Tümevarım

Kısaca: Tümevarım; özelden genele ya da olaylardan yasalara geçiş şeklindeki, akıl yürütmedir. Örn: “Gözlediğim bütün kargalar siyahtı. O halde bütün kargalar siyahtır “ çıkarımı, tümevarım şeklinde bir çıkarmadır. ...devamı ☟

Tümevarım; özelden genele ya da olaylardan yasalara geçiş şeklindeki, akıl yürütmedir. Örn: “Gözlediğim bütün kargalar siyahtı. O halde bütün kargalar siyahtır “ çıkarımı, tümevarım şeklinde bir çıkarmadır. Özel gözlemlerden genel bir sonuca ulaşılmıştır.

Genelden özele, tümelden tekele giden genel yasadan örnek ya da özel bir uygulamasını çıkarsayan tümdengelime karşıt olarak, özelden genele tek tek olgulardan genel yasalara ulaşan tekil gözlem önermelerinden sınırlanmamış genellemelere yükselen akıl yürütme türü, genelleme.

 Tekil ve tikelden tümeli, özelden geneli çıkaran uslamlama yöntemi... Francis Bacon, bilimsel araştırma yönteminin felsefesel içeriğini saptayarak tümevarımı şöyle tanımlamıştır: “bilmek için sınamak, gözlemlemek, olayları çözümlemek ve sonra ayrı olaylardan genellemeler yapmak ve sonuçlar çıkarma yöntemi” . tümevarım yöntemi , bilimsel önemini 17. ve 18. yüzyıllarda kazanmış ve Francis Bacon, Galile , Newton ve John Stuart Mill’in katkılarıyla bir hayli gelişmiştir. Bugün iki türlü tümevarım ayırt edilmektedir: Bir sınıfa giren bütün öğelerin incelenmesi sonucu olan tam tümevarım, bütün öğelerin incelenemeyeceği durumlarda zorunlu olarak başvurulan ve çok sayıda öğenin incelenmesiyle yetinen eksik tümevarım. Eksik tümevarımlarda varılan sonuç belkili bir sonuçtur. Örneğin birçok kedinin kuyruklu olduğuna bakarak bütün kedilerin kuyruklu olduğu yolunda tümevarımsal bir sonuç çıkarırız, ne var ki Man adalarında yaşayan kediler kuyruksuzdur. Bu yüzden “bütün kediler kuyrukludur” dememiz daha doğru olurdu.


Deneysel bilimler, olaylardan yasalara götüren bir yöntem olan tümevarım yöntemini kullanırlar, tümdengelimi kullanırlar . örneğin bir buz parçasının ateş üstünde eridiğini birçok kez görsek “ateş buzu eritir” tümevarımını uslamlarız. Bilim, şöyle bir tasımlama yaparak bunu yasalaştırır: birinci öncüle nedensellik ilkesini koyar ve “ aynı nedenler aynı koşullarda aynı sonuçlar verir” der. İkinci öncüle deneylerimizin sonuçlarını yerleştirir ve “ateş buzu eritir” der. Sonra bu sonucu tümelleyip bilimsel bir yasa haline getirir ve “ısı her zaman buzu suya dönüştürür” der. Bu yasayı bilimsel olarak ortaya koyan , görüldüğü gibi, nedensellik ilkesidir, sadece gözlemlerimiz ve deneylerimiz değildir

Diyalektik materyalizm, tümevarımla tümdengelimi, bilgi sürecinin, birbirlerini belirleyen ve kopmaz bir bağımlılık içinde bulunan yanları olarak görür; ayrı ayrı yeterli bulmaz ve bunlardan birinin saltıklaştırılmasına karşıdır. Tümevarımla tümdengelimin bağımlılığı, kuramla kılgının bağımlılığı gibidir. Deneysel verilerden kuramsal sonuçlar çıkarılırken (tümevarım) o kuramsal sonuçları deneyleyerek (tümdengelim) doğrulamak gerekir.

tümevarım

Türkçe tümevarım kelimesinin İngilizce karşılığı.
n. induction, reasoning

tümevarım

tekil olandan, özel olandan genel olana giden, tek tek olgulardan genel önermelere varan yöntem, istikra, endüksiyon.

tümevarım

Türkçe tümevarım kelimesinin Fransızca karşılığı.
induction [la]

tümevarım

Türkçe tümevarım kelimesinin Almanca karşılığı.
die Induktion

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Tümevarım
3 yıl önce

ispatlamak için kullanılan bu yönteme, tümevarım yöntemi adı verilir. Örnek; P(n) : 2+4+6...+ 2n=n(n+1) olduğunu tümevarım ispat yöntemi ile gösterelim. n=1...

Tümevarım, Tümevarım
Matematiksel tümevarım
3 yıl önce

sözdizimlerinin) denk olduğunu gösterir. Buna yapısal tümevarım denir. Matematiksel tümevarımın en basit ve en sık kullanılan şekli bir önermenin tüm...

Matematiksel tümevarım, Bilgisayar Bilimi, Doğal sayılar, Matematiksel mantık, Matematiksel tanıt, İyi-sıralılık ilkesi, Domino etkisi, Yapısal tümevarım
Tümdengelim
3 yıl önce

verilerden yola çıkarak özel sonuçlar çıkarma yöntemidir. Tümdengelimin aksi tümevarım metodudur. Bütün insanlar ölümlüdür (Öncül) + Sibel bir insandır. (Durum)...

Tümdengelim, 1932, Aristotales, Felsefe Portalı, Mantık, Metafizik, Platon, Thales, Tümevarım, Jacques Herbrand, Tarski
Nelson Goodman
3 yıl önce

Somerville, Massachusetts – ö. 25 Kasım 1998, Needham, Massachusetts), tümevarım problemi, irrealizm ve estetik alanındaki çalışmalarıyla tanınan Amerikalı...

Kaos teorisi
3 yıl önce

kargaşa kuramı; yapısal olarak bir fizik teorisi ya da matematiksel bir tümevarım değil, fiziksel gerçeklik parçalarının bir bütün olarak eğilimini açıklamaya...

Kaos teorisi, Ansiklopedi, Cantor, Determinizm, Felsefe, Fraktal, Heisenberg, Kaos, Kelebek Etkisi, Matematik, Poincare
özyineleme
3 yıl önce

ise n+1 bir doğal sayıdır. Yaygın bir matematiksel kanıt çeşidi olan tümevarım çoğu zaman yinelgeye baş vurur. Örneğin Osman soyundan gelenlerin insan...

Yinelge, Betik, Bilgisayar Bilimi, C programlama dili, Common Lisp, Dilbilgisi, Doğal sayılar, Doğal sayılar kümesi, Faktöriyel, Gönderme (Matematik), Küme
A dicto secundum quid ad dictum simpliciter
6 yıl önce

hareketle tüm durumlar için genel yargılara varma hatası. Başka bir deyişle tümevarım yanılgısıdır. Sözgelimi "Murat elmayı sevmez" ifadesinden yola çıkarak...

Francis Bacon
3 yıl önce

karanlıktan kurtulamazdı. İnsanlığa tanıttığı yeni yöntem ise tümevarım idi. Eserde tümevarım yönteminin bilgilerin biçimlenmesinde nasıl bir teknik üzerine...

Francis Bacon, Ekspresyonizm, Francis Bacon (ressam), Rönesans dönemi, David Hume