Türkçe Bilgi logo TürkçeBilgi

Topkapı Parşömeni

Kısaca: Topkapı Parşömeni, Timur İmparatorluğundan kalma, Topkapı Sarayı Müzesi'nde bulunan, mimarî süsleme desenleri içeren parşömen bir tomardır. ...devamı ☟

Topkapı Parşömeni, Timur İmparatorluğundan kalma, Topkapı Sarayı Müzesi'nde bulunan, mimari süsleme desenleri içeren parşömen bir tomarır. Fiziksel özellikleri Topkapı parşömeni, 33cm x 29.5 metre uzunluğunda, yana doğru açılan bir tomardır. Parşömenin bir ucu tahta bir çubuğa, öbür ucu koruyucu bir deri parçasına yapıştırılmıştır. Parşömenin üzerine çeşitli desenler içeren kağıtlar yapıştırılmıştır. Bazı çizimlerin çerçevelerindeki farklılıklar, bu parşömenin iki farklı parşömenin birleştirilmesinden meydana geldiğini işaret eder. Bu desen kağıtlarında bir aşınma olmamasından dolayı, bu parşömenin bir zenaatkara ait bir atölye başvuru belgesi değil, sarayda sergilenmek için hazırlanmış bir eser olduğu düşünülmektedir. Parşömenin üzerindeki "H1956" kaydı parşömenin Hazine-i Enderun'a ait olduğunu belirtir. Tarihçesi Parşömen muhtemelen 15. yy sonları veya 16. yy başlarında İran'da hazırlanmıştır. Parşömendeki bazı çizimler ile Yezd'deki Büyük Cami'deki bir pano arasındaki benzerlikler, bu eserin Tebriz'de hazırlandığına işaret eder. Öte yandan Gıyaseddin Cemşid tarafından "Şirazi" tabir edilen, yelpaze biçimli mukarnaslara ağırlık vermesi nedeniyle Şiraz'da da hazırlanmış olabilir. Osmanlıların Tebriz'e saldırısından elde edilmiş bir ganimet olduğu muhtemeldir. Parşömendeki yelpaze şekilli mukarnasların çoklukta olması, Timuri ve Türkmen İran ve Orta Asya mimari tarzını yansıtır. Buna karşın o dönemde Kahire'deki mukarnaslar deniz kabuğu şeklindeydi. Parşömen 1986'da keşfedilmiştir. Harvard Üniversitesi'nden Gülru Necipoğlu, parşömenin suretini de içeren, yorumlu bir kitap yazmıştır. Kitap, Mihrdad Kayyumi Bidhind tarafından Farsçaya Handasa va Tazyin dar Mi‘mari-yi Islami: Tomar-i Topkapı (Tahran, Kitabkhana-yi Milli-yi Iran, 1379) olarak çevrilmiştir. İçeriği Parşömen, mürekkep ve boya ile resmedilmiş 114 geometrik çizim içerir. 10-16. yüzyıllar arasındaki Timur İmparatorluğunda duvar ve kubbelerde görülen geometrik çizimleri sergiler. Parşömen, karmaşık mukarnaslarda, girihlerde, mozaik karolarında ve renkli duvar taşlarında görülen mimari tasarımlar için bir rehber niteliğindeydi. Sadece desenler bulunan parşömende bu desenlerin nasıl yapılacağını gösterilmemektedir, bir metin, tarih veya imza yoktur. Parşömendeki resimlerin çoğu mukarnas adı verilen sarkıtlı kubbe desenleridir. Parşömenin kendine has özelliklerinden biri, köşeli Küfi tarzda yazılar içermesidir. Bu yazı tarzı İranlı İlhanlı Devleti'nde ilk defa görülmüş ve muhtemelen Çin yazıtlarında görülen köşeli yazılardan ilham alınarak türetilmiştir. Parşömendeki bir çizim 9 ve 11 köşeli yıldızlar içermekte, bir diğeri ise 13 ve 16 köşeli yıldızlar. Geleneksel İslam sanatında, bu tür yıldızlar bir dörtgenin kenarları üzerinden belli şablonların yansıtılması yoluyla elde edilirdi. Parşömendeki bazı çizimler farklı ölçekli çizimlerin üstüste gelmesinden meydana gelmiştir. Bu özellik İslam mimarisinde sık görülür, bir binaya uzaktan bakıldığında görülen bazı şekiller binaya yaklaşılınca algılanamıyacak kadar büyürler, o zaman bunların içinde yer alan daha ayrıntılı şekiller ortaya çıkar. Kaynakça

Dış bağlantılar

*Topkapı parşömenindeki bir panoda yer alan girih karolarının daha küçük karolardan oluştuğunu gösteren video. [1][2] *Topkapı parşömeninde bulunan kare Kufi yazılara örnekler.[3] *Topkapı parşömeninden girih örnekleri [4] *Mukarnas çizimlerinin matematiksel özellikleri [5] *28 no'lu şekildeki öz benzerlikler.[6]

Kaynaklar

Vikipedi