Türkçe Bilgi: Yeşilistan

Yeşilistan (Lat: Lacerta viridis - L. trilineata - İskilip Kertenkelesi), Kertenkeleler alt takımından özkertenkeleler familyasından tümüyle yeşil yahut yeşil egemen gövde rengi olan Lacerta türünden kertenkelelerin halk arasındaki ortak adı. Bu isim ile anılan tüm kertenkeleler bilimsel olarak tek bir familya adı olmayıp tümüyle gövde rengi bütünsel yeşil yahut yeşil rengin çok yoğun ana renk olduğu en iri ve uzun boy kertenkelelerdir. Yeşilistanların genel olarak temsilcisi Lacerta Viridis cinsi olup diğeri Lacerta trilineata'dır. Diğer Lacerta türleri ise; Lacerta Lepida, Lacerta Agilis, Lacerta Zootoca'dır. Anadolu'da rengi yeşil olan kertenkele biçimli semenderlerde Yeşilistan tanımı içindedir. Boyutları cinslerine bağlı olarak erişkinlerinde 40 – 90 cm arasında değişmektedir. En uzun olan cinsleri Lacerta Lepida cinsi olup bilimsel çalışmalarda 90 cm olarak ölçülmüşlerdir. Yeşilistan, yaşadığı alanlarda çok sık çalılık, çayırlık, otluk ve arasına girebileceği taş duvar aralıkları, taş yığıntıları gibi yerleri kullanır ve buralarda yaşar, ürer ve kış uykusuna yatar. Kış uyku süreleri 4 ila 6 ay kadar sürmektedir. Dişiler bir defada 6 ila 21 kadar yumurtayı toprağa gömerek bırakabilirler. Kırsalda en çokta sık ve girilemez olduğu için Kızamık ve Böğürtlen çalısı kökleri arasında görülürler. Çoğunlukla yakınında bahçe ve su olan yerlerde daha çok ve sık görülürler. Beslenme alışkanlıklarına en uygun böceklerin çok bulunduğu yerler bahçe ve bahçe yakınları ile su çıkan yerlerdir. Besin olarak; tüm böcekleri, örümcekleri, solucan gibi küçük omurgasız hayvanları, yumurtadan yeni çıkmış yılan yavrularını, küçük fare ve benzeri kemiricileri yerler. Nadirende olsa bazen tatlı küçük meyveler ile kızamık ve böğürtlen üzümü de yerler. Bahçe yakınları dışında; suya yakın olan yerlerde, ormanlık ve ağaçlık yerlerde, dere kenarlarında, çalılık ve çayırlıklarda yaşarlar. Yüksekliği 2000 metreye kadar olan kurak olmayan yerlerde bulunabilirler. Yırtıcı kuşlara açık hedef oldukları kıraç ve çorak kırsalda üzerinde ot yetişmeyen seyrek çalılık ve ağaçlık yerlerde bulunmazlar ve yaşamazlar. Yeşilistan (Lacerta viridis ve trilineata) erişkinlerinde boy uzunluğu 40- 60 cm’yi bulabilmektedir. Üreme dönemlerinde erkeklerinin boyun altı belirgin bir maviye döner. Gençlerinin sırt kısımlarında lacivert siyahımsı birbirine paralel çizgiler bulunur. Erişkin oldukça diğer renkler tümüyle yeşile döner. Karın bölgeleri sarımsı kavuniçi renklidir. Kuyruk uzunlukları tüm gövdenin üçte ikisi kadardır. Çok korktuklarında ve kaçmak istediklerinde kuyruklarından güç alarak arka ayaklarının üzerine dikilip daha hızlı yer ve yön değiştirip koşarak kaçabilirler. Çok hızlı hareket edebildikleri için açık alana çıkmadıkları sürece tüm gövde uzunluğu bütün olarak gözlemlemek çok zordur. İskilip ve Anadolu söylencelerinde Yeşilistan Anadolu kırsalında en çok çekinilen korkulan ve saygı duyulan sürüngendir. Tarihsel olarak çıkış yeri İskilip ve kırsalı olan bu isimlendirme yeşilistan ve ağuveren (zehirveren) ikilemesi ile çok mistik kadim bir öğretinin izlerini günümüze taşır. Yeşilistan kültürü kadim öğretilerden olan Yılan Kültü ile de çok yakından ilgili ve onun tamlayanıdır. Bu öğretide yılan masum üretken bereket getirici bir dişi iyileştiriciyi sembolize eder ve zehirsiz olup insanlara yararlıdır. Yeşilistan ise bu öğreti de kötülüğün, ölümün temsilcisi ve habercisidir. Eskiden insanlar yeşilistan ve yılanı kırsalda kafa kafaya gördüklerinde o gün oradan bir insanın yahut önemli bir canlının öleceğine inanırlar ve olası kişi yahut olası sahip oldukları canlı adına kendilerini sorgular ve pişmanlık dile getirirlerdi. Yeşilistan ve yılanın kafa kafaya gelmeleri durumuna tanrılardan gelen bir cezalandırma iletisi kodlarının yeşilistan tarafından yılana ağu olarak verildiğine inanılırdı. Yeşilistan’ın yılan ile ilişki kuran türüne ek isim olarak Ağuveren gibi bir niteleme ismi daha verilirdi. Ağuveren; bir tür azrail şeytan karışımında imge durumundadır. Ağuveren olarak adlandırılanları yeşilistanın en uzun ve iri olanlarıdır. Yeşilistanın insanın çevresinde görülmesi, görülen insanın daha dikkatli diğer insanlara ve doğaya karşı daha ölçülü olmasını sağlardı. Yeşilistan kültürü eski konar göçer hayvancılık yapan topluluklarca Anadolunun her yerine ve Anadolu yakın coğrafyasına İskilip’ten yayılmıştır. Tarihsel olarak eski Anadolu’nun en eski deri işleme yeri buradadır. 20. yüzyılın başına kadar konar göçer topluluklar binlerce kilometrelik güzergahlarından hayvanlarının derilerini satmak ve karşılığında tuz, pekmez ve dokuma, giyim, ayakkabı ve bazı el araçlarını almak için Kızılırmak vadisi boyunca ilerleyip İskilip’e gelirlerdi. Anadolu’da bu inancın ve yeşilistan ile ağuveren kültürünün var olduğu her yer tarihsel olarak kökenden İskilip ile ilişkilidir.

Koruma durumu

Türkiye’de bu tür koruma altında olup avlanması ve öldürülmesi yasaktır. Her yıl düzenli olarak yayınlanan av yasak listelerinde de yer almaktadırlar.

Yeşilistan zehirlenmesi

Bu türe giren kertenkelelerin zehirsiz olduğu bilimsel olarak yazılmakla birlikte halk arasında bu pek itibar ve kabul görmemektedir. Yeşilistan ısırması ile çok sayıda çoban köpeklerini (Karabaş yahut bilinen benimsenen adıyla Kangal) kaybedenler günümüzde bile vardır. Gerçekte yılan gibi bir zehir dişi olmayabilir ancak bazı çok büyük (Komodo Ejderi) kertenkele biçimli türlerin tükürük salgılarında sindirim için bazı zehirli kimyasalların olduğu bilinmektedir. Gerçekte zehir yahut zehirli dişler içermeseler de tükürük salgıları ile bulaşan zehirli bir bakteri olasılığı göz ardı edilmemelidir. Halk arasında; Yeşilistan (zehirli kertenkele yahut semender) sokan yahut ısıran kişiye önce tuzlu ayran içirilir, sonra yeşilistan soktuğu yahut ısırdığı yere eşek tersi ezilir ve sarılır. Ayrıca varsa son aşama olarak kuru zerdali ıslatılıp ezilir ve sarılır. Dış bağlantılar * Gerçek İskilip Kertenkelesi, Yeşilistan, bu türün avlanması yasak olup koruma altındadır.

Kaynaklar

Vikipedi

Yeşilistan

Yeşilistan Hakkında Detaylı Bilgi

Koruma durumu

Yeşilistan zehirlenmesi

Kaynaklar

Görüşler ve Yorumlar