Amazon Nehir Yunusu

Kısaca: Amazon nehir yunusu (Inia geoffrensis) ya da diğer adlarıyla Boto, Pembe nehir yunusu Amazon Nehri ve Orinoco Nehri sistemlerinde bulunan bir tatlısu nehir yunusudur. Nehir yunuslarının en büyüğü olan bu tür, aynı yaşam alanı içinde bulunan ancak gerçek bir nehir yunusu türü olmayan Tucuxi (Sotalia fluviatilis) ile karıştırılmamalıdır. ...devamı ☟

Amazon nehir yunusu
Amazon Nehir Yunusu

Taksokutu | renk = lightgreen | ad = Amazon nehir yunusu | resim = Inia.jpg | statü = VU | alem = Animalia | şube = Chordata | sınıf = Mammalia | takım = Cetacea | alttakım = Odontoceti | üstfamilya = Platanistoidea | familya = Iniidae | familya_yazar = Gray, 1846 | cins = Inia | tür = I. geoffrensis | ikili_ad = Inia geoffrensis | ikili_ad_yazar = Blainville, 1817 | harita = Cetacea range map Amazon River Dolphin.PNG | harita_bilgi = Amazon nehir yunusu doğal yaşam alanı | harita_genişlik = 225px | altbaşlık = Alttürler | açıklama = ``Inia geoffrensis geoffrensis`Inia geoffrensis boliviensis`Inia geoffrensis humboldtiana``

Amazon nehir yunusu (``Inia geoffrensis``), ya da diğer adlarıyla Boto, Pembe nehir yunusu [1] Amazon Nehri ve Orinoco Nehri sistemlerinde bulunan bir tatlısu nehir yunusudur. Nehir yunuslarının en büyüğü olan bu tür, aynı yaşam alanı içinde bulunan ancak gerçek bir nehir yunusu türü olmayan Tucuxi (``Sotalia fluviatilis``) ile karıştırılmamalıdır.

IUCN bu yunus türüne verilen diğer adları şöyle sıralar: Amazon yunusu, Boto Vermelho, Boto Cor-de-Rosa, Bouto, Bufeo, Inia, Pembe yunus, Pembe tatlısu yunusu, Pembe porpoise, ve Tonina.

Taksonomi

İlk örnek 1817 yılında Henri Marie Ducrotay de Blainville tarafından tanımlanmıştır.

Rice`ın 1998 sınıflamasında ``Inia`` cinsinde tek tür olarak ``I. geoffrensis`` listelenir, ve üç alttür tanımlanırRice, Dale W. (1998). Marine mammals of the world: systematics and distribution. Society of Marine Mammalogy Special Publication sayı 4 sayfa 231:

``Inia geoffrensis geoffrensis`` - Amazon havzası popülasyonu (Bolivya`da Teotonio Rapids yukarısındaki Madeira Nehri akaçlama alanı dışında)
``Inia geoffrensis boliviensis`` - Madeira Nehri akaçlama alanı içindeki Amazon havzası popülasyonu
``Inia geoffrensis humboldtiana`` - Orinoco havzası popülasyonu


Bazı eski sınıflandırmalarda ``boliviensis`` popülasyonu ayrı bir tür olarak sınıflanmıştır.

Fiziksel tanımlama

Amazon nehir yunusunun rengi akılda kalıcı parlak pembe renkten hoş olmayan bir kahverengiye, gri, mavi-gri renkten krem beyaz renge kadar değişiklik gösterebilir. [2] . Yetişkin bireyler tipik olarak 2,5 metre boyunda ve 150 kg ağırlığında olur. Gövde boyutlarına göre yan yüzgeçleri büyüktür ve arkaya doğru kıvrılır. Amazon nehir yunusunun sırt yüzgeci yoktur ancak sırtındaki çıkıntı evrimsel olarak geçmişte bir sırt yüzgeci bulunduğunu gösterir. Oldukça belirgin, ince ve uzun bir ağzı ve hem alt hem üst çenede 25-35 çift dişi vardır. Ön dişler kanca şeklinde iken arka dişler sivri uçlu ama daha düzdür. Öndeki dişler avı yakalamaya arkadakiler de ezmeye yarar. Amazon nehir yunusları genellikle nehir tabanından beslenir ve tercih ettikleri avlar yengeç ve küçük balıklardır. Bazen küçük kaplumbağaları da yedikleri olur.

Bu tür yunuslar nadiren ikiden fazla birarda görülür ancak yirmiye kadar yunusun birarada görüldüğü de olmuştur. Diğer yunuslar gibi Amazon nehir yunusunun boyun omurları birarada kaynamadığı için başları daha geniş bir hareket alanına sahiptir. Gözleri küçük olmasına rağmen oldukça iyi görebilirler, ancak dışarı çıkık yanakları nedeniyle aşağıyı çok iyi göremezler. Ancak sırtüstü yüzerek bunu aşarlar.

Koruma

Nehir yunuslarının içinde Amazon nehir yunusu en az tehdit altında olan yunus sayılabilir ancak IUCN tarafından 1994 ve 2000`de yayımlanan Kırmızı Liste`de Amazon nehir yunusunun durumu ``hassas`` olarak sınıflandırılmıştır. Balinalar Uzmanlık Grubu (1996). Inia geoffrensis. 2006 IUCN Kırmızı Liste. IUCN 2006. 11 Mayıs 2006`da çekildi. Bilgibankası girişinde bu türün neden tehdit altında olduğu açıklanmaktadır. Yakın geçmişte soyu tükenen Çin nehir yunusu ile Ganj ve İndus nehir yunusunun doğal yaşam alanlarının hızla azalmasına karşın Amazon nehir yunusunun yaşam alanı zaman içinde oldukça sabit kalmıştır. Yağmurormanlarına ulaşmanın zorluğu nedeniyle popülasyon araştırmaları tam olarak yapılamadıysa da Amazon nehir yunusu popülasyonunun onbinlere ulaştığı sanılmaktadır.

Amazon nehir yunusları doğrudan hiçbir zaman avlanmamıştır. Ancak balıkçıların yakaladıkları balıkları ve malzemelerini korumak için yunusları öldürdükleri bilinmektedir. Bu uygulamanın yerel popülasyonlara zarar verecek kadar önemli olup olmadığı bilinmemektedir. 1988`den beri bu uygulama Brezilya ve Bolivya`nın tamamında, Peru, Venezuela ve Kolombiya`nın koruma altındaki bölgelerinde yasaklanmıştır.

Amazon ve Orinoco havzalarında insan nüfusunun artması biliminsanları arasında endişe yaratmaktadır. Asya`da bulunan nehir yunuslarının soyunu tüketen tarzda çeşitli baraj projeleri bu bölge için önerilmektedir. Çevreciler bu projelere oldukça sert bir şekilde karşı çıkmaktadır.

Yaşam alanlarında cıva zehirlenmesi nedeniyle bazı yunus ölümleri olmuştur. Altını kayadan ayırmaya yarayan cıvanın kullanıldığı altın madenlerine yakın bölgelerde bu ölümlerle karşılaşılmaktadır.

Mitoloji

Geleneksel Amazon Nehri mitolojisinde yunus geceleri yakışıklı bir erkeğe dönüşür, kızları baştan çıkararak hamile bırakır ve sabah tekrar nehre dönerek yunusa dönüşür. Bu yunusadamlara Brezilya`da encantado denir. Mitin ortaya çıkışına neden olarak yunus cinsel organlarının kısmen insan cinsel organlarına benzemesi öne sürülmüştür.

Notlar



Kaynakça

  • kaynak wiki | url=http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Boto&oldid=96899260 | tarih=28 Aralık 2006 | dil=İngilizce | madde=Boto


Linkler

Kaynaklar

Vikipedi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Nehir yunusu
3 yıl önce

Yangtze nehir yunusu (Lipotes vexillifer) türünün soyunun pratik olarak tükendiği ilan edilmiştir (bakınız: Genel ekoloji). La Plata yunusu (Pontoporia...

Nehir yunusu, Nehir yunusları, 13 Aralık, 1998, 2006, Alt takım, Amazon, Amazon nehir yunusu, Animalia, Balinalar, Bilimsel sınıflandırma
Haliç yunusu
3 yıl önce

kullanılmaktadır. Amazon nehir yunusu gibi gerçek nehir yunusları ile benzer coğrafi bölgelerde bulunmasına rağmen haliç yunusu genetik olarak nehir yunuslarına benzememektedir...

Haliç yunusu, Taksokutu, Afalina, Amazon Nehri, Amazon nehir yunusu, Balinalar, Bilimsel sınıflandırma, Binominal nomenklatür, Brezilya, Delphinidae, Ekvador
Amazon
3 yıl önce

donanması. Amazon Papağan, Amazon kelebeği, bir kelebek (bkn. Amazon kelebeği[ölü/kırık bağlantı]) Amazon nehir yunusu, bir yunus türü. Amazon Kindle, bir...

Çin nehir yunusu
3 yıl önce

bilinen dört yunus türünden biridir. Diğer nehir yunusları olan Ganj ve İndus nehir yunusu Hindistan'da Ganj ve İndus nehirlerinde, La Plata Yunusu Güney Amerika'da...

Çin nehir yunusu, Taksokutu, 12 Ocak, 13 Aralık, 14 Haziran, 14 Temmuz, 15 Aralık, 16 Nisan, 18 Aralık, 1918, 1950
Nehir (anlam ayrımı)
6 yıl önce

türü. Nehir Erdoğan, Türk oyuncu Nehir (Yunanistan), Yunanistan'da bulunan bir siyasi parti Nehir yunusu, suda yaşayan canlı Amazon nehir yunusu, suda...

Yunus (hayvan)
3 yıl önce

birer tür olarak sınıflanan Amazon nehir yunusu, Ganj ve İndus nehir yunusu, La Plata yunusu ve Çin nehir yunusudur. Yine dişli balinalar (Odontoceti) alt...

Yunus (hayvan), Taksokutu, 1970, ABD, Afalina, Alaca yunus, Amazon nehir yunusu, Animalia, Atlantik benekli yunusu, Atlantik beyaz yanlı yunusu, Atlantik dönücü yunusu
Dişli Balinalar
3 yıl önce

Iniidae (Nehir yunusları) Inia Amazon nehir yunusu (Inia geoffrensis) Pontoporia La Plata yunusu (Pontoporia blainvillei) Platanista Hint nehir yunusu (Platanista...

Balina ve yunuslar listesi
3 yıl önce

ancak Amazon nehir yunusu üç alt tür olarak sınıflandırılmıştır: Amazon nehir yunusu - Inia geoffrensis Inia geoffrensis geoffrensis - Amazon havzası...