Türkçe Bilgi: Kırım Cumhuriyeti

Karadeniz'in kuzeyinde Kırım yarımadasında Ukrayna'ya bağlı özerk cumhuriyet olan Kırım'ın yüz ölçümü 26.945 km2dir.

Başkenti Akmescit, nüfusu 2.632.400 olan Kırım Cumhuriyeti nüfus kompozisyonunda Kırım Türkleri, Rus ve Ukraynalılardan sonra 300.000 nüfusla üçüncü sırayı almakta, ayrıca Karaim ve Kırımçak Türklerinden bir kısımda Kırım'da yaşamaktadırlar. MÖ VII. -IV yy'larda Kırım'a ilk defa yerleşen Türkler, MS 395 yılında Büyük Kavimler Göçü ile Kırım'ı vatan yapmışlar ve birçok devlet kurmuşlardır.

Moğol, Altınordu, Kırım Hanlığı ve Osmanlı İmparatorluğu idaresine giren Kırım, 1774 yılında Küçük Kaynarca anlaşması ile bağımsız devlet olmuş, 1783 yılında Rus işgaline uğram/ş, 1793 yılında yapılan Yaş Antlaşması ile Rusların idaresi altına girmiştir. Ruslara karşı kanlı isyanlar başlamış, 1790 isyanında 300 bin, 1860-62 yıllarında 142 bin Türk sadece sürgün edilmiş, bu isyanlarda şehit olanların, tutuklananların hesabı bile yapılmamıştır.

1900'lü yıllarda İsmail GASPIRALI'nın öncülüğünde başlayan Milli Hareket, Ekim 1917 devrimi sonrası 26 Aralık 1917'de Kırım Cumhuriyeti'nin ilanına neden olmuş, ancak 3 yıl sonra 20 Ekim 1920'de tekrar Rus işgaline maruz kalmıştır.

18 Ekim 1921 yılında de Kınm Tatar Muhtar Cumhuriyeti adı ile SSCB'ye bağlanmıştır. 1924-1945 acı geçen yıllar olmuş, II. Dünya Harbi'nde Alman işgaline uğrayan Kırım, Almanların çekilmesinden sonra tekrar Rus işgaline uğramış, Almanlarla iş birliği yaptığı gerekçesi ile 18 Mayıs 1944 tarihinde Kırım'da tek Türk kalmamacasına sürgüne tabi tutulmuşlardır.

Bu sürgünde 100 binin üzerinde Türk katledilmiştir. Yerlerine Rus ve Ukraynalılar yerleştirilmiştir. 27 Şubat 1954 yılında SSCB Yüksek Sovyetinin kararıyla Ukrayna'ya bağlanan Kırım, 1967'de Kremlin'in yayımladığı bir kararla sürgündeki Kırım Türklerine vatana dönüş izni çıkmıştır.

SSCB'nin dağılmasından sonra Kırım, Rusya Federasyonu ile Ukrayna arasında çıbanbaşı olmuştur. Kırım'da bulunan ve dünyanın en güçlü donanmalarından biri olan Karadeniz Filosu bu anlaşmazlığın temelini oluşturmaktadır. Ayrıca Kırım nüfusunun %60'ını teşkil eden Rusların varlığı da anlaşmazlığın ikinci sebebidir.

Kırım'da mevcut aşırı Tatar milliyetçiliği SSCB'nin dağılmasından sonra aktif olarak faaliyete geçmiş, 1950 yılında kurulan "Kırım-Tatar Milli Hareketi" 1989 yılında Özbekistan'da yapılan bir toplantıda "Kırım - Tatar Milli Hareketi Teşkilatı" adını alarak, Kırım'da teşkilatlanmaya başlamıştır.

1991 yılında Kırım'da yapılan seçimlerde başarı gösteremeyen Kırım Türkleri, Kırım - Tatar Milli Hareketi Teşkilatının başarılı çalışmaları sonucu, aynı yıl Kırım - Tatar Kurultayı'nda Kırım Cumhuriyetinden ayrı 33 üyeli "Kırım - Tatar Milli Meclisini" kurmuşlardır.

Bunun sonucu 1993 Kırım seçimlerinde, Kırım Yüksek Sovyeti 38 kişilik Kırım Parlamentosunda 14 milletvekilinin Türk olmasını kararlaştırmıştır. Bu seçimlerde 55 Rus, 14 Türk Mv. parlamentoya girmiş, Türk milletvekillerinden birisi başbakan yardımcısı, ikisi de bakan olmuştur.

1994 yılı Cumhurbaşkanlığı seçimleri Rusya ile Ukrayna arasında müthiş bir yarışa sahne olmuş, Rus ve Ukraynalı iki isimin katıldığı seçimlerde Rus aday kazanmış, Cumhurbaşkanı olan Rus MEŞKOV Rusya ile yakın ilişkiye girerek, hazırladığı yeni anayasada Kırım' ı Rusya Federasyonu'na bağlamaya kalkmıştır. Ukrayna bu anayasayı feshederek, Meşkov'un elinden bütün yetkilerini almış, yerine Ukrayna kökenli A. Lenoid KRAVÇUK'u devlet başkanı, Kırım Türk'ü Dr. İlmi ÜNER'i de yardımcısı olarak atamıştır. A. Lenoid KRAVÇUK'un başarısız idaresi üzerine 31 Mart 1995 yılında Kırım Hükümetini doğrudan Ukrayna Cumhurbaşkanlığına bağlamış, 20 Nisan 1995 yılında da Cumhurbaşkanlığı kaldırılarak yerine bir komisyon kurulmuştur.

Kırım Türkleri bu gelişmeler üzerine 26-30 Haziran 1996 tarihinde 3. Kurultaylarını yaparak yeniden 30 milletvekili seçmişler ve yeniden bağımsızlık deklarasyonu yayımlamışlardır.

Kırım Cumhuriyeti

Kırım Halk Cumhuriyeti

Kırım Özerk Cumhuriyeti

Kırım Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti

Kırım Tatarcası

Kırım Tatar Diasporası

Kırım

Kırım Tatarları

Kırım Tatar Sürgünü