Elastiklik sınırı içinde kalmak üzere elastik bir cisme bir kuvvet tesir ettiğinde cismin boyu belli bir miktar uzar veya kısalır. Bu uzama veya kısalma, tesir eden kuvvetle orantılıdır. Bu kaide Hooke Kanunu olarak adlandırılır. Tatbik edilen kuvvetin cismin kesitine bölümü olan gerilmenin (i= F/A); uzama miktarının, cismin boyuna bölümü olan birim uzamaya oranı (Dl / l = i) sabittir. Bu sabit değere elastiklik modülü veya Young modülü denir.
Bu değer, bir teli kendi boyu kadar, yani % 100 uzatmak için, birim kesitine uygulanması gereken kuvvete eşittir ve teorik bir değerdir.
Elastik bir tel elastikliğini akma sınırı denen bir değere kadar muhafaza eder ki, bu değer yaklaşık olarak % 1-2 birim uzamanın meydana geldiği sınırdır. Uzamaların kuvvetle orantılı olduğunu Robert Hooke bulduğu için bu ilişkiye “Hooke Kanunu” denmektedir. Katı bir cisme kuvvet tatbik edildiğinde, uzamanın yanında kesitte daralma da meydana gelir. Birim daralmanın birim uzamaya oranına Poisson katsayısı denir. Bu katsayı 0 ile 0,5 arasında değişir.
Tatbik edilen kuvvet, cismi çekme değil de basınca zorlarsa, boyda kısalma, kesitte artma olur. Hooke Kanunu buna da tatbik edilir. Fakat elastiklik modülü Young modülünden farklıdır ve sıkıştırma modülü adını alır. Sıkıştırma halinde Hooke Kanunu’nun geçerli olduğu sınır, çekmeden farklıdır. Sıkıştırma mukavemeti çekme mukavemetinden daima daha büyüktür.
Bir çubuğun eğilmesi (mesela bir kirişin ortasından bir kuvvetle bastırılması) halinde meydana gelen çökme miktarı, elastiklik modülüne bağlıdır ve belli ifadelerle hesap edilir. Benzer şekilde burulan bir çubukta meydana gelen açısal ve elastik şekil değiştirme ve yine burulma veya kayma modülü denen sabit bir değere göre hesap edilir.
Kuvvet tesirinde kalan cismin, boy ve kesitindeki değişmeler yanında, hacminde de değişme meydana gelir. Bu değişmeler de belli bir sınıra kadar gerilmelerle orantılıdır. Bu oran değerine “hacim modülü” denir. Sıvılarda hacim modülü bulk modülüdür. Basınç gerilmesinin (basıncın) birim hacim değişmesine oranına eşittir. Sıvılar için çok önemli kavramdır. Bulk modülünün tersine kompressibilite (sıkışabilirlik) adı verilir.
Kaynak: Rehber Ansiklopedisi