Sözlü tarih, ``ulusal ses/görüntü`` arşivi oluşturma ve kullanılabilirliğini artırmaya odaklı araştırma projeleri, eğitim atölyeleri, konferans, seminer, yayın vb. faaliyetlere ağırlık verilerek yapılır.
Sözlü tarihin geleneksel biçimi kişisel yaşam öykülerinin saptanmasıdır. Böyle olduğu için kişisel arşivler önem kazanmaya başlamıştır. Ancak zamanla kurum tarihi, olay tarihi, sözlü tarih çalışma konuları arasına girmiştir.
Sözlü tarih; yaşayan bellek
Sözlü tarih yaşayan bellektir. Her insanın kendi yaşamına ilişkin varolan ve anlatabilecekleri yaşam öyküleri yüzyılımızın tarihi için değerli bilgiler içerir. Bunlar, değişiklik dönemlerinin, bu değişiklikleri yaşayanların aracılığıyla doğrudan anlatımıdır.Sözlü tarih bir bilimsel disiplinden çok bir bilimsel yöntemidir. Ancak disiplin olarak tarihe, sosyolojiye yakındır ve antropoloji ile benzerlikler gösterir. Çünkü sözlü tarih çalışması salt bir kayıt faaliyeti değildir. Görüşme hazırlığı, görüşme süreci ve görüşme sonrası `katılımcı gözlemcilik` tekniklerinin de kullanıldığı bir anlama faaliyetidir.
Sözlü tarih kaynakları
Sözlü tarih kaynakları tarihi şiirler, hikayeler, efsaneler, mitoslar, destanlar, menkıbeler, fıkralar ve atasözleri olmak üzere çeşitlendirilebilir.Fuat Köprülü; tarihi, sadece kronoloji ve biyografiye indirgeyen yaklaşımların tutarsız ve eski olduğunu belirtir. Edebiyat eserlerinin zaman zaman asli kaynakları aşabileceği kanaatindedir. Fakat bu yararlanma esnasında sağlam bir filoloji kültürü, tenkit yeteneği gerektiğini vurgular.
Aile tarihi
Ailedeki yaşı ilerlemiş kişilerle nereden gelindiği, akrabalık ilişkileri, evlilikler, doğumlar ve ölümlerle ilgili görüşmeler tam olmasa bile tahmini tarihlerin elde edilmesi ve kronoloji bilgisinin daha sonradan olaylarla tutarlı bir biçimde oluşturularak sosyolojik değişimlerin öğrenilmesini amaçlamaktadır.Toplumda çok az kişi kendi başına, toplumdan ayrı olarak yaşar. Çoğu zaman insanların hayatları ve davranışları bir arada yaşadıkları insanlarla bağlantılı olarak gelişir. Böylece yalnızca kişilerin bir anlamda kişiye özgü olabilecek hayat hikayeleri değil aynı zamanda toplumdaki kadın-erkek ilişkileri, çocuk yetiştirme usulleri, göçlerin nasıl gerçekleştiği, insanların göç ettikleri yerlerde nasıl bir hayat kurdukları, evliliklerin nasıl olduğu, büyüklerin çocuklarının hayatlarının kurmasına nasıl yardımcı oldukları, insanların ekonomik durumlarını nasıl geliştirdikleri, aile bireyleri arasındaki ilişkiler, ailelerin büyüklüğü, hangi dereceye kadar olan akrabalarla yakın ilişkilerin muhafaza edildiği, toplumsal değer ve normların, zevklerin değişimi ortaya çıkacaktır.
Kurum tarihi
Olay tarihi
Amaç
Sözlü tarih çalışmaları esas olarak belleğe dayalı yapılır. Geçmişi kaydetmenin her zaman güncelle ve bireysel psikolojiyle biçimlenen öznel bir aygıtı olan bellek anıları ve yaşamları anlatırken asla bir iletken değildir. Anlatılar, kişinin hayatı kavrayış tarzıyla yoğrulan ürünlerdir. Yaşanmış olanla kişinin anısı arasında bir yeniden üretim süreci vardır. Sözlü tarih çalışmaları, bireysel değerlerin ve eylemlerin geçmişi nasıl biçimlendirdiğini ve geçmişin bugünkü değerleri ve eylemleri nasıl biçimlendirdiğini de ortaya çıkartan bir araç olmaktadır.Yöntem
Sözlü tarih araştırmalarında uygulanan yöntem ve dolayısıyla sahaya bakış her kültüre göre farklılık arz edebilir. Çünkü her kültür ve medeniyet ortaya çıktığı ekolojik ortam içerisinde maddi ve sözlü mahiyette birçok yapıyı meydana getirir.Amacın saptanması
Katılım
Röportaj
- Sesli ve görüntülü yüzyüze röportajlar yapılması. İlgili kişilerin özyaşam öyküleri, ailesinin soyağacı ve tarihi, yaşadıkları kentte yaptıkları işler, tanık oldukları olaylar, anılar kayıt altına alınır.
- Bütün kasetler, CD ortamına aktarıldıktan sonra, yedekleri alınarak, geleceğe güvenle kalabilmeleri için özel kabinlerinde koruma altına alınır.
- Tüm kasetlerde yapılan konuşmalar deşifre edilip, kayda aktarılır.