Türkçe Bilgi logo TürkçeBilgi

Kadri Cemilpaşa

Kısaca: Kadri Cemilpaşa ya da Kadri Cemil Paşa (Burc), Cemilpaşazade Kadri, Zınar Silopi (Kürtçe: قادری جهمیل پاشا Qedrî Cemîl Paşa ya da Zinar Sîlopî; d. 1891 Diyarbekir - ö. 26 Kasım 1973 Şam), Kürt siyaset adamı. ...devamı ☟

Kadri Cemilpaşa
Kadri Cemilpaşa

Kadri Cemilpaşa ya da Kadri Cemil Paşa (Burc), Cemilpaşazade Kadri, Zınar Silopi (Kürtçe: قادری جهمیل پاشا Qedri Cemil Paşa ya da Zinar Silopi; d. 1891 Diyarbekir - ö. 26 Kasım 1973 Şam), Kürt siyaset adamı. 1891'de Diyarbekir'in önde gelen ailelerinden Cemilpaşazade Fuad Bey'in oğlu olarak doğmuştur. Diyarbekir Askeri Rüştiyesi'nden mezun olduktan sonra İstanbul'a gidip liseyi bitirmiştir. Kürt Talebe Hêvi Cemiyeti 1911'de Ziraat Âli Mektebi (Halkalı Ziraat Yüksek Okulu)'na kaydolmuştur. Bu dönemde amcası Ömer Cemilpaşa ve iki arkadaşları ile birlikte

Kürt Talebe Hêvi Cemiyeti

'ni kurmuştur. Daha sonra öğrenim için Lozan'a gönderilmiş ve 1913'te amcazadesi Ekrem Cemilpaşa ve arkadaşlarıyla Hêvi Cemiyeti'nin şubesini açmıştır. Ancak I. Dünya Savaşı'ndan dolayı İsviçre'yle olan posta hizmetlerinin aksatıldığı için aileden gelen parası da ulaşmaz olmuştur. O yüzden İstanbul'a dönmek zorunda kalmıştır. Aslerlik Şubesine başvurup süvari yedek subay okuluna kabul edilmiştir. Dört aylık eğitimden sorna Üçüncü Ordu'ya verilip Şark Cephesi'nde savaşmıştır. Ardı köyünde İkinci Süvari Fırkası kumandanı Mürsel tarafından Hesenan ve Cibran aşiretlerinden oluşturulan İhtiyat livası'na gönderilmiştir. O birliği dağıtılınca Ahla'taki 23. Nizamiye Süvari Alayı'na gönderilmiştir. Karadeniz Bölgesinde faaliyetini sürdüren Pontosçu çeteleriyle mücadele ettikten sonra Filistin Cephesi'nde görevlendirilmiştir. Ancak Amman'da İngilzlere esir düşerek bir buçuk yıl Mısır'da İskenderiye Seydbeşir esir kampında kalmıştır. Sürgün 1925'te Genç Hadisesi (Şeyh Said İsyanı) esnasında diğer Cemilpaşazadeler ile birlikte tutuklanıp İstiklal Mahkemesi'nde yargılanmıştır. Daha önce tartıştığı Revanduz'lu Kürt Ali Saip mahkemenin yargıcı olarak karşısına dikilmiştir. Bu mahkemede beraat edildiyse de bir süre sonra Burdur'a sürgün edilmiştir. Hoybun 1929'de Diyarbekir'e döndükten sorna

Hoybun

 örgütüyle ilişiki kurmuş ve aynı yıl Suriye'ye iltica etmiştir. Suriye'ye geçince

Hoybun

'a katılmış ve merkez yönetimine seçilmiştir. Bu dönemde

Hoybun

örgütü "Şimali Kürdistan'a bir taarruz harekatı" planlamış ve Kadri Cemilpaşa "Dêrik-Mêrdin" cephesinde görev almışsa da Fransız yönetimi

Hoybun

yöneticilerini Suriye'nin Kürt bölgelerınden Şam'da topladıkları için harekata katılamamıştır. 1932'de Suriye'de kurulan Civata Arikariyê Jibo Belengazên Kurd Li Cizirê (Cezire Yoksul Kürtlere Yardım Derneği)'nin üyesi olmuştur. 1933'te Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığından çıkarılmıştır. 1937'de Fransız yönetiminin Hıristiyanler ve Kürtleri Araplara'a karşı kullanmak istediğinde buna yanaşmadığı için diğer Cemilpaşazadelerle birlikte Tüdmür'e sürülmüştür. 1934 ile 1939 yılları arasından

Hoybun

'un siyasi temsilciliğini yapmıştır. 1937'de

Hoybun

'un kurduğu "Civata Azadi u Yekitiya Kurdan" (Kürtlerin Özgürlüğü ve Birliği Örgütü)'ın sorumlusu olmuştur. Mahabad

Mahabad

Cumhuriyeti'nin kurulması üzerine "Numayendê Hizbê DKS Demokrata Kurdi ya Suriyê" (Suriye Kürt Demokrat Partisi temsilcisi) sıfatıyla

Mahabad

'a gönderilmiştir. Süleymaniye yolundan İran'a giren Kadri Cemilpaşa Bukan'da Kürt kökenli Irak ordusu subaylarından Mustafa Hoşnav'la karşılamış ve onunla birlikte

Mahabad

'a gitmiştir.

Mahabad

'da İran Kürdistan Demokrat Partisi (KDP-İ)'ne katılmış ve Kadı Muhammed'in emriyle Tebriz'deki Sovyet Genel Konsolosuluğunu ziyaret ederek

Mahabad

Cumhuriyeti'nin isteklerini Stalin'e bildirmek için yazılan metini teslim etmiştir. Ancak

Mahabad

Cumhuriyeti'nde herhangi görev verilmediği için kısa sürede

Mahabad

'ı terketmiştir. 26 Kasım 1973'te Şam'da ölmüş ve Şam'da Heyy'ul Ekrad (Rukneddin) mahhalesinin mezarlığına defnedilmiştir. Cemilpaşazade Kasım Bey'in kızı Cavide Hanım ile evli olup çocuğu yoktu.

Eserler

* Zınar Silopi, Doza Kürdüstan, Stewr, Beyrut, 1969. * Kadri Cemil Paşa (Haz.: Mehmet Bayrak), Doza Kurdistan: Kürt Milletinin 60 Yıllık Esaretten Kurtuluş Savaşı Hatıraları, İkinci basım, Öz-Ge Yayınları, Ankara, 1991.

Kaynaklar

* Mehmet Kemal Işık (Tori), 'Kadri Cemil Paşa (Zinar Silopi)', Ünlü Kürt Bilgin ve Birinci Kuşak Aydınlar, Sorun Yayınları, İstanbul, Kasım 2000, ISBN 975-431-111-0, s. 157-159. * Malmisanij, Kürt Talabe-Hêvi Cemiyeti (1912-1922): İlk Legal Kürt Öğrenci Derneği, Avesta, İstanbul, 2002, ISBN 975-8637-24-X. * Malmisanij, Diyarberkirli Cemilpaşazadeler ve Kürt Milliyetçiliği, Avesta, İstanbul, 2004, ISBN 975-8637-79-7, s. 345-370.

Kaynaklar

Vikipedi