk oyunlar Atina'da 1896'da başarı ile tamamlandı. Toplam katılan sporcu sayısı 250'den az olmasına rağmen, oyunlar o tarihe kadar yapılan en çok katılımlı spor organizasyonu oldu. Ve ikinci oyunların düzenlenmesi için IOC, Paris'i tercih etti.
1896 yılında 15 ülkeden 245 sporcu ile başlayan oyunlar, 2000 yılına gelindiğinde Sidney'de 200'ü aşkın ülkeden 10.500 katılımcıya kadar çıktı. Yine Sidney'de 16.000 gazeteci ve televizyon muhabiri bu organizasyonu takip etti. Bu şekilde oyunlar dünyanın en büyük medya olaylarından biri durumuna geldi. Bugün oyunları 4 milyara aşkın kişinin televizyonlardan izleyebildiği bilinmektedir.
Bu denli büyük büyüme yine de sorunlara sebep olmaktadır. 1980'lerdeki finansal sorunlar sponsorlar ve yayın hakları ile bir şekilde çözülsede bu denli yüksek sayıda katılımcı, medya ve seyirciyi konuk etmek şehirler için oldukça büyük yük getirmektedir.
1896 Atina
Politik problem ve mali sıkıntıları öne sürerek Olimpiyat’ların Atina’da yapılmasına karşı çıkan Yunan hükümetini sonunda razı eden Coubertin, davet mektuplarını geç yolladığı için, ilk olimpiyatlar’a sadece 13 ülkeden 295 sporcu katılabildi. Programda sadece dokuz spor vardı ve ilk olimpiyat şampiyonu, 3 adımda birinci gelen Amerikalı James Connolly oldu. Amerikalılar, 800 ve 1500 metreler dışında, tüm atletizm yarışmalarını kazandıla. Olimpiyat’larla ilgisi olmamasına rağmen tarihteki “Maraton” zaferini sembolize etmek için Coubertin tarafından programa konan 40 km’lik yarışda Atina’lı Spiridon Louis birinci gelerek, Yunanlılara bir altın kazandırdı. Tek sikletteki güreşi bir Alman, tenisi ıngilizler kazandılar. Pire Limanı’nda yapılan yüzme yarışlarında, deniz suyunu soğuk bulan Amerikalı ve Avustralyalı yüzücüler katılmayınca, Macarlar ve Avusturya’lılar birinci geldiler.1900 Paris
Yunanlılar 1896 Olimpiyatlar’ının haşmetini ve maratondaki birinciliği görünc, bundan böyle Olimpiyatlar’ın daima Atina’da yapılmasını istediler. Fakat Coubertin, Oyunların değişik kentlerde yapılmasını istiyordu ve 1900 yılında yapılacak olan Dünya Fuarı nedeniyle, o yılki Olimpiyatlar’ın kendi ülkesinde yapılmasına karar verdi. Parisli bürokrat ve organizatörler, oyunların Fuar süresince yapılmasını istediler ve program altı aylık bir devre yayınlanınca karmakarışık bir olimpiyat yapıldı., sporcular panayır havasında ve sirk oyuncuları gibi yarıştılar. Bayanlarda golf ve tenis ilk kez Olimpiyat programında yer aldılar.1904 St.Louis
Coubertin’in idalindeki Olimpiyatlar’ın çilesi daha bitmemişti. 1900 için “kötü” denirken, 1904 için “korkunç” tabiri dahi hafif kaldı. St.Louis’in uzaklığı nedeni ile az ülke katııldı ve yarışan 625 sporcudan 533’ü Amerikan takımı adına koştular. Fantezi meraklısı Amerikalı organizatörler, sporla ilgisi olmayan branşları dahi programa koydular ve 282 birincilik madalyasının 238’i de Amerikalılar tarafından kazanıldı. Coubertin belki de bir ön sezi ile, St.Louis’e gitmek zamhmetine dahi katlanmadı. Gitseydi, mutlaka kahrından ölürdü.1908 Londra
Modern spor’un beşiği olan Ingiltere, 1908 Olimpiyatları için 500 metrelik pist’i ve sahanın ortasındaki 100 metre uzunluk ve 15 metre genişliğindeki yüzme havuzu ile 68.000 kişilik modern bir stadyum yaptı. Bu olimpiyat da dört aylık bir süreye yayıldıysa da, önemli sporlar Temmuz ayı içinde yapıldı. Olimpiyatlar’daki ilk uluslararası olaylar Londra’da oldu. Amerikan ve ısveç bayrakları stad’a çekilmedi. Amerikalılar açılış töreninde Kral’ın önünden geçerken bayraklarını indirmediler, Ruslar kendi topraklarında olduğunu iddia ettikleri Finlilerin kendi bayrakları ile geçmesini protesto ettiler, Amerikalılar, İngiliz hakemlerin taraf tuttuğunu iddia ettiler. Maraton yarışında stad içinde beş kez düşen ve hakemler tarafından yardım edilerek, bitkin bir tarzda yarışı bitiren ıtalyan Dorando Pietri, ilk önce birinci ilan edildi. Kural dışı yardım gören Dorando, sonradan yarış dışı bırakıldi, ikinci gelen Amerikalı Johnny Hayes altın madalyayı kazandı.Uluslararası Olimpiyat Komitesi 1907’deki toplantısında, bundan böyle Olimpiyatlarda ilk üç sırayı alanlara altın, gümüş ve bronz madalya vermeyi kararlaştırdı.
1912 Stokholm
Modern Olimpiyatlar tam anlamı ile Stokholm’de “modern” oldu. O yıl kurulan hemen tüm branşlardaki Uluslararası Federasyonlar Stokholm’de yapılan derecelerin otomatik olarak Dünya rekoru olarak kabulünü kararlaştırdı. Stokholm’ün yıldızı Amerikalı Kızıl Derili-Beyaz melezi Jim Thorpe oldu. Genç Finli atlet Hannas Kolehmainen de üç altın madalya kazanarak Finlilerin mesafe koşularındaki hegemonyasını başlattı.1916 Savaş
Budapeşte, ıskenderiye ve Berlin’in adaylıklarını koydukları VI.Olimpiyat Oyunları savaş hazırlıkları içinde bulundukları belirlenen Almanlar’a verilerek, savaşın önleneceği sanıldı. Fakat, 1914’de başlayan 1.Dünya Savaşı Olimpiyatlar’ın yapılmasını engelledi.1920 Anvers
Savaştan çıkmış Belçikalılar büyük bir azim ve fedakarlıkla iyi bir Olimpiyat organize ettiler. Bu arada, Uluslararası Olimpiyat Komitesi büyük ve tarihi hata yaptı ve o zamana dek Komite’de yer almalarına rağmen savaşta yenilen Avusturya , Macaristan , Almanya ve Türkiye Oyunlar’a davet edilmediler. Anvers’de ilk kez atletler adına Olimpik And içildi ve Olimpiyat bayrağı sağada dalgalandı.1924 Paris
Amsterdam’da yapılması kararlaştırılmışken 1894 de Coubertin’in Olimpiyat fikrinin kabul ettirmesinin 30.yıldönümü nedeniyle seçilen Paris, çeyrek asır evvelki kötü imajı silmek fırsatını buldu. “Savaş’da Yenilenler” tekrardan Olimpiyatlar’a davet edilirken Fransa ile arasındaki soğukluk nedeniyle, Alman takımı Paris’e gelmedi, Paris’in yıldızı mutlaka, mesafe koşularında beş altın alan Finli Paavo Nurmi oldu. Yıllar sonra Tarzan rolü ile herkezin tanıyacağı genç Amerikalı Johnny Weissmuller de serbesr sitilde üç altın ve su topu takımındaki katkısı nedeniyle de bir bronz aldı.1928 Amsterdam
Coubertin sağlık nedeni ile Komite Başkanlığı’ndan ayrılınca, bayanlar için yapılan sporlarda da bir artış oldu ve bayanlar arası atletizm ilk kez başladı. Açılış töreninde güvercinler uçuruldu,Oyunlar süresince stad içinde bir meşale yandı. Amerikalı atletler, düz koşularda sadece bir altın madalya kazanırken, Finli atletler düz koşularda sadece bir altın madalya kazanırken, Finli atletler, 1500 metrenin üstündeki tüm mesafe koşularında ilk üç’e verilen 12 madalyanın dokuzunu almayı başardılar. ılk kez bir Kuzey Afrikalı, Cezayir doğumlu Fransız El Ouofi maratonu ve bir Asyalı olan Japon Mikio Oda 3 adım atlamada altın kazandılar.1932 Los Angeles
1904 St.Louis Olimpiyatları'nı tam anlamı ile kuşa döndüren Amerikalılar, 1920'den beri istediklerine kavuştular ve bu sefer mükemmel bir organizasyon yaptılar. ılk kez olarak, erkekler için bir Olimpiyat Köyü, 105.000 kişilik bir stadyum yapıldı. Dünya'da ki ekonomik kriz ve Los Angeles'in uzaklığı nedeniyle katılım az oldu. Pek çok branşda yeni rekorlar kırılırken, Japonlar, bilhassa, yüzmede büyük gelişme gösterdiler ve Amerikalılara zor anlar yaşattılar.1936 Berlin
1916’dan beri Olimpiyat yapmak için sıra bekleyen Almanlar’a 1931 yılında, beş yıl sonra yapılacak Olimpiyat verildiği zaman, iki yıl sonra Nasyonel Sosyalistler’in başa geçerek ülkedeki Yahudi azınlığı dışlayacaklarını kimse tahmin edememişti. Hitler, Olimpiyatlar’ı sisteminin propagandasını yapmak için kullandı, mükemmel bir organizsyon yaptı ve Almanlar büyük başarılar elde ettiler. ılk kez, Olmpia’da yakılan ateş, yedi ülkeden geçerek 3.000 sporcu tarafından taşındı ve stada getirildi. Amerikan atletizm takımından, 100,200 metre, uzun atlama ve 4x100 bayrak yarışında 4 altın madalya alan Jesse Owens’in başı çektiği 10 zenci atlet, 7 altın, 3 gümüş ve 3 bronz madalya alarak, Hitler’in “Üstün Irk” teorisini yerle bir ettiler.1940 / 1944 Savaş
1936 yılında,dört yıl sonra yapılacak Olimpiyatlar’ın Tokyo’ya verilmesi kararlaştırılmıştı. Bu arada başlayan Çin-Japon savaşı nedeniyle Helsinki’ye aktarılan Olimpiyatlar II. Dünya Savaşı nedeniyle yapılamadı. 1944 Oyunları’nın Londra’da yapılmasına karar verilmesine rağmen, savaşın uzaması, Olimpiyatlar’ın yapılmamasına neden oldu.1948 Londra
1937’de ölen Coubertin’in kalbi, vasiyeti üzerine, Olympia’da gömüldü. IOC, çeyrek yüzyıl evvel yaptığı hatayı tekrarladı ve savaşta yenik düşen Almanya ve Japonya’yı Londra’ya çağırmadı. Hollandalı, 30 yaşında ve iki çocuk anası Fann Blankers Koen 4 altın madalya kazandı. Çek Emil Zapotek, mesafe koşularında altı yıl sürecek üstünlüğünü ilk kez ispat ederek 5.000 ve 10.000 metrelerde 1 gümüş ve bir altın madalya kazandı. Güreşlerde, Türkler ve ısveçliler madalyaları paylaştılar.1952 Helsinki
Ruslar, 40 yıldan beri ilk kez Olimpiyatlar’a katıldılar ve büyük başarı gösterdiler. Çek atleti Emil Zatopek 5.000, 10.000 metrelerde ve maratonda inanılmaz 3 altın kazanırken, karısı ise mızrak atmada birinci geldi.1956 Melbourne
Ruslar’ın Macaristan’ı işgali ve ıngiliz, Fransız ve ısrailliler’in Mısır’a saldırmaları Melbourne’u sıkıntıya soktu. Birkaç ülke Oyunlar’a katılmadı, Rus ve Macar sutopçularının kavgası yüzme havuzunu kana buladı. Avustralyalı yüzücüler Amerikalıların üstünlüğüne son verdiler.1960 Roma
Tarih’in bir cilvesi olarak, 16 asır evvel, Hiristiyanlığa aykırı olduğundan, Roma ımparatoru’nun emri ile sona eren Olimpiyatlar, bu sefer Roma’da Papa’nın takdis etmesi ile başladı. Roma’da pekçok ülke madalya kazanarak,büyük ülkelerin tekeline son verildi. ılk kez, Abebe Bikila adındaki Etiyopya’dan bir Afrikalı, kendi ülkesini temsil ederek, çıplak ayakla koştuğu maraton yarışını kazandı.Cassius Clay (Mohammed Ali), Boks’da yarı ağır Olimpiyat şampiyonu oldu.
1964 Tokyo
Asya kıtasında yapılan bu ilk Olimpiyat mükemmel oldu. Bikila, bu sefer, ayakkabı ile koştuğu maratonu tekrara kazandı. Yeni Zelandalı atlet Peter Snell, 800 ve 1.500 metrelerde iki altın kazandı. Pek çok branşlarda Olimpiyat ve dünya rekorları kırıldı.1968 Mexico City
Olimpiyatlar, ilk kez 2.240 metre yükseklikte yapılırken atletizmde sürat koşuları ve atlamalarda dünya rekoru kırıldı, mesafe koşularında az oksijen nedeniyle, atletler zorluk çektiler. Atletizmde zenci Amerikalı Lee Evans’ın 400 metre rekoru 20 yıl sonra yenilendi. Bob Beamon’un uzun atlamadaki 8.90 metrelik rekoru 1991’de kırıldı. Ülkesindeki ırkçı tutumundan dolayı, Güney Afrika, Oyunlar’a davet edilmedi.1972 Münih
1936 “Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi “ Olimpiyadları’nın kötü hatırasını silmek için büyük gayret gösteren Almanlar başarılı oldular. Amerikalı yüzücü Mark Spitz’in 7 altın madalya kazandığı bu muhteşem organizasyon, teröristlerin 11 ısrailli sporcu ve idareciyi, Olimpiyat Köyü’nü basarak, öldürmeleri sonucu kana bulandı.1976 Montreal
Afrikalı ülkelerin boykotu Olimpiyatlar’a gölge düşürdü. Kübalı atlet Alberto Juantorena 400 ve 800 metrelerde altın madalya kazandı. Kötü planlama nedeniyle organizasyonda aksamalar oldu ve Montreal kentinde yaşayanlar, 1 milyar dolarlık bir borç altına girdiler. Finli atlet Lasse Viren 5.000 ve 10.000 metrelerde Münih’de kazandığı altın madalyaları tekrar aldı. Halterde süper ağır sikletin yenilmez şampiyonu Vassily Alekseyev, Montreal’de de bir altın madalya kazandı.1980 Moskova
Ruslar’ın bir yıl evvel Afganistan’ı işgal etmelerini neden göstererek Amerika ve Türkiye2nin de içinde bulunduğu,pek çok Batılı ülke Moskova’yı boykot etti. Pek çok spor dalında yeni şampiyonlar çıktı. eyirci ve hakemlerin partizan tutumları iyi karşılanmadı.1984 Los Angeles
Bu sefer, Los Angeles’deki güvenlik tedbirlerini bahane ederek, 1976’da dağıtılan madalyaların %58’ini kazanmış olan Ruslar, Romanya hariç, ve hemen tüm Doğu Bloku ülkeleri bu Oyunlar’a katılmadılar. Amerikalı Zenci atlet Carl Lewis 100,200 metreler, uzun atlama ve 4x100 bayrak yarışlarında 4 altın madalya kazandı.1988 Seul
Büyük ülkelerin başı çektiği iki büyük boykot olayından sonra, Olimpiyatlar’a aday olan kentlerin azlığından istifade eden Seul, olimpiyat organize etme hakkını kazandı. Organizasyon’daki bazı hatalar, seyirci ve hakemlerin aşırı taraf tutmaları pretostalara neden oldu. Erkekler 100 metrede şahane bir yarış koşan ve dünya rekorunu büyük bir farkla kıran Kanadalı Ben Johnson’ın dopingli çıkması, bazı Doğu Bloku ülkeleri güreşçi ve haltercilerinin doping almaları büyük yankılar uyandırdı. Katılan ülke sayısı Seul’da rekor bir düzeye ulaştı.1992 Barcelona
Barcelona, 197 ülkeden 9.367 sporcunun bir araya toplandığı, tarihin en kalabalık ve en büyük Olimpiyatları’na sahne oldu.NBA’i temsilen “Dream Team”basketbolda Amerikalıların üstünlüğünü sergilerken, zengin profesyonel tenisçilerin para kadar altın bir olimpiyat madalyasına önem verdiklerini gösterdi. Büyük ülkeler yanında küçük ülkelerden gelen sporcuların da kürsüye çıktıkları 1992 Oyunları’nda ıspanyollar tüm Olimpiyatlar’da kazandıkları kadar madalyayı Barcelona’da kazanarak bu Olimpiyatların en başarılı ülkesi oldular.1996 Atlanta
Çok sıcak ve nemli hava, ulaşımdaki aksama ve haberleşmedeki büyük tıkanıklığa rağmen, Atlanta, katılan ülke ve sporcu sayısı bakımından rekor kırdı. Hemen her sporda yeni rekorlar kırılırken, eski ve yeni şampiyonlar şeref kürsüsüne çıktılar. Amerikalı Michael Johnson, 200 ve 400 metrelerde iki altın alırken, Fransız bayan atlet Perc de aynı mesafelerde iki birincilik kazandı. Carl Lewis, uzun atlamada ardı ardına dört olimpiyat’ta altın madalya kazanan atlet oldu. Bir yıl öncesine kadar adı pek anılmayan ırlandalı bayan yüzücü Michel Smith üç altın madalya kazanınca, basında “doping”başlıkları yer aldı. Futbolda Nijerya, çetin rakipleri Arjantin ve Brezilya önünde altın kazandı. amerika toplam 842 madalyanın 44’ünü alarak, ülkelerindeki deüişim ve karmaşaya rağmen kendini toparlayan, 26 altın ve toplam 63 madalya kazanan Ruslar’ın önünde yeraldı.2000 Sidney
15 Eylül-1 Ekim 2000 tarihleri arasında yapılan Sidney Olimpiyat Oyunları'na 10.300 sporcu, 5100 idareci, antrenör ve sağlık görevlisi ile 15.000 medya mensubu katıldı. Toplam 26 branşta yarışma düzenlendiği Sydney 2000 Olimpiyat Oyunları'nda 199 ülke yer aldı.Olimpiyat Oyunları'nda, bisiklet, yüzme ve halter branşlarında dünya; okçuluk, atletizm, bisiklet, atıcılık, yüzme, halter ve modern pentation branşlarında ise olimpiyat rekorları kırıldı. Ve bu zorlu yarışta 80 ülke madalya kazanabildi. ABD, toplam 96 madalya ile 1., Rusya Federasyonu 88 madalya 2., Çin Halk Cumhuruyeti ise 59 madalya ile 3. sırada yer aldı. Türkiye ise toplam madalya sıralamasında 26. sırayı alabildi.
Olumsuzluklar
- Dünya Savaşları
- Modern olimpiyatlar yapılmaya başladığı 1896 yılından itibaren iki kez Dünya'yı saran savaş nedeniyle duraklatıldı. I. Dünya Savaşı sebebiyle 1 kez, 2. Dünya Savaşı sebebiyle ise 2 kez oyunlar iptal edildi.
- İskenderiye ve Budapeşte'nin de aday olduğu ve sonunda Berlin'de yapılmasına karar verilen 1916 yılındaki 6. Olimpiyatlar, I. Dünya Savaşı sebebiyle iptal edildi. Oyunlar 20 yıl sonra 1936 yılında Berlin'de yapılabildi.
- Berlin'de yapılan ve Hitler'in gövde gösterisine dönüşen bu oyunlardan 4 sene sonra 1940 yılında Helsinki'de yapılması gereken oyunlar bu defa 2. Dünya Savaşı nedeniyle iptal edildi. 1939 yılında savaş başlamadan 1944 yılındaki oyunların da Londra'da yapılmasına karar verilmişti. Ancak 1944'e gelindiğinde savaşın hala devam etmesi nedeniyle 1944 Olimpiyları da yapılamadı. 2. Dünya Savaşı'nın bitmesi ile oyunlara ev sahipliği yapamayan bu iki şehir 1948 ve 1952'deki Olimpiyları düzenleme hakkını elde etti.
- Politika
- Politika oyunlar üzerine her zaman etkisini göstermiştir. Bunun ilk ve en önemli örneği 1936 Berlin Olimpiyatları'nda yaşanmıştır. Adolf Hitler, oyunları bir güç gösterisi ve Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi propagandası için araç olarak kullanmış ve bunda da başarılı olmuştur. Hitler'in yaptığı açılış konuşması tüm dünyada radyodan dinlenmiştir. 1936 Olimpiyatlarına damga vuran olay ise ABD'li siyahı atlet Jesse Owens'ın çıplak ayakla dört altın madalya kazanıp, rekorlar kırması ve ırkçı Hitler'in stadyumu terk etmesine sebep olmasıdır.
- Sovyetler Birliği 1952 yılına kadar Olimpiyatlara katılmadı. Bunun yerine 1928 yılından itibaren Spartakiads adıyla kendine yakın ülkelerin katılmasıyla başka bir spor organizasyonu düzenledi.
- 1962 yılında çoğunluğu bağımsız sosyalist ülkelerden oluşan ve önderliğini Endonezya'nın yaptığı bazı ülkeler tarafınan Games of the New Emerging Forces (GANEFO) -Yeni Ortaya Çıkan Güçlerin Oyunları olarak tercüme edilebilecek- yeni bir organizasyon hazırlığı başlatıldı. Bunun üzerine Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC), bu organizasyonda yarışacak sporcuların Olimpiyatlara katılma haklarının olmayacağı şeklinde bir deklarasyon yayınladı. Bir kez 1963'de Jakarta'da yapılan oyunlar, 1967'de Kahire'de yapılması planlandığı halde yapılamadı.
- 1968 Olimpiyatları iki siyahı atletin olimpiyat tarihine geçecek gösterisine şahit olmuştur. 200 metre yarışında rekor kırarak altın madalya alan Tommie Smith ve aynı yarışta 3. olarak bronz madalya alan John Carlos madalya töreninde siyah eldivenli ellerini yumruk şeklinde havaya kaldırarak adına yarıştığı ABD'deki ırk ayrımcılığını protesto etmişlerdir. Bunun sonucu iki atlet de milli takımdan uzaklaştırılmışlardır.
- 1996 ile 2002 yılları arasında Afganistan'ın oyunlara katılması ülkedeki Taliban rejim nedeniyle engellendi. Afganistan bu hakkı 2004 yılında tekrar kazandı.
- Şimdiye kadar düzenlenen olimpiyat oyunlarına hiçbir müslüman ülke ev sahipliği yapamamıştır.
- Boykotlar
- Ülkelerin çeşitli protestolarını göstermek için Olimpiyatlara katılmayı boykot etmesi oyunları özellikle Soğuk Savaş döneminde oldukça etkilemiştir. Boykotların oyunların gücüne en büyük etkisi ise 1980 ve 1984'de peşpeşe yapılan Moskova ve Los Angeles'deki oyunlarda görülmüştür. 1979 yılında Sovyetler Birliği'nin Afganistan'ı işgal etmesini protesto eden ve ABD'nin başını çektiği 64 ülke Moskova'yı protesto etti. Oyunlara sadece 80 takım katıldı.
- Dört sene sonra bu defa ABD'de yapılan olimpiyatları Doğu Bloku ülkeleri boykot etti. SSCB'nin önderliğinde aralarında Doğu Almanya ve Küba'nın bulunduğu 13 ülke olimpiyatalara katılmadı.
- Ancak olimpiyatlar tarihinde ilk boykot 1956 yılında Hollanda, İspanya ve İsviçre tarafından Macaristan'daki ihtilali protesto için yapıldı. Bunun yanında Kamboçya, Mısır, Irak ve Lübnan, Süvevş Bunalımı (Savaşı) olarak da bilinen Arap-İsrail Savaşı'nın protesto için bu olimpiyatlara katılmadı.
- 1968 ve 1972'de pek çok Afrikalı ülke Yeni Zelanda, Zimbabwe (Rodezya) ve Güney Afrika'nın Olimpiyatlara katılması engellenmesi nedeniyle IOC'nin karar almasını istemiş ve boykotla tehdit emmişlerdir. Son olarak 1976 Montreal Olimpiyatları'na Yeni Zelanda Rugby takımının ırkçı yönetimi nedeniyle sportif ambargo uygulanan Güney Afrika Cumhuriyeti'nde bir turnuvaya katıldıktan sonra olimpiyatlara kabul edilmesini protesto etmek için bu oyunlara katılmamıştır. 22 ülke oyunları boykot etmiştir.
- 1988'de Kuzey Kore Seul'deki (Güney Kore) oyunlara katılmadı. Bu oyunlara Küba, Etiyopya ve Nikaragua da katılmadı.
- Terör
- 1972 Münih Olimpiyatları'nda, oyunlar tarihinin ilk ve en önemli terör olayı gerçekleşmiştir. Kara Eylül örgütüne bağlı Filistin'li 8 terörist İsrail adına yarışan 11 sporcuyu esir almıştır. İki sporcuyu hemen öldüren teröristler diğer 9 sporcuyla beraber Almanya'yı terketmek üzere havaalanına geldiklerinde Alman güvenlik güçlerinin operasyon hazırlığında olduğunu farketmiş, 9 sporcuyu öldürüp çatışmaya girmişlerdir. Toplam 18 saat süren olayda 11 sporcunun yanısıra bir Alman polis ve 5 terörist de ölmüştür.
- Yine 1972 Olimpiyatları'nda kapanışın yapılacağı 11 Eylül günü Stuttgart'tan bir uçak kaçırıldığı ve Arap teröristlerin törene bomba atacağı haber alındı. Yetkililer kaçırılan uçağı iki adet savaş uçağının takip ettiğini ve Münih'e yaklaşması halinde düşürüleceğini açıkladılar. Ancak bir süre sonra radarın takip ettiğinin başka bir sivil uçak olduğu ortaya çıktı. Kaçırılan uçak ise bir daha bulunamadı.
- 1996 Atlanta Olimpiyatları'nda Olimpiyat Parkı'nda bir bomba patladı. Patlama sonucu bir seyirci öldü ve 100'den fazla kişi yaralandı. Melih Uzunyol adlı TRT kameramanı ise olayı çekmek üzere koşarken kalp krizi sonucu hayatını kaybetti. Soruşturmaların sonucunda bombayı Eric Robert Rudolph adlı bir ABD vatandaşının koyduğu ortaya çıktı.
Doping Skandalları
Olimpiyatların ruhuna en çok zarar veren etkenlerin başında son yıllarda kullanımı gittikçe artan doping etkisi olan ilaç kullanımı gelmektedir. Özellikle Atina Olimpiyatları'nda başta halter gibi güce dayalı sporlar olmak üzere pek çok doping vakası ile karşılaşıldı ve alınmış pek çok madalya geri iade edildi.Aslında ilk olimpiyatlarda doping etkili ilaç kullanımı yasak değildi. Hatta 1904 yılında maratonu kazanan Thomas Hicks'e yarış içinde dahi antrenörü tarafından güçlendirici ilaçlar verildi.
Ancak zaman içinde bunun spor ruhuna aykırı olması ve ileri safhalarda sağlık problemleri yaratması sebebiyle yasaklanması söz konusu oldu. İlk olarak 1956 Melbourn'da konu gündeme geldi.
Olimpiyat tarihinin dopinglerle ilgili en dramatik oalyı ise 1960'da gerçekleşti. Danimarkalı bisikletçi Knut Enemark Jensen yarış sırasında bisiklettten düşerek öldü. Daha sonra ölümünün kullandığı dopingli ilaçlardan kaynaklandığı ortaya çıktı. Bu olay üzerine 1963 yılında Avrupa Komisyonu'nda doping konusu ele alındı ve ilk kontroller yetersiz de olsa, 1964 Tokyo Olimpiyatları'nda yapılmaya başladı.
Ancak pek çok spor federasyonun koyduğu dopingli sporcuya men cazasını uygulama kararını IOC ilk olarak 1967'de verdi. Ve Olimpiyatlar tarihinde ilk doping testi pozitif çıkan sporcu 1968 yılında İsveçli atlet Hans-Gunnar Liljenwall oldu. Sporcu kazandığı bronz madalyayı alkol kullanımı nedeniyle kaybetmiş oldu.
Olimpiyatların en bilinen doping olayı ise 100 metre yarışında Seul Olimpiyatları'nda ortaya çıktı. Kanadalı sprinter Ben Johnson yarışı rekor kırarak kazanmış ve bu oyunların belki de en önemli madalyalarından birini kazanmıştı. Ancak doping testleri sonucu pozitif çıkınca madalyayı iade etmek zorunda kaldı ve 2 yıl men cezası aldı.
Son yıllarda oldukça artan dopingli ilaç kullanımı ile Uluslarası Anti Doping Kurumu (WADA) kuruldu ve denetimler oldukça sıklaştırıldı. Ben Johnson olayında olduğu gibi madalyanın verilip sonra alınması ve doping kullanmayan sporcuların hakkı olan dereceyi o sahada alamaması oldukça tartışıldı. Bu yüzden artık sporcular oyunlara katılmadan önce, hatta kendi ülkelerindeki baskınlar ile, testler yaparak dopingi önlemeye ve ilaç kullanan sporcuların oyunlara katılması engellenmeye çalışılıyor.
Ayrıca bakınız
- Olimpiyatların tarihi
- Uluslararası Olimpiyat Komitesi
- Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi
- Kış Olimpiyatları
- Universiade
- Paralimpik Oyunları
- Antik olimpiyat oyunları
Kaynaklar
Dış bağlantılar
Olimpiyat Oyunları | |||
|---|---|---|---|
| Yıl | Oyunlar | Şehir | Ülke |
| 1896 | I. Olimpiyat Oyunları | Atina | Yunanistan |
| 1900 | II. Olimpiyat Oyunları | Paris | Fransa |
| 1904 | III. Olimpiyat Oyunları | St. Louis | ABD |
| 1906 | Ara Oyunlar | Atina | Yunanistan |
| 1908 | IV. Olimpiyat Oyunları | Londra | Birleşik Krallık |
| 1912 | V. Olimpiyat Oyunları | Stokholm | İsveç |
| 1916 | VI. Olimpiyat Oyunları | Berlin | Almanya (Yapılamadı) |
| 1920 | VII. Olimpiyat Oyunları | Antwerp | Belçika |
| 1924 | VIII. Olimpiyat Oyunları | Paris | Fransa |
| 1928 | IX. Olimpiyat Oyunları | Amsterdam | Hollanda |
| 1932 | X. Olimpiyat Oyunları | Los Angeles | ABD |
| 1936 | XI. Olimpiyat Oyunları | Berlin | Almanya |
| 1940 | XII. Olimpiyat Oyunları | Helsinki | Finlandiya (Yapılamadı) |
| 1944 | XIII. Olimpiyat Oyunları | Londra | Birleşik Krallık (Yapılamadı) |
| 1948 | XIV. Olimpiyat Oyunları | Londra | Birleşik Krallık |
| 1952 | XV. Olimpiyat Oyunları | Helsinki | Finlandiya |
| 1956 | XVI. Olimpiyat Oyunları | Melbourne | Avustralya |
| 1960 | XVII. Olimpiyat Oyunları | Roma | İtalya |
| 1964 | XVIII. Olimpiyat Oyunları | Tokyo | Japonya |
| 1968 | XIX. Olimpiyat Oyunları | Meksiko | Meksika |
| 1972 | XX. Olimpiyat Oyunları | Münih | Almanya |
| 1976 | XXI. Olimpiyat Oyunları | Montreal | Kanada |
| 1980 | XXII. Olimpiyat Oyunları | Moskova | Sovyetler Birliği |
| 1984 | XXIII. Olimpiyat Oyunları | Los Angeles | ABD |
| 1988 | XXIV. Olimpiyat Oyunları | Güney Kore | Seul |
| 1992 | XXV. Olimpiyat Oyunları | Barselona | İspanya |
| 1996 | XXVI. Olimpiyat Oyunları | Atlanta | ABD |
| 2000 | XXVII. Olimpiyat Oyunları | Sidney | Avustralya |
| 2004 | XXVIII. Olimpiyat Oyunları | Atina | Yunanistan |
| 2008 | XXIX. Olimpiyat Oyunları | Pekin | Çin |
| 2012 | .... Olimpiyat Oyunları | Londra | Birleşik Krallık |
