ikonuna tıklayınız.
Kamboçya
Türkçe Kamboçya kelimesinin İngilizce karşılığı.n. Cambodia
Tarihi
On dokuzuncu yüzyılın ortalarına kadar çeşitli adlar altında krallık olarak yaşayan Kamboçya, Ortaçağda bir süre Moğolların, Tayların ve Vietnamlıların hakimiyetinde kaldıktan sonra 1863’te Fransız hakimiyetine girdi. 1954 yılında Kral Norodom Sihanuk’un önderliğinde bağımsızlığına kavuşmuştur. 1968’de bütün yetkileri eline alan Sihanuk 1970’de bir darbe ile yönetimden uzaklaştırılmıştır. Yerine geçen Mareşal Lon Nol, Kamboçya Krallığına Kahmer Cumhuriyeti adını vermiş ve ABD ile anlaşma yaparak, yakın ilişkilere girmişti. Kamboçya’nın komşuları ile araları bozulunca Kuzey Vietnamlılar ve Vietkonglularla savaşmak üzere ülkeye Amerikan Birlikleri gelmiştir. Bu birlikler 1975 yılında çekilmişlerdir.Pol Pot idaresindeki Kızıl Khmerler rejimi sırasında en az 1.5 milyon Kamboçyalı ya idam edildi ya da ağır cezalar veya açlık gibi nedenlerle yaşamını kaybetti. Kızıl Khmerleri dağlık araziye çekilmek zorunda bırakan 1978 yılı Aralık ayındaki Vietnam saldırısı 10 yıllık bir Vietnam işgalinin ve yaklaşık 13 yıl süren iç savaşın başlangıcı oldu. 1991 Paris Barış antlaşması demokratik seçimleri ve ateşkesi zorunlu tutuyordu ama Kızıl khmerler buna pek uymadılar.
Birleşmiş Milletler desteğinde yapılan 1993 seçimleri ve bunun ardından kurulan koalisyon hükümetiyle bir miktar normale dönüldü. Hizip çatışmaları 1997 yılında ilk koalisyon hükümetinin sonunu getirdi. 1998'de yapılan ikinci seçimlerden bir başka koalisyon hükümeti ortaya çıktı ve politik istikrar yeniden sağlandı. Kızıl khmerlerin son üyeleri de 1999 yılının başında teslim oldu. Kalan Kızıl Khmer liderlerinden bazıları Birleşmiş Desteğinde kurulacak bir mahkemede insanlığa kaşı işledikleri suçlardan dolayı yargılanmayı bekliyor. 2003 seçimleri nispeten huzurlu bir ortamda geçti ama rakip partiler arasında bir koalisyon hükümetinin kurulması bir yılı aşkın görüşmeler sonucunda mümkün oldu.
Fiziki Yapı
Çinhindi yarımadasının Güneybatı kısmında yer alan Kamboçya'nın yüzölçümü 181.035 kilometre karedir ve ülkenin sahip olduğu toprakların yaklaşık % 20'si tarımsal amaçlı kullanılmaktadır. Ülke tamamen tropikal kuşaktadır ve en güney ucu ekvatorun yaklaşık 10 º yukarısındadır. Ülkenin başkenti Phnom Penh'dir. Ülkenin toplam yüzölçümünün dörtte üçünü kaplayan orta bölümdeki düzlüklerin etrafında daha yoğun bitki örtüsüyle kaplı ve fazla nüfus barındırmayan dağlık alanlar bulunur. Kamboçya'daki baskın coğrafi sistemler geniş ve hemen her yere ulaşan Tonle Sap (Büyük Göl), Bassac Nehir Sistemleri ve ülkeyi kuzeyden güneye geçen Mekong Nehri'dir. Bu alanlarda Fil Dağları, güneybatıda ve batıda Cardamom Dağı, Tayland'ın Korat platosuyla bağlantılı Kuzeydeki Dangrek Dağları; Vietnam'ın Orta düzlükleriyle birleşen doğudaki Rattanaki Platosu ve Chhlong Yaylası bulunmaktadır.
Kamboçya'nın en büyük nehri olan Mekong Nehri ülkenin su rejimini belirler. Nehir, Çin anakarasından kaynaklanır ve Kamboçya'ya girmeden önce Myanmar, Laos ve Tayland'dan geçer. Phnom Penh'de güneyden gelen Basaka Nehri ve Tonle Sap gibi çeşitli kollarla birleşip yine aynı ada sahip Tonle Sap'a bağlanır. Nehir güneydoğuya doğru inerek Vietnam'daki aşağı deltasına ulaşır ve buradan Güney Çin Denizi'ne dökülür.
İklim
Ülke iklimi Muson rüzgarlarının ve yağmurlarının etkisi altındadır. Kasım ayından mayısa kadar olan sürede iklim genelde kuraktır. Yıllık yağış ortalaması Cardumum Dağlarında 6350 mm, Büyük Yaylada ise 1550 milimetredir. Sıcaklık ortalaması 20-36°C arasında değişir.Tabii Kaynakları
Bitki örtüsü ve hayvanlar: Yıllık yağışların yüksek olduğu dağlar ve platolar, yaprak dökmeyen tropikal ormanlarla kaplıdır. Alçak kesimlerde ve kurak alanlarda ise yaprak döken ormanlar ve savanlar bulunur. Kıyı kesiminde ise Mangrov Ormanları yer alır.Ülkenin büyük kısmı ormanlarla ve savanlarla kaplı olması sebebiyle, fil, kaplan, leopar, ayı ve timsah gibi birçok yabani hayvanlar bulunur.
Madenler: Ülkede demir, fosfat, manganez, altın ve kömür yatakları varsa da, teknik ve ekonomik güçlüklerden dolayı bu kaynaklardan yeterince faydalanılmaz.
Nüfus ve Sosyal Hayat
Nüfusun tahmini %85 - 90'lik bölümü kırsal alanlarda yaşamaktadır ve etnik olarak %90'ı Khmer, %5'i Çinli ve Vietnamlı ve kalan kısmı da dağ kabilelerinden oluşur. (Chamlar ve Burmalılar) Ülkenin resmi dili Khmer'dir ve nüfusun %95'inden fazlası tarafından konuşulmaktadır, ikinci dil olarak Fransızca ve yaşlılar tarafından konuşulan Ian ile çoğunlukla gençler tarafından konuşulan İngilizce geçerli diller arasındadır. Kamboçya'nın nüfus yapısı birçok önemli özellik taşımaktadır. 1979'u takiben gelen nüfus patlaması sonrasında kimilerine göre nüfusun %50'si veya fazlası 18 yaşın altındadır. Yetişkin nüfus içerisinde kadınların oranı daha yüksektir, 18 yaşın üstünde olanların % 56'si kadındır. UNICEF'e göre, savaş sonrasında kadınlar tarafından yönetilen ailelerin sayısı nüfusun %25'ine tekabül etmektedir.
Kamboçya'nin nüfusu 14.8 milyon kişidir. Nüfus artışı yıllık %2.3 oranında seyretmekte, bu da nüfus büyüme hızını Asya'nın en yüksekleri arasına sokmaktadır. Bebek ölüm oranı da yüksek olmakla birlikte, nüfus yoğunluğu kilometrekare başına 69 kişidir. Nüfusun en yoğun olduğu bölgeler yüksek oranda tarım yapılan merkezi düzlükler olup, ülkenin dağlık kesimleri sıtmanın da etken olması nedeniyle, kuzey kesimleri de sulamanın yetersiz olması nedeniyle nüfus açısından daha seyrektir. 1970'lerin sonunda, Kızıl Khmerlerin iktidarı sırasında, Kamboçya'nın bütün şehirleri boşaltılmış ve halk zorunlu göçe zorlanmıştır. Kentleşme 1980'lerde yeniden başlamıştır.
% 90’ı köylerde yaşayan nüfusun kalabalık olduğu yerler Mekong ve Tonle Sap havzalarıdır. Ülkenin başlıca önemli şehirleri arasında başşehir Phnom Pehn ve Battambang yer alır.
Halkın büyük kesimi Budizmin kolu olan Theravada inancına bağlıdır. Halkın kullandığı ve resmi dil Kmer dilidir.
Eğitim: 1975 yılına kadar kapalı kalan okullar, aynı yıl Mayıs ayından itibaren marksist bir eğitime başlamıştır. Halkın yaklaşık % 50’si okuma yazma bilmemektedir. Ülkede 10 üniversite ve 6000 civarında ilk ve orta dereceli okul vardır.
Sosyal Hayat
Yiyecek
Khmer yiyecekleri ulusal kimliğe özgü yaşam biçimini, düşünceleri ve milli şuuru yapısını yansıtan en önemli kimlik öğesidir. Kamboçya yiyeceklerinin sırrı et yemeklerinde ve tatlılardadır. Kamboçya çok eski zamanlardan beri geniş bir tarımsal üretim yelpazesine sahiptir ve bu sayede pek çok damak tadına hitap eden yemekler hazırlanabilmektedir.Khmer İçecekleri
Dünyaca tanınan pek çok hafif içeceği bulmak mümkündür. Birçok restoranda kahve satılmaktadır. Sade veya çok lezzetli olan bir süt kremasıyla servis edilir. Halk arasındaki adı tikalok olan muhteşem tada sahip meyveli hafif içecekleri ülkenin her yerinde bulabilirsiniz. Ülkenin kendi üretimi olan bira Angkor'dur. Avustralyalı bir firmayla ortaklaşa olarak Sihanokwille'de üretilmektedir. Diğer markalar Heineken, Tiger, San Miguel, Carlsberg, VB Fosters ve Grolsch'dur.Kafeler & Barlar
Phnom Penh ve Siem Reap en iyi kafelerin ve barların bulunduğu yerdir. Kamboçya'nın diğer yerlerinde içkili mekanlar cadde kenarlarında, restoranlarda ve gece kulüplerindedir.Gece kulüpleri
Phnom Penh disko tipi gece yaşantısının tam yeridir. Yerli ve yabancıların bir arada bulunduğu Rock, Spark, U2 gibi birkaç kulüp mevcuttur. Phnom Penh'de gece hayatı iyi bir akşam yemeğinden ve barlarda içilen birkaç içkiden sonra akşam 21.00 gibi oldukça geç bir saatte başlar. İçkilerin fiyatları çok yüksek olabilir ama bu fiyatların yarısına sokak satıcılarından da içki alınabilir. Phnom Penh dışındaki gece hayatı daha çok Khmer usulü gece kulüpleridir. Bunlar genellikle erkeklere yönelik “hostes kulüpleridir” ama yabancı bayanların girmesinde herhangi bir sakınca yoktur. Buraların iyi birer orkestrası vardır ve bu mekanlarda Khmer dansları hakkında çok şey öğrenilebilir.Sinemalar
Kamboçya Güzel Sanatlar ve Kültür Bakanlığı'nın teşvikiyle birlikte halk, Khmer filmlerini daha sık izler hale gelmiş ve kapalı durumda olan pek çok sinema salonu yeniden açılmıştır. Artık Khmer filmleri yalnızca şehirlerdeki değil taşradaki Khmer halkının da en sevdiği filmler olmuştur. Khmer filmleri, Sihanouk Bulvarındaki Kirirom sineması, Norodom bulvarındaki Luxe sineması – Monivong Bulvarı'ndaki Vimean Tip gibi şehrin hemen her yerindeki sinemalarda izlenebilir. İngilizce dublajlı filmler Sihanouk Bulvarı 116 numaradaki Movie Street Viedo Center'da özel localarda izlenebilir. Fransız Kültür merkezi (184. Cadde) her gün akşam 18:30'da Fransız filmleri gösterir. Rus Pazarında (Toul tom Pong) en yeni filmlerin CD'leri bulunabilir.Geleneksel Dans
Kamuya açık geleneksel Khmer Dansı gösterileri nadiren yapılır. Gösterilerin daha sık izlenebileceği yerler Phnom Penh'deki birkaç otel ve Siem Reap'daki yerel restoranlardır. Gösteri programlarını İngilizce yayınlanan yerel gazetelerden takip edebilirsiniz.Siyasi Hayat
Komünist bir rejimle idare edilen ülkede, halk tarafından beş yıl için seçilen 250 üyeli Halk Temsilciler Meclisi bulunur. İç ve dış politikayı belirlemek, üç kişilik devlet presidyumunu, Bakanlar Kurulunu seçmek, halk mahkemesini tayin etmek görevi de aynı meclisindir.Ekonomi
Oldukça fakir olan ülkenin ana geçim kaynağı tarım ve ürün olarak da pirinçtir. Turizm de gelişmiştir. Ancak hayvancılık gelişmemiştir. Sanayi kuruluşları da gelişmemiş ve yaygın değildir. Ekonomi daha çok tarıma dayalıdır. 1970-1975 ve 1979-1982 yılları arasında sürekli askeri mücadeleler olduğu için ekonomi duraklamıştır. 1975 Nisanından itibaren zirai bir programın uygulanmasına başlanmıştır. Ekonominin bütün sektörleri devletleştirilmiştir ve devlet tarafından kontrol edilmektedir.1999'da, hükümet ekonomik reformlar konusunda ilerleme kaydetti. ABD ve Kamboçya arasında imzalanan ikili tekstil anlaşması, Kamboçya'ya ABD'ye tekstil ihracatında garantili kota sağlarken, aynı zamanda geliştirilmiş çalışma sartları, iş kanunu düzenlemeleri ve uluslararası çalışma standartları konusunda da teşvikte bulundu. 2001 ile 2004 yılları arasında büyük ölçüde turizm ve tekstil endüstrisinin desteği ile ekonomi, ortalama% 6.4 oranında büyüdü. Ocak 2005'te DTO ile yapılmış olan tekstil ve giyim anlaşması bitince, Kamboçya orijinli tekstil üreticileri Çin ve Hindistan gibi daha ucuz tekstil üreten ülkelerle direkt olarak rekabet etmek zorunda kaldı.
Tarım: Ülke ekonomisi tarıma dayanır. Yetiştirilen tarım ürünleri arasında başta pirinç ve kauçuk gelmektedir. 1970 yılına kadar pirinç ihracatcısı olan Kamboçya, günümüzde pirinç ithal etmektedir. Tarıma elverişli olan topraklar, ekilen topraklardan daha fazladır. Fakat modern tarım aletleri kullanılmadığı için, ekilen alanlar azdır.
Ekilen arazinin % 80’i pirinç üretimine ayrılmıştır. Pirinçten sonra en fazla üretilen ürün kauçuktur. Bunlardan başka şeker kamışı, patates, yerfıstığı, mısır, tütün ve manyok yetiştirilir.
Ormancılık: Ülke toprakları gür ormanlarla kaplı olmasına rağmen, orman sanayi gelişmemiştir. Yıllık ortalama 260.000 metreküp kereste üretilir. Tomrukların nakliyesi ırmaklar vasıtasıyla yapılır.
Balıkçılık: Ülke halkının beslenmesinde balığın önemli yeri vardır. Daha çok tatlı su balığı avlanır. Ülkenin balık ezmesi ve balık sosları dünyaca meşhurdur. Yakalanan balığın ancak % 10’u dışarıya satılır.
Sanayi: Ülkenin sanayisi besin, tekstil ve kereste sanayiine dayanır. Ayrıca çam işleyen, traktör ve kamyon montaj fabrikaları, çimento, lastik ve şeker fabrikaları da vardır.
En büyük sanayi merkezi Phnom Penh, Kampong Som ve Kampong Cham’dır.
Ticaret: Kamboçya dışarıya kauçuk, balık, kereste, mısır, pamuk ve hayvani ürünler satar.
Dışardan ise makina, maden, tekstil ürünleri ve diğer işlenmiş ürünler satın alır. Kambçoya’nın ticaret yaptığı başlıca ülkeler Hong-Kong, Fransa, Çin, Singapur ve Vietnam’dır.
