Türkçe Bilgi: Batı Kanada İnuitleri

Inuvialuit)]] Batı Kanada İnuitleri (kendilerince Inuvialuk tekil Inuvialuuk ikil Inuvialuit çoğul ), Kanada'da Kuzeybatı Toprakları'nda ve birazı da Yukon'da yaşayan İnuitlerin bir kolu. Dillerinin iki şivesi Inuvialuktun ve Inuinnaqtun adlarıyla Kuzeybatı Toprakları bölgesininde resmi dildir. Kültürel açıdan üç ayrı grupta toplanırlar: *Mackenzie Deltası İnuitleri : Siglitler ve Uummarmiutlar *Banks Adası İnuitleri *Merkezi Kanada İnuitleri grubunun alt grubu Bakır İnuitleri (İngilizce Copper Inuit) : Inuinnait Adlandırma Inuvialuk (tekil) Inuvialuuk (ikil) Inuvialuit (çoğul) (harfiyen: 'gerçek insan') : ISO 639-3 kodu ikt olan dil ve o dili konuşanlar için kapsamına göre farklı kullanımları vardır. #Batı Kanada İnuitçesi (ikt) konuşan İnuitlerin (= Siglitun, Inuinnaqtun, Natsilingmiutut) ortak adı #Kuzeybatı Topraklarının Inuvialuit Settlement Region (Inuvialuit Nunangit Sannaiqtuaq) bölgesindeki İnuitleri (= Siglit, Uummarmiut, Kangiryuarmiut) belirtmek için de kullanılır. Bu kullanım ISR bölgesinin idari olarak tek toplum yaratma kaygısından ileri gelir. #Kuzeybatı Topraklarında ise resmi olarak yalnızca Inuvialuktun dilini kullananlara (= Siglit, Uummarmiut) verilerek Inuinnaqtun dilini kullananlar (= Kangiryuarmiut) dahil edilmemektedir. #En dar anlamıyla Inuvialuit, Siglitleri (Inuvialuit proper) belirtmek için de kullanılır. Kanada'da idari ve politik kaygılarla Inuvialuit adı altında ele alınan Uummarmiutlar gerçekte Alaska'daki Nunamiut İnyupiklerinden koparak Kanada'ya göç etmişlerdir. Dilleri İnyupikçenin bir şivesi olsa da Kanada'da bir Inuvialuktun diyalekti olarak değerlendirilir. Batıdaki İnuvialuitlere (= Siglit, Uummarmiut) doğudakiler Ualinirmiut (< Ualiniq 'batı' + -miut 'halk') derken, doğudaki İnuvialuitlere (= Kangiryuarmiut) de batıdakiler Kivaninmiut (< Kivaliniq 'doğu' + -miut 'halk') derler. Yaşadıkları şehre göre Tuktuuyaqtuurmiut (People of Tuktuuyaqtuuq), Akłarvingmiut (People of Akłarvik) ve Inuuvingmiut (People of Inuuvik) adlarını alırlar. Nüfus 2006 sayımına göre Kuzeybatı Topraklarında Inuvialuit Settlement Region bölgesindeki "Inuvialuit" (= Siglit, Uummarmiut, Kangiryuarmiut) nüfusu : Kabileler ve Şiveler Eskimo kabile adları tipik olarak -miut («halk») ekiyle biter ve dil ile şiveleri belitrmek için de buna -un ya da -ut eki getirilir. * Siglit İnuitçesi (İngilizce Siglitun, Siglit, Inuvialuktun proper). Kuzeybatı Topraklarında Tuktuyaaqtuuq (Tuktoyaktuk), Paulatuuq (Paulatuk), Ikaasuk (Sachs harbour), ve Inuuvik (Inuvik) şehirlerinde konuşulur. ** Qikiqtaruqmiut ** Kupugmiut ** Kittegaryumiut ** Nuvuraqmiut ** Avvagmiut ** Nuunatahmiut * Inuinnaqtun (kendilerince ᐃᓄᐃᓐᓇᖅᑐᓐ , Natsilingmiutlarca Killinirmiut; İngilizce Inuinnaqtun, Inuinnaq, Copper Inuktitut) ** Kangiryuarmiut İnuitçesi (İngilizce Kangiryuarmiutun subdialect). Kuzeybatı Topraklarında Ulukhaqtuuq (Ulukhaktok, Kangiryuaq, Holman) şehrinde konuşulur. *** Kanghiryuatjagmiut *** Kanghirjuarmiut *** (?) Haneragmiut *** (?) Puivlirmiut *** (?) Nagyuktomiut ** İqaluktuuttiaq İnuitçesi (İngilizce Cambridge subdialect). Nunavut'da Iqaluktuuttiaq (ᐃᖃᓗᒃᑑᑦᑎᐊᖅ, Cambridge Bay) şehrinde konuşulur. *** Ekaluktomiut *** Kiglinirmiut ** Qurluqtuq İnuitçesi (İngilizce Coppermine subdialect, Kugluktuk dialect). Kanada Nunavut'da Qurluqtuq (ᖁᕐᓗᖅᑐᖅ, Kugluktuk, Coppermine) şehrinde konuşulur. *** Akkuliakattangmiut *** Noahognirmiut *** Kogluktomiut *** Wallirmiut *** Asiagmiut *** Pingangnaktomiut ** Umingmaktuuq İnuitçesi (İngilizce Bathurst subdialect). Nunavut'da Umingmaktuuq (Umingmaktok, Bathurst) şehrinde konuşulur. *** Nennitagmiut *** Kilusiktomiut * Natsilik İnuitçesi (kendilerince Inuktitun; İngilizce Natsilingmiutut, Natsilik dialect) ** Nattilik İnuitçesi (kendilerince Nattilingmiutut (dil); İngilizce Natsilik subdialect, Natsilik proper). Nunavut'da ᑕᓗᕐᔪᐊᑦ (Talurjuat/Spence Bay) ile ᓇᐅᔭᑦ (Naujat/Repulse Bay) şehirlerinde konuşulur. *** Arvertormiut *** Netsilingmiut *** Kuungmiut ** Arviligjuaq İnuitçesi (İngilizce Arviligjuaq subdialect). Nunavut'da ᐊᕐᕕᓕᒡᔪᐊᖅ (Arviligjuaq/Pelly Bay) şehrinde konuşulur. *** Arviligjuarmiut *** Sinimiut ** Utkuhiksalik İnuitçesi (kendilerince Utkuhiksalingmiutitut (dil); İngilizce Utkuhiksalik subdialect, Utkuhikhalik, Gjoa Haven dialect). Nunavut'da ᐅᖅᓱᖅᑑᖅ (Uqsuqtuuq/Gjoa Haven) ile ᖃᒪᓂ‛ᑐᐊᖅ Qamani'tuaq (Baker Lake) şehirlerinde konuşulur. *** (?) Ahagmiut *** (?) Hanningařuqmiut *** (?) Ilivilermiut *** Ugyulingmiut *** Qeqertarmiut *** Utkuhiksalingmiut Utkuhiksalik proper Tarih Günümüzden 1000 yıl önceye ait Thule halkı (ya da Proto-İnuit) yerleşimi İnuvialuit topraklarından Herschel Adasında (Qiqiktaruk) yapılan arkeolojik kazılarda ortaya çıkmıştır. 20. yüzyıldan önce Inuvialuit Settlement Region bölgesinin ana kabilesi Siglitler idi. 19. yüzyılın ikinci yarısında Beyazlardan (Tan'ngit) gelen yeni hastalıklar yüzünden sayıları dramatik biçimde azalmıştı. 1910 lu ve 1920 li yıllarda Hudson's Bay Company şirketi kürk avcılığı için gereken elemanı Alaska'daki Nunamiutlardan karşılamaya karar verdi. Siglit topraklarına gelen bu yeni İnyupik göçmenleri Uummarmiut (Siglitun ve Uummarmiut şivesinde: < uummaq 'evergreen = herdemyeşil' + -miut 'people = halk') adıyla anılmaya başlandı. Uummarmiutların yoğun olarak yaşadığı Aklavik, İnuit coğrafyasından farklı olarak ağaç çizgisinin içinde kalır. Siglitler ile Uummarmiutlar arasında ilk başlarda görülen yoğun nefret ve düşmanlık zamanla azalmış ve halkların kaynaşmasına yol açmıştır. Kabileler arasında yapılan evlilikler bu kaynaşmayı hızlandırmıştır. Sosyal yaşam

Aile

Köy odası

Eskimo köy odası (Siglitçe Qadjgiq) : Alaska'daki İnyupiklerin Qargi'leriyle aynıdır.

Şenlik ve Törenler Dil ve Eğitim == Kuzeybatı Topraklarının 11 resmi dili arasında Inuvialuktun (= Siglitun & Uummarmiutun) ile Inuinnaqtun (= Kangiryuarmiutun) da bulunuyor. == Din ==

Şamanizm

Angatkut (şamanlar), erkek ya da kadın olabilir. Inuvialuit bölgesinde en çok tanınan Kublualuk adlı şaman bir efsane haline gelmiş olup hikayeleri bugün bile anlatılır. Inuvialuitlerde şamanlarla (angatkut) karıştırılmaması gereken geleneksel olarak iki tür doktor (otacı) vardır. Elleriyle hastalığı hissedip tedavi edenler (Saptaqtit) ile kanatma gibi küçük işlemlerle tadavi edenler (Pilaqtuqtit). Bu doktorlar kesinlikle şaman (angatkut) olarak kabul edilmez.

Hıristiyanlık Giyim Kuşam ==

Giyecek

Makłak (sg) / Makłat (pl) : bot (mukluk)

Takı ve beden süslemesi

Dövme

Mutfak Geleneksel besinleri ren geyiği, misk sığırı, kutup tavşanı, misk sıçanı, fok, ördek, kaz, balık ve böğürtlensi meyvelerdir. Ayrıca bakınız * Inuvialuit Cultural Resource Centre (ICRC) in Inuvik * Inuit Circumpolar Council * İglo * Skræling * Kolomb öncesi Amerika * Martin Frobisher Dipnotlar Dış bağlantılar * Inuvialuit Pitqusiit Inuuniarutait: Inuvialuit Living History * Inuvialuit Nunangit Atingit / The Inuvialuit Place Name Virtual Exhibit * Inuvialuit Corporate Group

Kaynaklar

Vikipedi

Batı Kanada İnuitleri

Batı Kanada İnuitleri Hakkında Detaylı Bilgi