Çeçen-İnguş Cumhuriyeti

Çeçen-İnguş Cumhuriyeti Kuzey Kafkasya’da yer alan Rusya Federasyonuna bağlı bir Türk muhtar cumhuriyet. Toprakları Büyük Kafkasya Dağlarının kuzeyinde yer alır.

Birçok Kafkas halkından biri olan Çeçenler 10. asırdan itibaren uzun bir süre Ortodoks rahiplerin idaresinde yaşadılar. 17. asırda bölgede yayılmaya başlayan İslamiyet bir süre sonra bölgede hakim din haline geldi. Çeçenler ve İnguşların yaşadığı bölge 1774’te Rusya’nın eline geçmesi üzerine uzun yıllar diğer Kafkas halkıyla birlikte Ruslara karşı mücadele verdiler. Liderleri İmam Mansur’un 1791’de esir düşmesi üzerine başarısızlığa uğradılar. 1813 senesinde yapılan Gülistan Antlaşması ile Çeçenlerin dış dünya ile ilişkileri kesildi ve bölge Rusların hakimiyetine girdi. Rusların Kırım’la ilgilendiği sırada Çeçenler Dağıstanlılarla birlikte Şeyh Şamil’in yönetiminde bazı başarılar kazandılar. Daha sonra tekrar bölgeye Ruslar hakim oldu.

Rusya’da yapılan 1917 devriminden sonra, devrime karşı Çeçenlerinde bulunduğu Terek-Dağıstan yerel hükümeti kuruldu ise de bölgenin yönetimi 1918 Martında Sovyetler Birliğine geçti. Sovyetler Birliği bölgede 1920 senesinde kesin denetimi sağladı. Aynı senenin Kasım ayında kurulan Doğu Özbekistan Cumhuriyeti içinde Çeçen ve İnguş illeri meydana getirildi. Çeçen 1922’de, İnguş 1924’te Özerk yönetim birimleri durumuna getirildi. Bu iki özerk bölge 1934’te birleştirildi. İki sene sonra Çeçen-İnguş Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu.

İkinci Dünya Savaşı sırasında Çeçenler veİnguşlar Almanlarla işbirliği yaptıkları gerekçesiyle 1944’te Kazakistan ve Orta Asya’ya sürüldüler. Sürgünden 1957’de yurtlarına dönmelerine izin verilen Çeçen ve İnguşlar Kruşçef yönetimi sırasında tekrar Çeçen-İnguş Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyetini kurdular. Sovyetler Birliği’nin 1990’da dağılması üzerine Çeçen-İnguş Cumhuriyeti Rusya Federasyonuna bağlı kaldı. 1919’de milli bağımsızlık hareketine başlayan Çeçen-İnguşlar, Rusya ile Federatif mukaveleyi imzalamadılar. Yine aynı sene Çeçen Cumhuriyeti ve İnguş Cumuhriyeti olarak ikiye ayrıldılar. Bununla birlikte bu halkların bağımsızlığı halen hiçbir devlet tarafından tanınmamıştır. Çeçen-İnguş Cumhuriyeti Kıbrıs Türk Federe Devletini tanıyan tek devlettir.

Çeçen-İnguş Muhtar Cumuhriyeti toprakarı coğrafi olarak 3 bölgeye ayrılır. Birinci bölgeyi, Cumhuriyetin güneyinde tabii sınır meydana getiren Kafkas Dağları meydana getirir. Bölgenin en yüksek dağları Tebulos-Mta (4493 m) ve Şahan Dağlarıdır (4381 m). Bölge topraklarını Sunja nehrinin kolları olan Ergun ve Assa çayları sular. İkinci bölge, Terek ve Sunja ırmaklarının vadilerinden meydana gelir. Bu iki vadinin arasında Sunja ve Terek dağları vardır. Üçüncü bölge kuzeyde yer alır ve Nogay Bozkırının engebeli düzlüklerinden meydana gelir.

Dağları ne yamaçları da sık kayın, gürgen ve meşe ormanları, yüksek kesimlerinde iğne yapraklı ağaçlar yer alır. Nogay Bozkırı kum tepeleri ve çalılıklarla kaplıdır. İklimi değişken olmasına rağmen genelde kara iklimi hakimdir.

Cumhuriyetin nüfusu 1.350.000 civarındadır. Nüfusun % 57.9 unu Çeçenler, % 12,9’unu İnguşlar, % 23,1’ini Ruslar ve diğer halk meydana getirir. Başkenti Grozni’dir. Nüfusun büyük kısmı şehirlerde yaşamaktadır. Eğitim gelişmiştir.

Ekonomisi petrole dayalıdır. Petrol çıkarma tesisleri Grozni ile Gudermes Ovasındaki Sunja Vadisinde, Sunja ve Terek dağlarında bulunur. Bir petrol boru hattı ile Hazar Denizi Karadenize bağlıdır. Bölgede doğal gaz da çıkarılır. Petro-kimya tesisleri önemli sanayi kuruluşlarıdır. Tarım Terek, Sunja ve Alhan-Curt vadilerinde yapılır. Başlıca tarım ürünleri hububat, şekerpancarı, ayçiçeğidir. Hayvancılık gelişmiştir. Ençok büyük baş hayvan beslenir.

Çeçen-İnguş Cumhuriyetinde ulaşım genelde karayolu ile sağlanır. Başkent Grozni’den öteki şehirlere ve komşu cumhuriyetlere karayolu bağlantısı vardır.

Kaynak: Rehber Ansiklopedisi

Çeçen-İnguş Cumhuriyeti

Dokka Umarov

Rusya'nın Cumhuriyetleri

çeçenistan

Cevher dudayev

Kuzey Osetya-Alanya

Zelimhan Yandarbiyev

Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti

Grozni

Çeçen-İnguş Cumhuriyeti