Tarih sahnesine çıkışları
İskitler Orta Asya kökenli atlı-göçebe topluluktu. M.Ö. 7. yüzyılda batıya doğru göç ederek, Karadeniz`in kuzeyinden Tuna nehrine kadar uzanan topraklarda hüküm sürdüler. İranlılar bu devleti " Saka" olarak adlandırmışlardır. Bu devlet ile ilgili bilgilere İran kaynaklarından ulaşılmaktadır.İskitlerin ilk yurtlarının Tanrı Dağları ve Fergana Vadisi olduğu kesinleşmiştir. Önceleri İskitlerin hangi ırktan oldukları tartışma konusu iken yapılan kazılarda ortaya çıkan kalıntılar, Sakaların Türk kökenli bir halk olduğunu kesinleştirmiştir. Dünya tarih çevrelerinin çoğunluğu da Türk kökenli oldukları sonucunu kabul etmişlerdir. Kaynaksız
Kimmerler, Medler, Yunanlılar, Persler, Asurlular, Urartular ile savaşan İskitler, Perslerle yaptıkları savaşlar, Alp Er Tunga adlı komutan İranlıların destanı "Şehname" ye konu olmuştur.
İskitler, M.Ö. 2. yüzyıla kadar hüküm sürmüştür.
Yaşayışları
Sakaların çoğunluğu göçebe idi. Göçebeler atların çektiği çadırlarda yaşarlardı. Baykal Gölü`nden Tuna Nehri boylarına kadar uzanan geniş coğrafyada M.Ö. VII-II. yy.`a kadar geçen uzun bir dönemde siyasi ve kültürel varlıklarını sürdürmüşlerdir. Genellikle konar göçer halde ve hayvancılıkla meşgul olan Sakalar çadır şekline getirilmiş arabalar içinde yaşamışlar. Kırım ve Azak Denizi gibi yerleşmeye elverişli yerlerde de ziraat ve ticaretle meşgul olmuşlardır.Savaşlarda kullandıkları en önemli silah, savaş baltasıydı. Ayrıca ok, yay ve kılıç da kullanırlardı. İskit kalıntılarındaki at figürlerinin yoğunluğu dikkati çekmektedir.
Din ve inanışları
İskitler arasında çok tanrılı bir tabiat dini yaygındı. Tanrıların en büyüğü "ata" adı verilen Gök tanrısıydı. İskitler göçebe olduğu için tapınak yapmazlardı. Buna karşılık, savaş tanrısı için her yıl, iki metre yüksekliğinde bir odun yığını yaparlar ve bunun üzerine savaş tanrısını simgeleyen bir kılıç dikerlerdi. İskitlerde kurban inancı da görülmektedir.Ölüler mumyalanılarak gömülürdü.
Sanat
İskit kurganlarında çıkan eserler, medeniyette ileri olduklarını göstermektedir. Heredota göre, "İskitler, çok medeni bir milletti. Gümüş işçiliğinde, dişçilikte ve çıkıkları sarmakta ustaydılar."İskit sanatında, hayvan üslubu önemli yer tutar. At, geyik, kuş motifleri ağırlıktadır.
Herodot`un yazdıklarına göre Yunanlılar, elbise teferruatlarını, gümüş ve altın at takımlarını İskitlerden öğrenmişlerdir.
İran kaynaklarında İskitler
Sakaların siyasi hayatına dair bilinenler komşu veya siyasi ilişki kurmuş oldukları ilk çağ devletlerine ait bilgilere dayanmaktadır. Sakaların Ön Asya seferi onları Anadolu`ya kadar getirmiş. İran ile olan mücadeleri (İran hükümdarı Kurus ve Daryüs`ün seferleri) ile Büyük İskender`in İran seferi ile ilgili olarak Sakalardan söz edilmektedir. Sakaların Ön Asya seferini yapan hükümdarın adı Grek tarihçisi Heredot`a göre Midias, Şehname`ye göre, Afrasyap, Türk efsanelerine göre ise Alper Tunga olarak bilinmektedir.Sakalar`ın, hayat tarzı yönüyle İslam öncesi Türklerin giyim-kuşam, madenleri kullanımdaki başarıları ve özellikle de at koşumları vb. etnoğrafik eserleri yönüyle Türk Milli kültürünün ilk temsilcileri olduğu söylenebilir. Saka (İskit)ların yaşadıkları coğrafyada yapılacak olan arkeolojik kazılar ve burada ortaya çıkacak eserler bu devletin Türk kültür ve siyasi hayatındaki yerini ortaya koyacaktır.
Alp Er Tunga Sagusu ve İskitler
- Alper Tunga öldi mi
- Issız ajun kaldı mi
- Ödlek öchün aldı mi
- İmdi ürek yırtalur
Kaynaklar
- Azerbaycan Aşık Edebiyatında Bir Şiir Türüne Adını Veren ``Geraylı/Keraylı`` Kelimesinin Kökeni Üzerine Bir Araştırma Erdoğan Uygur, Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, Ankara.
- İskit ve Kimmerlerin Anadolu`daki Arkeolojik Buluntuları Yard. Doç. Dr. Şevket Dönmez, Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü
- Bozkır Kavimleri Dr. Kılıç Osmanov
- "Türk" Adı, Türk Damgaları ve Türk Halı-Kilim Tarihi Dr. Mustafa Aksoy, Türk Dünyası Tarih-Kültür Dergisi, Ağustos (188. sayı), 2002
Ek okuma
- Magni Tamerlanis, Scythorum ImperatorisVita, (Türkçe:İskitler`in İmparatoru Timurlenk`in Hayatı), Vatikan Kütüphanesi
СакаÑем Sakani Сақтар