Atatürk`ün rahatsızlığı ve özellikle Avrupa`dan doktor getirilmesi, dünyada geniş bir yankı buldu. Atatürk`ün ölmek üzere olduğu ve siyasi mirasını kime bırakacağı yönündeki haberler üzerine Atatürk tüm dünyaya sağlıklı olduğunu göstermek istercesine 19 Mayıs 1938 günü Ankara Stadyumu`nda halkın karşısına çıktı. O gün son defa Ankaralılar`ın karşısındaydı,kutlamalar çok parlak geçti hatta o günün anısına Ankara Stadyumu`nun adı 19 Mayıs Stadyumu olarak değiştirildi.a.g.e., s.73.
Atatürk hemen aynı gün törenden sonra Mersin`e hareket etti.Daha sonra Adana`ya geçti.Askeri geçit törenleri yaptırdı ve ordunun başında olduğunu herkese gösterdi. Yaptıkları işe yaramıştı, dış basında hastalık hatta "ölüyor" tarzı haberler kesildi. Fransızlar Hatay konusunda tüm şartları kabul ettiklerini bildirdiler. Ancak bu seyahat Atatürk`ün hastalığını iyiden iyiye arttırmıştı. Atatürk 26 Mayıs 1938 günü son defa Ankara`dan ayrıldı, İstanbul`a hareket etti.
Atatürk, İstanbul`da 1 Haziran 1938`den 25 Temmuz 1938`e kadar Savarona Yatı`nda kaldı.Yaz sıcakları üzerine tekrar Dolmabahçe Sarayı`na döndü. Bu arada Hatay sorunu da çözüldü ve Türk Ordusu temmuz ayı başlarında Hatay`a girdi.a.g.e., s:76-92
Atatürk`ün karaciğerindeki rahatsızlık iyiden iyiye artmıştı,doktor Fissenger ve Türk doktorların tekrar yaptıkları muayeneler karında su toplanmaya başladığını gösteriyordu.Can Dündar a.g.e., s.95
5 Eylül 1938 günü Atatürk vasiyetini[1]/[2] yazdı ve bütün malvarlığını belirli şartlarla, genel başkanı olduğu Cumhuriyet Halk Partisi`ne bıraktı. Kız kardeşine ve manevi çocuklarına, İsmet İnönü`nün çocuklarına para yardımı yapılmasını belirtti. Ayrıca Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu`na da belirli miktarlarda yardım yapılmasını istedi.Can Dündar a.g.e., s.103 6 Eylül 1938`de Fransız doktor Fissenger üçüncü defa İstanbul`a geldi. Atatürk`ün karnında biriken su iyice artmıştı. O gün yapılan su alma işlemi ile Atatürk`ün karnından tam 12 litre su alındı.18 Eylül 1938`de Başbakan Celal Bayar, Dolmabahçe Sarayı`na geldi ve dört yıllık ekonomik plan dosyasını Atatürk` sundu. Atatürk ülke ekonomisi için çok önem taşıyan projelerin gerçekleştirilmesi için Türkiye`nin önünde en fazla üç yıl olduğunu, bir dünya savaşı çıkacağını ve bir an önce bu projelerin hayata geçirilmesini istedi.a.g.e., s.113-120,11 Kasım 1938 günü Atatürk`ün ölümünü duyuruyor.]`ün" target="_blank"> cenaze töreni (Ankara 21 Kasım 1938)]`de" target="_blank"> Atatürk`ün mozolesi] Hastalık gitgidie ilerlemekteydi. Atatürk`ün karnında yeniden su toplanmıştı. Ekim ayında yapılan bir işlemle bu su da alındı.İşlemin ardından 16 Ekim 1938 günü öğleden sonra Atatürk ağır bir komaya girdi. Hükümet, ulusu Atatürk`ün sağlık durumundan haberdar etmek için 17 Ekim 1938`den itibaren Anadolu Ajansı aracılığı ile resmi tebliğler yayınlamaya başladı. Atatürk girdiği komadan 21 Ekim günü çıktı.Büyük Önder çok istemesine rağmen sağlık durumu elvermediği için 29 Ekim 1938 günü Ankara`da cumhuriyetin onbeşinci yıldönümü kutlamalarına katılamadı.Bayram nedeniyle Ankara`da düzenlenen törenlerde Türk Ordusu`na hitaben yazdığı bayram konuşmasını[3] Başbakan Celal Bayar okudu.Atatürk`ün hastalığı ve Dolmabahçe Sarayı`ndan çıkamayışı bayrama hüzün düşürdü.29 Ekim akşamı Ankara`dan dönen Kuleli Askeri Lisesi öğrencileri Dolmabahçe Sarayı önünden geçerken Atatürk`e büyük sevgi gösterilerinde bulundular.a.g.e.,s:135-141 Atatürk`ün TBMM beşinci dönem dördüncü yasama yılını açış konuşmasını da 1 Kasım 1938`de Başbakan Celal Bayar okudu.http://www.tekadamdevrimi.com/tekadamdevrimi/tad_hitabeler/tad_meclis5_4.htm 7 Kasım 1938 günü üçüncü ve son defa Atatürk`ün karnından su alınması işlemi yapıldı. 8 Kasım 1938 akşamı saat 19.00`da Atatürk doktoru Neşet Ömer İrdelp`e bakarak "aleykümesselam" dedi ve son büyük komaya girdi.[4]/[5]/Can Dündar, Sarı Zeybek, Milliyet Gazetesi, 1994,s:147
9 Kasım günü ve gecesi bu ağır koma devam etti. Atatürk, 10 Kasım 1938 perşembe sabahı saat 9`u 5 geçe, İstanbul Dolmabahçe Sarayı`nda hayata gözlerini yumdu.a.g.e., s.154. Atatürk`ün ölümü Türkiye`yi yasa boğarken hemen ertesi gün toplanan Türkiye Büyük Millet Meclisi, Atatürk`ün silah arkadaşı ve 1937`ye kadar başbakanı olan Cumhuriyet Halk Partisi Malatya milletvekili İsmet İnönü`yü 348 milletvekilinin oy birliği ile Türkiye Cumhuriyeti`nin ikinci cumhurbaşkanlığına seçti.[6]
Atatürk`ün naaşı 16 Kasım 1938 günü Dolmabahçe Sarayı tören salonunda katafalka konuldu. İstanbul halkı Büyük Önder`in önünden saygıyla geçti. Atatürk`ün cenaze namazı 19 Kasım 1938 günü Dolmabahçe Sarayı`nda Diyanet İşleri Başkanı Prof.Dr.Şerafettin Yaltkaya tarafından Türkçe dualarla kıldırıldı. Aynı gün çok büyük bir kalabalıkla cenaze Yavuz Zırhlısı ile İzmit`e oradan da aynı günün akşamı 20.30`da Ankara`ya uğurlandı.Ertesi gün (20 Kasım 1938)Ankara`da başta Cumhurbaşkanı İsmet İnönü olmak üzere devlet erkanı tarafından karşılanan cenaze TBMM önünde hazorlanan katafalka konuldu.Ankara halkı Atatürk`ün önünden saygı geçişlerini yaptı.21 Kasım1938 günü yabancı devletlerden gelenlerin de katıldığı çok büyük bir cenaze töreni ile Atatürk`ün cenazesi Ankara Etnografya Müzesi`ndeki geçici kabrine konuldu. http://dosyalar.hurriyet.com.tr/hur/turk/98/11/10/html/ata.htm Aynı günün akşamı Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, Atatürk üzerine oldukça etkileyici bir radyo konuşması yaptı.[7]/ Ansiklopedi 2000,Hürriyet Gazetesi,1990,s:46
Atatürk`ün ebedi istirahatgahı Anıtkabir`in yapımına 1944 yılında başlandı.İnşaat aşaması oldukça uzun sürdü ve 1953 ylında tamamlanabildi.Ölümünden 15 yıl sonra 10 Kasım 1953`te Atatürk`ün cenazesi Ankara Etnografya Müzesi`nden alınarak törenle Anıtkabir`e getirildi ve toprağa verildi.
İlgili maddeler
Linkler
- Atatürk klibi
- Atatürk`ün cenaze töreni
- Yabancı devlet adamlarının sözleriyle Atatürk
- Atatürk`ün cenaze törenlerinden fotoğraflar
