taşkömürü
Türkçe taşkömürü kelimesinin İngilizce karşılığı.n. pit coal, anthracite, stone coal
Taş kömürü, en eski kömür çeşididir. 300 milyon yıl öncesinde yeryüzündeki alt oluşlar sırasında ormanların sular altında kalması, kil, çamur ve kum katmanları arasında sıkışıp kalmasıyla oluşmuştur. Bu oluşum sırasında katmalar arasında havasız kalan ağaçlar bakterilerin etkisiyle ayrışmış ve büyük bir bölümü kömürleşmiştir. Tortul kayaların arasında kalan kömür kaya gibi sertleşmiştir. Taş kömürü katmanlarının kalınlığı bir ya da birkaç metreyi bulur. Taş kömürü ne kadar eskiye dayanırsa, o derece kömürleşmiş olur. Taş kömürünün ilk oluşum aşaması olan antrasit, ısıtma gücü yüksek kömürdür.
Taş kömürü yer altından çıkarıldıktan sonra yararsız taşlardan arındırılır, yıkanır ve kömür parçalarının büyüklüğüne göre ayrılır. Taş kömürünün önemli bir bölümü, taş kömürünün işlemden geçirilmesiyle elde edilen kok kömürü için ayrılır. Yüksek enerjili kok kömürü özellikle demir-çelik sanayiinde kullanılır.
Türkiyedeki tarihçesi
1829 | Taşkömürünün Zonguldak Havzasında, Ereğli ilçesi Kestaneci Köyünden Uzun Mehmet tarafından bulunduğu kabul edilir. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1848 | Havza sınırları ilk kez belirlendi. Hazine-i Hassa adına taşkömürü işletmeciliği başlatıldı. (Taşkömürü işletmeciliğinin başlandığı yıl kabul edilen 1848 yılına TTK ambleminde yer verilmiştir.) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1849 | Havzanın işletilmesi Galatalı Sarraflara kiraya verildi. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1851 | İngiliz mühendis Barklay kardeşler ve 8 maden nezaretçisi Evkaf Nezareti tarafından özel anlaşma ile havzaya getirildi. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1854 | Kozlu-Zonguldak ve üzülmez mıntıkasındaki kömürlerin işletilmesi, Kırım Savaşı süresince İngiliz ve Fransızların denetimine girdi. üretilen kömürler bu ülkelerin donanma ihtiyaçlarının karşılanmasında kullanıldı. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1856 | İşletme hakkı yeniden Hazine-i Hassa aracılığıyla İngiliz Kömür Kumpanyasına bırakıldı. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1859 | Havzanın işletmeciliği Kuyumcu (banker) Yorgaki Zafiropulos'a verildi. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1860 | Havzasının işletmeciliği tekrar İngiliz Kömür Kumpanyası'na verildi. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1865 | Havzanın denetimi Bahriye Nezaretine verildi. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1885 | Havzanın ilk kuyusu olan, 1 numaralı Kurci Kuyusu (+11/-70) Kozlu'da Kurci şirketi mühendisi G. Ralli tarafından açıldı. Karamanyan Şirketi de Alacaağzı'nda 131 numaralı ocakta havzanın ilk varagelini kurdu. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1893 | Zonguldak Limanı, liman yükleme tesisi ve bazı hatlara demiryolu yapım ihalesi Ereğli Şirketine verildi. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1896 | Damarların isimlendirilmesinde, kömür damarını ilk bulanın isminin verilmesi esas alınmaya başlandı. Ereğli Şirketi Osmaniyesiğ kuruldu. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1902 | Ereğli Şirketi, 5.200 m uzunluğunda Gelik-Asma Havai Hattını hizmete açtı. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1908 | Havzanın kontrolü Bahriye Nezaretinden alınarak Nafıa Nezaretine verildi ve “Ereğli Maadin-i Hümayun Nezaretiğ unvanı “Ereğli Madenleri Umun Müdürlüğüğne dönüştürüldü. Ereğli'de bulunan müdürlük Kozlu'ya, Bahriye Kışlalarına taşındı. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1909 | Havzanın yönetimi Orman ve Maadin Ticaret ve Ziraat Nezaretine devredildi. Bu tarihlerde yerli-yabancı 300'ün üzerinde kömür ocağı işletmecisi vardı. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1910 | Ereğli Madenleri Müdürlüğü, Kozlu'dan Zonguldak'a yeni yapılan binaya nakledildi (11 Haziran). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1911 | 289 sayılı Teskere-i Samiye ile havza kamulaştırıldı (30 Ocak ). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1919 | Fransızların bir taburu Ereğli Şirketini korumak amacıyla Zonguldak'a geldi (8 Mart). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1920 | Ereğli halkının direnişi ve Büyük Millet Meclisinin girişimi sonucu Fransızlar Ereğliyi terk etti (18 Haziran). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1921 | 151 sayılı, Havza-i Fahmiye Maden Amelesinin Hukukuna Müteallik Kanun yürürlüğe girdi (12 Eylül). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1924 | Türkiye'nin ilk maden mühendisliği okulu olan “Yüksek Maadin ve Sanayi Mühendis Mektebiğ Zonguldak'ta açıldı. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1926 | İş Bankası Zonguldak Kömür Havzası'nda Kozlu Kömür İşleri TAŞ'ı (Kömüriş) kurdu. (Daha sonraki yıllarda da Maden Kömürü TAŞ (Türkiş), Kilimli Kömür Madenleri TAŞ ve Kireçlik Kömür Madenleri TAŞ'ı kurdu.). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1930 | Ereğli Madenleri Müdürlüğü; Havza-i Fahmiye Müdürlüğüne (Kömür Havzası Müdürlüğü) dönüştürülerek, İktisat Vekaleti Maden Umum Müdürlüğüne bağlandı. (“Havza-i Fahmiye Müdürlüğüğnün adı, 31 Mayıs 1939 tarihinde, “Havza İktisat Müdürlüğüğ olarak değiştirildi). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1937 | Etibank Ereğli Kömürleri İşletmesi T.A.Ş.'ı (EKİTAŞ) kurdu (28 Nisan).3146 sayılı yasa ile Ereğli Şirketi'nin sahip olduğu tüm mal varlıkları Etibank'a devredildi (31 Mart). İhsaniye İtalyan ocaklarının ve Kömüriş'in İş Bankası ve Fransız hisselerinin alınmasından sonra, Kozlu Kömür İşletmesi, EKİTAŞ'ın bir kuruluşu olarak teşkilatlandı (27 Ağustos). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1939 | Kozlu-Kasaptarla Ocağında patlama oldu, 23 kişi öldü (27 şubat). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1940 | 3867 sayılı “Kömür Havzasındaki Ocakların Devletçe İşletilmesi Hakkındaki Kanunğ (Devletleştirme Kanunu, Füzyon ) yayımlandı (5 Haziran). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1942 | çamlı ocağında patlama oldu, 63 kişi öldü. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1943 | “Havza Büyük Amenajman Avan Projesiğ Ekonomi Bakanlığının onayı ile yürürlüğe girdi (1 Mayıs). EKİTAŞ, Mahdut Mesuliyetli Ereğli Kömürleri İşletmesi Müessesesi (EKİ) haline dönüştürüldü (23 Ekim). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1947 | Kozlu - İncirharmanı Ocağında patlama oldu, 53 kişi öldü (27 Eylül). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1948 | çatalağzı Termik Santralı işletmeye alındı (27 Kasım). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1953 | 4/1922 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile EKİ İşletme sınırları belirlendi (3 Aralık). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1954 | Kozlu - İncirharmanı Ocağında patlama oldu, 13 kişi öldü (20 Ağustos). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1955 | Gelik Ocağında patlama 55 kişi öldü (24 Ocak). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1956 | Armutçuk Kömür İşletmesi (AKİ) Müessesesi mahdut mes'uliyetli bir müessese haline getirildi (13 Aralık). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1957 | 3460 sayılı Kanuna ve Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığına bağlı bulunmak koşulu ile Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumunun (TKİ) kuruldu; Etibank'a bağlı bulunan Ereğli Kömürleri İşletmesi Müessesesi (EKİ), Armutçuk Kömür İşletmesi Müessesesi (AKİ), Türkiye Kömür Satış ve Tevzi Müessesesi ve Garp Linyitleri İşletmesi Müessesesi (GLİ) Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumuna bağlandı (22 Mayıs). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1958 | 4/9925 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile EKİ' ye devredilen Havza Sınırları yeniden tanımlandı (5 Şubat). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1960 | Kozlu – İncirharmanı Ocağında patlama oldu, 25 kişi öldü (14 Mart). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1967 | Zonguldak Kömür Havzası Tevsii Projesi ile Amasra'da beşinci üretim bölgesi kurulmasına karar verildi (4 Nisan). Armutçuk'da patlama oldu, 17 kişi öldü. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1968 | Kozlu–İncirharmanı'nda patlama oldu, 5 kişi öldü (30 Aralık). 6/10692 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile, kömür havzasının kuzey sınırı, İnebolu mendireğinden Ereğli Mendireği arasındaki sahil karasularımıza kadar uzatılarak (Tevsi Sahası) 1958 havza sınırlarına dahil edildi (7 Eylül) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1972 | Kozlu-İncirharmanı ve çaydamar'da patlama oldu, toplam 24 kişi öldü (23 Ekim). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1973 | Kozlu–İncirharmanı ocağında patlama oldu, 2 kişi öldü (8 Ağustos). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1974 | Kozlu - İncirharmanı ocağında patlama oldu, 3 kişi öldü (15 Eylül). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1983 | 96 sayılı KHK ile Türkiye Taşkömürü Kurumu Genel Müdürlüğü kuruldu (10 Ekim). TTK Ana Statüsü Resmi Gazetede yayımlandı (11 Aralık). Armutçuk Ocağında, gaz ve toz patlaması oldu, 103 kişi öldü (7 Mart). Kozlu-İhsaniye Ocağında patlama oldu, 10 kişi öldü (11 Nisan). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1986 | Teskere-i Samiye yürürlükten kaldırıldı. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1989 | TTK Rehabilitasyon ve İşgücü İyileştirme Projeleri başlatıldı. Teskere-i Samiye yürürlükten kaldırılması ile oluşan hukuksal boşluğu gidermek üzere 89/14248 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Havzası Sınırları yeniden belirlendi (24 Ağustos). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1992 | Kozlu Ocaklarında patlama oldu, 263 kişi öldü (3 Mart). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2000 | Zonguldak Kömür Havzası Sınırları:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2001 | TTK Yönetim Kurulunun Ana Statü düzeltme istemi Kurumun Bağlı Bulunduğu Devlet Bakanlığı'nın 30.10.2000 tarih ve 2980 sayılı yazıları ile Yüksek Planlama Kurulu (YPK) gündemine getirildi. YPK'nın 12.03.2001 tarih ve 2001/T-4 sayılı kararı ile "taşkömürü ve Taşkömürü Havzası'ndaki diğer madenleri işletme ya da işlettirme yetkisi" de TTK'ya verildi. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2003 | 1991 yılından sonraki hükümetler döneminde Devlet Bakanlığı ilgili kuruluşu olan TTK, 58. Hükümetin kurulmasından -22 Ocak 2003 tarihinden- sonra tekrar Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nın bağlı kuruluşu haline getirildi. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2004 | 5 Haziran 2004 tarih ve 25483 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe giren 26.5.2004 tarih ve 5177 sayılı 'Maden Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına ılişkin Kanun' hükümleri çerçevesinde TTK'ya özğü yasal düzenlemeler kaldırıldı, Kömür Havzası 'maden kanunu ' kapsamına alındı. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2005 | İmtiyaz sınırlarımız içinde rodövans usulü işlettirilmesi öngörülen, küçük ölçekli toplam 22 sahanın ihalesi ve 2005 yılı sonuna kadar firmaları ile sözleşme imzalanarak yer teslimi yapıldı. Ayrıca, şubat ve Mart aylarında onaylanan ihale sonuçlarına göre: Alacaağzı-Kandilli HEMA Endüstri A.ş; Gelik Senklinal Dik Kanadı Sahaları EREN Holding A.ş; Amasra-B HEMA Endüstri A.ş firmalarına 20 yıllığına verildi. |