Kısaca: Veysî (1561 Alaşehir/Manisa - 1628 Üsküp), şair ve yazar. ...devamı ☟
Veysi (1561 Alaşehir/Manisa - 1628 Üsküp), şair ve yazar.
Hayatı
Veysi’nin asıl adı Üveys bin Mehmed’dir. Hicri 969/Miladi 1561 yılında Aydın vilayetine bağlı Alaşehir kasabasında doğmuştur . Kadı Mehmed Efendi ile şair Makali Mustafa Bey’in (ölümü Hicri 992/M.1584) kızkardeşinin oğludur. İlk eğitimine doğum yeri olan Alaşehir’de başlamış, İstanbul’da Salih Molla Efendi’den mülazemet almıştır. Hicri 992/Miladi 1584-85 yılında Anadolu sadrı olan Molla Ahmed Efendi’nin sohbetlerine katılmıştır. Vezir Mehmed Şerif Paşa’nın Mısır valiliği sırasınnda divan katipliği görevini üstlenmiştir. Hicri 1004/Miladi 1595-96 yılından itibaren Aksihar, Tire kazalarında kadılık, Aydın Saruhan’da mal müfettişliği yapmıştır. Hicri 1012/Miladi 1603-04 yılında Siroz, Rodoscuk kazalarında görev almıştır. Vezir Ali Paşa’nın Macaristan seferi sırasında ordu kadısı olmuştur. Bir süre Priştine’de görev yapmıştır. Hicri 1019/Miladi 1610-11 yılında Tırhala, Eğriboz ve İnebahtı kazalarını denetlemeye ve vergi tahsiline gitmiştir. Üsküp kadılığına yedi kez getirilip azledilmiştir. Hicri 14 Zilhicce 1037/ Miladi 14 Ağustos 1628 tarihinde 68 yaşında iken vefat etmiştir. Mezarı İstanbul Üsküdar’dadır . Mehmed Süreyya’ya göre mezartaşında “Veysi ki olmuş idi tagazzülde bi-bedel/Ta’yin-i sal-i fevtine tarihdir gazel” beyti yazılıdır. Bursalı Mehmed Tahir ise mezarını ziyaret ettiğini ve şu beytin yazıldığını ifade etmiştir: Didi ahbabın biri tarihini/Can-ı Veysi gitti bab-ı cennete
Eserleri
Hab-name (Vakıa-name adıyla da bilinir) : Miladi 1608 yılında yazılan eserin konusu kısaca şöyledir: Veysi, padişah I. Ahmet ile İskender-i Zülkarneyn’i düşünde görür. Döneminden şikayet eden padişaha İskender, Hz. Âdem’den bu yana dünyanın aynı dünya olduğunu, kötülüklerin ancak iyi, ahlaklı ve yetenekli insanların işbaşında olmalarıyla ortadan kalkacağını anlatır. Dürretü’t-Tac fi Sireti Sahibi’l-Mi’rac: Siyer-i Veysi adıyla da bilinir. Mekke ve Medine adıyla iki bölüme ayrılmıştır. Hz. Muhammed’in hayatını anlatan eseridir. Türkçe telif edilmiş ilk siyer kitabı olarak kabul edilir. Nev’izade Atayi ve Nabi’nin bu esere zeyilleri mevcuttur. Merace’l-Bahreyn: Kamus sahibi Necmeddin Firuzabadi’nin “Sıhah fi’l-Lugat” yazarı Ebi Nasr İsmail ibn Hammad el-Cevheri’ye ettiği itirazlara cevapları içeren bir eseridir. Düsturu’l-Amel: Şehadet-name adıyla da bilinen eserin konusu İslamiyetin beş temeline dairdir. Kelime-i şehadetin bu temellerin en üstünü olduğunu ortaya koymaya çalışmıştır. Fütuh-i Mısır: Mısır fetihlerini anlatan bir eseridir. Mısır fatihi Amr ibn Âs’ın olaylarını aktarır. Divan: Zehra Toska ve Fazıl Hoca’nın eserle ilgili yüksek lisans tezleri mevcuttur. Münşeat: Şeyhülislam Sun’ullah Efendi’nin şeyhülislamlığı, Cemali-zade’ye mansıb tevcihi dolayısıyla yazdığı tebrikler ve istidadnamesi, şair Nergisi-zade ile mektuplaşmaları, yakın dostlarına gönderdiği mektuplar, Şeyhülislam Mehmet Efendi’ye bayram tebriki, Sünbül Ali Efendi’ye yazdığı af mektuplarından oluşur. Gurretü’l-Asr fi Tefsiri Sureti’n-Nasr: Asr suresinin tefsiridir. Hediyyetü’l-Muhlisin ve Tezkiretü’l-Muhsinin: Akaid ve ahlaka dair bir eseridir. Tevbe-name: Zeyniye tarikatının piri Zeynüddin Hafi’nin hikmet ve sözlerini içerir. Bunların dışında kaynaklarda Hicviyye ve Kaside adıyla içeriği verilmemiş iki eserinden de bahsedilir.
