|harita =
|harita boyut =|harita açıklama = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lat_hem = K |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |lon_hem = D |rakım = |yüzölçümü = |nüfus = 411 |nüfus yoğunluğu = |nüfus_ref = [1] |nüfus_itibariyle = 2000 |alan kodu =0482 |posta kodu = 47500 |bölge = Güneydoğu Anadolu |il = Mardin |ilçe = Midyat
|Köy Muhtarı =
|websitesi = [2]
Sarıkaya, Mardin ilinin Midyat ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihi
HELDEH(SARIKAYA) ADININ ANLAMI VE DOÄUŞU
Bugün Sarıkaya Köyü olarak bilinen yerleşim merkezinin eski adı “Heldeh/Haldeh” tir. Bu ismin anlamı ve nasıl doğduğu ile ilgili bir çok rivayet vardır. Huriler, Samiler, Süryaniler, Romalılar, Persler,Türkler Tarihin değişik devirlerinde yöreye hakim olmuşlardır. Heldeh ismi ile ilgili rivayetlerden biri Haclı seferlerine dayanmaktadır. Buna göre Heldeh ismi bir Alman Pranse aittir. Bu kişi I.Kılıç Arslan döneminde Anadolu`yu geçerek Kudüs`e gitmek isteyen Haclı Ordusu arasıunda bulunuyordu. Türklerin saldırıları ile Haclıların büyük bir kısmı Anadoluda yok. Olur. Kurtulabilen kısmı Hatay`dan Suriye`ye geçer. Heldeh denilen Alman soylu bir zat Türklerin saldırısı ile yaralanır. Kendine sadık adamları ile birlikte bu yöreye gelerek küçük bir köye sığınır. Yörede hakim olan Artuklular yaralı olan ve birkaç adamı bulunan bu prense dokunmaz. Hatta tabiplerini göndererek tedavi ederler. Burada iyleşen Heldeh İslamı seçer ve burada bir Kasr (köşk) yaparak havasını ve suyunu sevdiği bu yöreye yerleşir. Bu yerleşim alanıda Heldeh diye anılmaya başlar. Bir başka görüşe görede Heldeh, Haclılar döneminde değil de Pers-Roma çatışması döneminde buraya gelmiştir. Kelime ve sözlük olarakta incelediğimizde günümüz Alman dilinde da bile Heldeh ismiyle karşılaşmaktayız.
İkinci bir rivayete görede bu yörenin Müslumanlar tarafından fethi sırasında burada kuruluan Mehelemiye (Yüz Ordugah) tan biri olan Heldeh`te ordu için demirden kılıç,kalkan,ok,hençar burada imal ediliyordu.Burada büyük bir demir ocağı olup eritilen demir madeni ile kılıç-kalkan gibi silahlar yapılıyordu. Bu demir ocağına da Arapça bir kelime olan HELDEH/HELDIH denilmiştir. HELDEH kelimesinin kökü olan HEL Arapçada erime anlamına gelir. Bu durumda HEL ve DEH iki kelime kökünden oluşmaktadır. DEH/DIH köküde çukur,kap,yer gibi anlamlara gelmektedir. Kelimenin Arapça köklere dayanması ve mağara olan eski köy camisinin ana sutununda yazılı olan“MUHAMMED BİN ABDURRAHMAN EL- HADDAD” kelimesi de bu tarihi camiyi yapan yada inşa edenin isminde Haddad (Demirci) kelimesinin geçmeside bu görüşü desteklemektedir.
Üçüncü bir rivayete görede yörenin fethi ve korunması için Beni Hilal Kabilesi bu yöreye yerleşmiştir. Daha sonrada Emevi baskısından kaçan Kureyş ve Hz. Ali soyundan gelen alim Müslumanlar buraya yerleşmiştir. İpek ve Kral Yolu üzerinde de bulunan , yeşilliği, suyu ve havası temiz olan bu yerleşim yerinde Müslümanların alimlerinin tercihini kazanmıştır. Cezire(ova) ve dağ kesimi arasında sınır bölgesi konumunda olan bu yöre cihad açısından da büyük önem taşımaktaydı.Özellikle peygamberimiz soyundan gelen bu insanlar hem Emevi baskısından uzakta kalmak hem de Allah adına cihad etmek için bu dönemde MEHELE-MİYE(Yüz Ordugah) denen bu sınır bölgesini yerleşmek için tercih etmişlerdir. Bu Yüz Ordugahtan biri olan HELDEH` te özellikle savaşçı Beni Hilal Kabilesi ile birlikte İlimleri ve kararları ile herkesin güven ve saygınlığını kaznanan alimlerin merkezi durumuna gelmiştir.Bu yüzden gerek devlet meselesi,gerekse toplumsal bir sorunun çözümü için burada MÜŞAVERE MECLİSLERİ TOPLANIRDI. Bunun yanında problemi ve danışacak meselesi olanlar da buraya gelip fikir alırlardı. Bu nedenle bu yüz ordugahtan biri olarak burayada HELDEH denilmiştir. Buna göre Heldeh kelimesi Kökü Hel (Çözmek ,Karara bağlamak) olan “MÜŞAVERE” anlamına da gelen Arapça bir kelimeden doğmuştur.
Diğer bir rivayete görede bu köyün eski ahalisi kökeni Hz. ALİ`ye kadar uzanan Şeh Ali FISKENİ`ye kadar dayanmaktadır. Bu rivayete göre; Şeyh Ali Fıskeni seyahat ederken bağda budama yapan bir köylüye rastlar. Şeyh Ali Köylüden içecek su talep eder. Köylüde kuyum yakında hemen alıp geleyim der. Şeyh Ali suyu beklerken köylünün bıraktığı üzüm asmaları yardım olsun diye budamaya başlar. Köylü suyu alıp gelince adı Ali olan bu seyahın asmaları budamakta olduğu, budadıklarınında yaprak açıp üzüm verdiğini hayretle görür. Şeyh Ali daha sonra kerametinin ortaya çıkması nedeniyle birden köylünün önünden kayb olur. Şeyh Ali`nin budadığı bu asmaların adıda bundan sonra köyü olan FISKENİ adıyla anılır. Şeyh`te bundan sonra Şeyh Ali FISKEN`i diye anılmaya başlanır. Günümüzde de yörede Fıskeni denen bir üzüm cinsi bulunmakta olup,adını bu reivayetteki olaydan almıştır. Buna göre Heldeh` in eski ahalisi olan ve günümüzdede Beyt Şerife,Beyt Derviş,Beyt Çelığ ..vb. diye bilinen ailelerin atalarının yaşadığı ve Şeyh Ali`nin amcazadeleri olduğu bilinen bu köye “HELDEH” denilmiştir. Arapçadan türemiş kök anlamı olarak Hel (Erime,olgunlaşma) kelimesi üzüm asmasını eritti/olgunlaştırdı ve DEH köküde DEHİYE` nin kısaltılmışı(zamanla) olarak “hediye/ikram” anlamı taşıyan bu iki kelime kökünden türemiştir. Kısacası Şeyh Ali FISKENi ile akraba olan bu köye ÜZÜMÜ OLGUNLAŞTIRAN HEDİYE/KERAMET anlamında Heldehiye-Heldehi ve zamanlada kısaltılmışı olan HELDEH denilmiştir.Heldeh`in yaşlılarıda atalarından bunu doğrulayıcı bilgiler aldıklarını ifade etmektedirler. Buna göre köy halkı Şeyh ALİ FISKENİ soyunda gelmektedir. Siirt`in TİLO nun Fıskeni köyüne gittiğinizde de oradaki Şeyh Ali akrabaları da bunu teyit edecek bilgile vermektedirler.
SARIKAYA (HELDEH) KÖYÜ TARİİHİ
İlçemiz Midyat ve köyümüz Haldeh, Tur`abdin diye adlandırılan bölgenin merkezi durumundadır. Tur`abdin ;batıda Mardin,kuzeyde Hasankeyf,doğuda Cizre ve güneyde Nusaybin sınırları içinde kalan bölgenin adıdır.Bu ad, ibadet edenlerin dağı,diyarı anlamında kullanılır.Bu bölgenin yüzölçümü 10.000 km2`den fazladır.Köyümüz, Mardin`in Midyat İlçesi`nin batısında bulunan yörededir. Eski bir yerleşim alanı üzerinde kurulmuş 100`e yakın hanenin bulunduğu şirin bir köydür.
Köyümüzün ismi ve kuruluşu konusunda değişik rivayetler bulunmaktadır. Bazı görüşlere göre köyün adı bir çok değişimden sonra Arapça ve Süryanice karışımından meydana gelmiş; MÜŞí‚VERE BAHÇESİ kelimesinden ismini almıştır.Köyümüzde ilk yerleşim yerlerinin mağaralar olduğunu kanıtlayan Kefkerım alanı, antik mağaralarla doludur.
Yöremizde bilinen en eski yerleşimler İÖ 3000 yılında Huriler`e aittir. Huriler`den sonra Mitani halkı,onların ardındada Asurlular yöreye hakim olmuşlardır.Asurluların yönetimine geçen yöremiz İÖ IV.yüzyılın ikinci yarısından başlayarak Pers Kralı II.Keyhüsrev`in,İÖ 331`de İskender`in, onun ölümü üzerine de komutanlarından Seleukos`un egemenliği altına girmiştir. İÖ II.yüzyılda başlayan karışıklıklar sırasında Arami halkı,Abgar Beyliğini kurdu. Aynı dönemde yöremiz Romalılar ile Sasaniler arasındaki bir çok çatışmaya sahne olmuştur.İS 640`ta Hz.Ömer`in halifeliği sırasında "İlyas Bin Ganem" adlı Arap komutanı yöreye hakim olmuştur.Böylece köyümüz ve çevresi İslam hakimiyetine girer ve bundan sonra yörede İslamiyet hızla yayılır. MS 692`deki Abdulmelik döneminde köyümüzün bulunduğu yöre Emeviler`in eline geçer. 11.Yüzyılda Selçuklu hakimiyetine giren yöre bir süre sonra Artuklu hakimiyetine girer. Yavuz Sultan Selim`in Doğu Seferi sırasında yöremiz Osmanlı hakimiyetine girer. Osmanlılardan sonra kurulan Türkiye Cumhuriyeti`nin Mardin İlinin Gercüş ve daha sonra da 1994 yılında Midyat İlçesine bağlı bir köy durumuna gelmiştir. Köyümüzün çevresinde eski mağara yerleşimleri, kaya içine oyulmuş mezarlar,toprak altından çıkarılmayı bekleyen KUDİ ve BİR`İNE mevkiindeki harabeler ile önemli bir tarihi geçmişe sahiptir. Tarihi İpek Yolu üzerinde bulunan köyümüz, değişik kavimlerin ve inançların birleştiği bir bölgede bulunmaktadır.Yöremizde Müslüman ve Süryaniler, yüzyıllardır uyum içinde yaşamaktadır. Köyümüzün batı komşusu olan Kıllıs Köyü tamamen bir Süryani köyüdür. Kilisesi ve şarap üretimi ile meşhurdur. Köyümüz ve çevresinde süregelen bazı zanaatlar gelişmiştir. Bunlardan bazı sanatlar Midyat`la özdeşleşmiştir: Kuyumculuk,taş kesme ve işleme sanatı, kilim ve gömlek dokumacılığı,terzicilik, ayakkabıcılık, bakırcılık, demircilik bunların başlıcalarıdır.
HHA M.í‚.
Kültür
Köyün gelenek, görenek ve yemekleri hakkında bilgi yoktur.KÖYÜN WEB SİTELERİ:
1-http://www.heldeh.gen.ms/
2-http://www.haldeh.com/blog/
3-http://www.heldeh.tr.gg.
Coğrafya
Mardin iline 84 km, Midyat ilçesine 19 km uzaklıktadır. KAYAPINAR ÜZERİNDEN BATMAN`A 80 KM UZAKLIKTA DIR. MİDYAT-SAVUR YOLU ÜZERİNDE BULUNMAKTADIR.İklim
Köyün iklimi, karasal iklimi etki alanı içerisindedir. Yazları sıcak olup ortalama derecesi 30 c dir. Akşamları hava 7-8 derece kadar serinler.Rakım yüksekliğinin 1100 metre dir.En sıcak ayı Ağustos`tur. Kışları soğuk olup, ortalama 5/9 derecedir. Don günleri sayısı 10 gün civarındadır. Son yıllarda atmosferin ısınması, Atatürk Barajı,Batman Çayı nın etkisiyle de nemlilik oranı armış ve Akdeniz iklim özelleiklerine yaklaşmıştır. Yağı daha çok bahar aylarında düşmektedir.Nüfus
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |||
|---|---|---|---|
| 2007 | |||
| 2000 | 411 | 1997 | - |
Ekonomi
Köyün ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. TARIM ÜRÜNLERİ: Buğday,arpa,nohut,mercimek,üzüm,karpuz,badem,kiraz,fıstık, kekik, ,meyan kökü başlıcalarıdır. HAYVANCILIK: Koyun,tiftik keçisi ve büyük baş hayvancılığı yanında kümes hayvancılığı ve arıcılıkta yapılmaktadır. tarım alanlarının dar olması yüzünden genç nüfusu okumaya yönelmiştir. Gençlerinin %60 civarında üniversite mezunu olup, develetin çeşitli kademelerinde görev yapmaktadır.Muhtarlık
Yerleşim yerinin köy tüzel kişiliği alması ile birlikte köyün tüzel kişiliğini temsil etmesi için köy muhtarlık seçimleri de yapılmaktadır.SEÇİLDİKLERİ YILLARA GÖRE KÖY MUHTARLIKLARI:
17. 11. 1963-HACCI AZİZ TEKİN
02. 06. 1968-HACI AZİZ TEKİN
09. 12. 1973-SABRİ AYAZ
11. 12. 1977- ŞEVKET TEKİN
25. 03. 1984-BEKİR BAYSOY
26. 03. 1989-YUSUF ÜSTÜN
27. 03. 1994-BEHCET OMAY
18. 04. 1999-BEHCET OMAY
28. 03. 2004- BEHCET OMAY
HHA
Altyapı bilgileri
Köyde ilköğretim okulu vardır. Köyün içme suyu şebekesi vardır ancak kanalizasyon şebekesi yoktur. Ptt şubesi ve ptt acentesi yoktur. Sağlık ocağı ve sağlık evi yoktur. Köye ayrıca ulaşımı sağlayan yol asfalt olup köyde elektrik ve sabit telefon vardır.Linkler
köy-taslak Midyat belde ve köyleri
Ahmed Erin - 3 yıl önce