iklim
Türkçe iklim kelimesinin İngilizce karşılığı.adj. climatic
n. climate, clime, region, sky
Günlük hava şartları ortalaması ele alınınca buna iklim değil, hava durumu denilmektedir. Hatta aylık hava şartları ortalamasına bile iklim denilmemesi uygun olmaktadır. İklim bir bölgenin hava şartlarını çok yüzeyden alır. Çünkü; bir bölgede o bölgenin iklim özelliklerine uygun olmayan, yani yazılanlara ters düşen hava şartları aylarca hatta yıllarca hüküm sürebilir. Mesela Türkiye'nin en soğuk, kışları çok uzun ve sert, yazları kısa ve serin olan ili Erzurumda, kışın hiç kar yağmadığı, hava sıcaklığının 0°Cnin altına düşmediği seneler olmuştur.
Bu sebeple iklim, önce de belirtildiği gibi belli bir dönemdeki hava şartlarının ancak ortalamasıdır.
Bölgede hava şartları uzun zaman aynı şekilde ortalamaya paralel seyredeceği gibi tam zıddı da olabilir. Bir yerin iklimi şu karakterdedir denilince, yapılan rasatların ortalaması şu karakterdedir demektir. Fakat genelde ölçülen iklime uygundur.
Bir yerin iklimine tesir eden faktörler şunlardır:
Rakım: Yüksek noktalarda havanın yoğunluğu çok azdır. Havanın yoğunluğunun az olması, güneş ışınlarının burada tutulamaması dolayısıyla sıcaklık düşmesine sebep olur.
Hava akımı: Sıcak ve soğuk havaların yer değiştirmesi de iklimi önemli ölçüde etkiler.
Nemlilik: Havada devamlı bulunan rutubet yükseklere çıkınca soğur ve yağmur olarak yağar.
Klimatoloji konusunda araştırma yapan Demertonne ve W.Kiper iklimleri şöyle sınıflandırmışlardır: Ekvator iklimi: Çok sıcaktır, bol yağış alır, yıllık sıcaklık farkı yok denecek kadar azdır. Ekvator ve çevresini etkisi altına alır, alçak basınç altındadır.
Kurak iklim: Denizden uzak bölgelerde görülür, devamlı yüksek basınç altındadır. Çok az yağış görülür. Kurak iklim, step ve çöl iklimi olmak üzere ikiye ayrılır.
Yazları yağışlı tropikal iklim: Ekvator iklimi ile kurak iklim arasındaki iklimdir. Sıcaklık, bazan ekvator iklimini de geçer, fakat sürekli değildir. Savan iklimi de denilmektedir.
Muson iklimi: Muson rüzgarlarının tesiriyle Güneydoğu Asyada görülen bol yağışlı iklimdir. Yıllık sıcaklık farkı fazla değildir. Alcak basınç tesirindedir.
Kışları yağışlı alt tropikal iklim: Bir diğer adı da Akdeniz iklimidir. En beğenilen iklimdir. 30°-40° paralelleri arasında etkilidir. Yıllık sıcaklık farkı çok değildir. En çok kış aylarında yağış alır. Sıcaklık yaz aylarında daha fazladır.
Ilımlı iklimler: Bunlar ılımlı Okyanus ve ılımlı kara iklimleridir. Okyanus iklimi daha çok deniz kenarlarında etkilidir. Sıcaklık 10°-20° arasında değişir. Ilımlı kara iklimi ise iç bölgelerde görülür ve kışları çok soğuk yazları ise çok sıcak geçer.
Soğuk iklimler: Yılın en sıcak ayı ortalaması 0°Cnin altındadır. Yağmur az olup yazın ve baharda kar erimeleri olur. Bir diğer şekli de kutupaltı iklimine benzeyen daha sert ve kar erimesi az, buz iklimidir.
İklimi etkileyen birçok faktörler
Bir bölgenin denize yakınlığı
Bir Bölgenin Enlemi
Enlem derecesi arttıkça güneş ışınlarının yüzeye vurma derecesi azalır ve daha soğuk bir iklim hüküm sürer. Ekvator'dan kuzeye ya da güneye gidildikçe ortalama sıcaklık azalır. Aynı zamanda, mevsimler arası sıcaklık farkı artar. Tropikal bölgelerde genelde sadece bir ya da iki mevsim görülür. Bunlar sıcaklık farkı ile değil de yağış ve nem ile ayırt edilir. Türkiye gibi ılıman ülkelerde ve daha soğuk iklimin görüldüğü ülkelerde dört mevsim görülür.Bir bölgedeki dağlar ve diğer fiziki faktörler
Dağlar da iklimlerin oluşmasında rol oynar. Ülkemizin Ege kıyılarında görüldüğü gibi dağlar denize dik uzanıyorsa kıyıda egemen olan iklim iç kesimlerde de egemenliği sürdürür. Eğer dağlar Karadeniz ve Akdeniz bölgelerinde de olduğu gibi kıyıya paralel uzanıyorsa kıyıda egemenlik süren iklim iç kesimleri etkileyemez. Bu nedenle İç Anadolu Bölgesi'nde karasal iklim görülür.Dünya'da görülen iklim tipleri
Dünya üzerinde görülen iklim tipleri:- Ekvatoral İklim
- Savan İklimi
- Kutup İklimi
- Çöl İklimi
- Okyanusal İklim
- Karasal İklim
- Tundra İklimi (Kutupaltı İklim) = Soğuk İklim
- Akdeniz İklimi = Ilık İklim
- Muson İklimi = Sıcak İklim
- Karadeniz iklimi
Türkiye'de İklim Çeşitleri
Türkiye’de üç ana iklim tipi görülür:İklimin insan ve çevre üzerindeki etkileri
- İnsanların;
– Ekonomik faaliyetlerini,
– Yiyecek ve giyeceklerini,
– Fizyolojik gelişimlerini,
– Karakterlerini,
– Kültür faaliyetlerini, etkiler.
- Endüstrinin dağılışını etkiler.
- Konut tipini ve malzemesini etkiler.
- Ulaşım faaliyetlerini etkiler.
- Turizm faaliyetlerini etkiler.
- Tarım faaliyetlerini etkiler.
- Tarım ürünleri çeşitliliğini etkiler.
- Toprak oluşumunu ve verimlilik derecesini etkiler.
- Yeryüzü şekillerinin oluşumunu etkiler.
- Bitki örtüsü çeşitliliğini etkiler.
- Göllerin oluşumunu ve göl sularının kimyasal özelliğini etkiler.
- Akarsu debilerini ve rejimlerini etkiler.
- Hayvan türleri ve dağılışını etkiler.
- Dış kuvvetlerin etki alanlarını ve dağılışını etkiler.
- Kayaların çözülme türünü belirler.
- Erozyonu etkiler.
- Kalıcı kar sınırı yükseltisini etkiler.
- Denizlerin tuzluluk oranlarını etkiler.
misafir - 9 yıl önce