Hacı Paşa

Kısaca: Hacı Paşa Yıldırım Bayezid Han devrinde yetişen fıkıh ve tıb alimi. İsmi, Hıdır bin Ali bin Hattab olup, Hacı Paşa diye Ünlüdur. Lakabı Celalüddin’dir. Aslen Aydınlı olan Hacı Paşa, Konya’da doğdu. Doğum tarihi bilinmemektedir. 1413 (H. 816) veya 1417 (H. 820) senesinde Ödemiş’e bağlı Birgi’de vefat etti. Anadolu’da ilim öğrendikten sonra, Mısır’a gitti ve büyük alim Ekmelüddin Baberti’den yüksek din bilgilerini öğrenerek Hanefi mezhebi fıkıh alimi oldu. Mübarek Şah Mantıki’den de akli ...devamı ☟

Tam adı Celaleddin bin Hızır olan (Tahir, III, 1975; Süreyya, II, 1311) Hacı Paşa’nın, doğum tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte, muhtemelen H.740/M.1339 tarihinden sonra doğduğu ve babasının adının Hoca Ali olduğu anlaşılmaktadır (Akpınar, 1996). Kendisine Hacı Paşa unvanının, Mısır dönüşünde Aydınoğulları’nın bir teveccühü olarak verildiği tahmin edilmektedir (Ünver, 1953). Hacı Paşa’ya ait eserlerden, Tuhfetü’l-ebrar fi şerhi meşariki’l-envar’ın ferağ kaydında, Mecmau’l-envar fi cemii’l-esrar adlı tefsirin mukaddimesinde ve Şifaü’l eskam’ın bir nüshasında "el konevi" ibaresinin bulunması Onun aslen Konyalı olduğunu göstermektedir (Tahir, III, 1975; Akpınar, 1996).

Anadolu’da ilim öğrendikten sonra, Mısır’a gitti ve büyük alim Ekmelüddin Baberti’den yüksek din bilgilerini öğrenerek Hanefi mezhebi fıkıh alimi oldu. Mübarek Şah Mantıki’den de akli ilimleri tahsil etti. Akli ve nakli ilimlerde tahsilini tamamlayıp, faydalı eserler yazdı.

Bir ara ağır hastalığa yakalanması, tıb tahsiline yönelmesine yol açtı ve kısa zamanda, devrinin en Ünlü doktoru oldu. Kahire’nin büyük hastahanesine baştabib tayin edildi. İlaçlar ve hastalıklar üzerine ihtisasını ilerlettikten sonra memleketine döndü. Aydınoğulları beylerinden isa Beyin teveccühüne kavuştu. isa Bey için Şifa-ül-Eskam ve Deva-ül-alam adlı eseri ile, Türkçe Teshil adlı muhtasar bir tıb kitabı yazdı. Timur Hanın tabibleriyle görüştü. Yapılan ilmi münazarada, ilminin üstünlüğünü, tebabetteki ehliyeti ve dirayetini kabul ve tasdik ettiler. Seyyid Şerif Cürcani hazretleriyle görüşüp sohbette bulundu ve iltifatlarına mazhar oldu. Yerleştiği Birgi kazasında 1413 veya 1417 senesinde vefat etti. Hıdırlık Kabristanı yakınlarına defnedildi.

Hacı Paşanın 1380 senesinde tamamladığı Şifa-ül-Eskam ve Deva-ül-alam adlı eserinin genel planı, İbn-i Sina’nın Kanun’una benzemektedir. Dört bölümden meydana gelen eserin birinci bölümünde genel bilgiler, ikinci bölümünde yiyecek ve içecekler, üçüncü bölümde hastalıkların sebepleri, dördüncü bölümde genel hastalıklar yer almaktadır. Hacı Paşa kitabın girişinde, eseri yazarken karşılaştığı güçlükleri, hocalarından yaptığı tahsili, hastahane tecrübelerini ve okuduğu tıb kitaplarını bildirmektedir. Ayrıca birçok gözlemlere de yer vermiştir. Hacı Paşa daha sonra bu eserini kısaltıp, Türkçe olarak Teshil-üt-Tıb isimli kitabı yazmıştır. Bunlar arasındaki fark, Arabçasının ilmi olması, Türkçesinin ise halka hitab edip, pratik olmasıdır. Hacı Paşanın Müntehab-üş-Şifa adında diğer bir eseri daha vardır. Bu da Şifa’nın başka bir kısaltmasıdır ve Aydınoğlu isa Beye ithaf edilmiştir.

Hacı Paşa, ömrü boyunca, Allahü tealanın dinini öğrenmek, insanlara doğru yolu öğretmek için uğraştı. Öğrendiği tıb bilgilerini, Allahü tealanın kullarını tedavide kullandı. İnsanların ruh ve bedence sağlam; dünya ve ahirette huzurlu olmaları için çalıştı. Birçok talebe yetiştirdi.

Eserleri

XIV. yüzyıl İslam dünyasının en tanınmış alimlerinden ve aynı zamanda hekimlerinden olan Hacı Paşa’nın başta tıp sahasında olmak üzere, mantık, kelam ve tefsir sahalarında önemli eserleri bulunmaktadır. Eserlerden ikisi Türkçe, diğerleri ise Arapça olarak kaleme alınmıştır :

  • Kaynak: Rehber Ansiklopedisi
  • Kaynak: http://sbe.dpu.edu.tr/12/93-102.pdf

İlgili konular

tarih tıp i̇lim

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Hacı Salih Paşa
6 yıl önce

Hacı Salih Paşa veya İzmirli Salih Paşa (d. ?, İzmir - ö. Aralık 1828, Adana), II. Mahmud saltanatında, Benderli Ali Paşa'nın azlinden sonra, 30 Nisan...

Hacı Salih Paşa, 10 Nisan, 1821, 1822, 30 Nisan, Alemdar Mustafa Paşa, Benderli Ali Paşa, Benderli Mehmed Selim Sırrı Paşa, Bostancıbaşı Deli Abdullah Paşa, Bostancıbaşı Hafız İsmail Paşa, Burdurlu Derviş Mehmed Paşa
Hacı Halil Paşa
3 yıl önce

Böylece bu sefer Hacı Halil Paşa Midilli adasına sürgüne gönderildi. Haci Halil Paşa o yıl affedilip 17 Ağustos 1720'de Ömer Paşa'nın yerine Seddülbahir...

Hacı Halil Paşa, Hacı Halil Paşa
Merzifonlu Çalık Hacı Ali Paşa
3 yıl önce

Merzifonlu Çalık Hacı Ali Paşa, II. Ahmed saltanatında, 27 Mart 1692 - 27 Mart 1693 tarihleri arasında bir yıl bir gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet...

Merzifonlu Çalık Hacı Ali Paşa, Merzifonlu Çalık Hacı Ali Paşa
Hacı Ahmed Paşa
6 yıl önce

Hacı Ahmed Paşa veya Hacı Ahmet Paşa şu anlamlara gelebilir: Nişancı Şehla Hacı Ahmed Paşa, 23 Haziran 1740 - 21 Nisan 1742 tarihleri arasında sadrazamlık...

Nişancı Şehla Hacı Ahmed Paşa
6 yıl önce

Ca'fer Ağa'dır. İlk görevi olarak Cidde valisi olan amcası "Alâiyeli Hacı Ebûbekir Paşa"'nın kethüdalığını yapması idi. Ardından kapıcıbaşı, kapılar kethüdası...

Nişancı Şehla Hacı Ahmed Paşa, 1740, 1742, 21 Nisan, 23 Haziran, Ayaşlı Nişancı İsmail Paşa, Bahadırzade Arabacı Ali Paşa, Bayburtlu Kara İbrahim Paşa, Boynueğri Seyyid Abdullah Paşa, Bozoklu (Bıyıklı) Mustafa Paşa, Daltaban Mustafa Paşa
Tiryaki Hacı Mehmed Paşa
6 yıl önce

Tiryaki Hacı Mehmet Paşa (d. 1680? İstanbul - ö. 31 Temmuz 1751, Resmo, Girit) I. Mahmud saltanatında, 9 Ağustos 1746 - 24 Ağustos 1747 tarihleri arasında...

Tiryaki Hacı Mehmed Paşa, 1746, 1747, 24 Ağustos, 9 Ağustos, Ayaşlı Nişancı İsmail Paşa, Bahadırzade Arabacı Ali Paşa, Bayburtlu Kara İbrahim Paşa, Boynueğri Seyyid Abdullah Paşa, Bozoklu (Bıyıklı) Mustafa Paşa, Daltaban Mustafa Paşa
Hacı Paşa Saat Kulesi
6 yıl önce

Hacı Paşa Saat Kulesi, Silifke'ye bağlı Taşucu mahallesinde yer alan saat kulesi. Saat kulesi aslen 1896 yılında Hacı Paşa olarak tanınan Hacı Mehmet Efendi...

Köprülü Amcazade Hacı Hüseyin Paşa
3 yıl önce

Köprülü Amcazade Hacı Hüseyin Paşa (d. 1644 - ö. 19 Eylül 1702) II. Mustafa saltanatında, 11 Eylül 1697 - 4 Eylül 1702 tarihleri arasında dört yıl on...

Köprülü Amcazade Hacı Hüseyin Paşa, 11 Eylül, 1697, 1702, 4 Eylül, Ayaşlı Nişancı İsmail Paşa, Bahadırzade Arabacı Ali Paşa, Bayburtlu Kara İbrahim Paşa, Boynueğri Seyyid Abdullah Paşa, Bozoklu (Bıyıklı) Mustafa Paşa, Daltaban Mustafa Paşa