Türkçe Bilgi: Hümayun Şah

Hindistan’daki Büyük Gürganiyye Devleti (Babürlüler) hükümdarı. Lakabı Mirza Nasırüddin Muhammed’dir. 6 Mart 1508 yılında Kabil’de doğdu. Gürganiyye Devleti (1526-1858)nin kurucusu Babür Şahın MahımBegüm’den doğan büyük oğludur. Hümayun Şah, ailesinden aldığı mükemmel terbiye sayesinde iyi bir asker, alim ve şair olarak yetişti.Gençliğinden itibaren, babasının bütün askeri harekatına katıldı. Eyalet valiliği yaptı.

Babür Şah (1526-1530)ın 21 Mayıs 1526 tarihinde Hindistan’ın Ludi Sülalesine son veren Panipüt Savaşında Hümayun Şah en ön safta çarpışıp büyük kahramanlıklar gösterdi. Ludilerin yenilip, Gürganiyye Devletinin kurulmasını sağlayan Panipüt Zaferi sonrasında, Agra şehrini kuşatıp aldı. Gürganiyye veliahdı oldu. Babasının sağlığında meydana gelen iç ayaklanmaları bastırdı. 1530 yılında Babür Şahın vefatıyla Gürganiyye sultanlığına getirildi.

Hümayun Şah Kabil, Kandehar, Gazne, Pencab taraflarına kardeşi Mirza Kamran’ı gönderip, kendisi de Hindistan’ın fethine başladı. Fakat büyük güçlüklerle karşılaştı. Afganistan’da Şir Han Suri’nin idare ettiği Afgan Beyleri isyanı aleyhine genişledi. Gucerat Seferine çıkıp, Sultan Bahadır’ı 24 Nisan 1535’te Manhasar Meydan Savaşında yenip, Gücerat’ı fethederek idaresini kardeşi Askari’ye verdi.

1535 tarihinden itibaren Hümayun Şahın kardeşleri arasında iç mücadeleler başladı. Afgan Beylerinden ŞirHan, Suri Bihar ve Bengal’e saldırdıysa da alamadı. Fakat, Hümayun Şah 1539 ve 1540 yıllarında iki defa ŞirHana yenildi. 17 Mayıs 1540 Kaneviç Savaşı yenilgisinden sonra İran’a sığındı.

Gürganiyye Devleti saltanatı, 1540-1554 yılları arasında Delhi Suri Sultanlığına geçti. Hümayun Şah 1554 yılına kadar İran’da Şah Birinci Tahmasb Safevi’nin (1524-1576) yanında kaldı. Şah Tahmasb, Hümayun Şahı Osmanlılara karşı kullanmak ve Şii itikadını kabul ettirmek için çok iyi davrandı. Fakat düşündüklerini yapmada muvaffak olamadı.

Hümayun Şahİran’dan aldığı askerle 1554’te Hindistan’a dönüp, Dehli Suri Sultanlığının beşinci hükümdarı İskender Şahı yenip, Dehli ve Agra’yı tekrar ele geçirerek Afgan hakimiyetine son verdi (1555).

Hümayun Şahın ikinci hükümdarlığı fazla sürmedi. Sarayında geçirdiği kaza sonucu 26 Ocak 1556 yılında vefat etti.Yerine oğlu Birinci CelaleddinEkber Şah Gürganiyye sultanı oldu.

Hümayun Şahın Dehli’deki türbesi pek büyük ve muhteşemdir.İyi komutanlık ve hükümdarlığının yanında Türkçe ve Farsça şiirlerinin toplandığı bir Divan’ı vardır.İran dönüşünde “Rafizi olmuş!” dedikodusuna çok hiddetlenip verdiği; “Büyük babamın adı Ömer Şeyh idi, başka şey bilmem!” cevabı, itikadının temizliğinin ve dini bütünlüğünün ispatıdır.

Hümayun Şah

Ekber Şah

Diu Kuşatması

I. Tahmasb

Babürlüler

Babür

Feth Ali Şah

Mirza Muhammet Haydar Duğlat

Dost Muhammed