ikonuna tıklayınız.
Kırgızistan
Türkçe Kırgızistan kelimesinin İngilizce karşılığı.[Kyrgyzstan] n. Kirghizistan
Tarihi
Yenisey Irmağı boyunda medeni bir hayat süren Kırgızlar Milad’dan sonra birinci yüzyılda Hun Devleti tabiyeti altına girdiler. Hunluların dağılması üzerine, Kırgızlar, Hakas Devletini kurdular. Dördüncü yüzyılda kurulan Hakas Devleti, Baykal Gölünden Tibet’e kadar olan kısma hakim oldu. 6. yüzyılda kurulan Göktürk Devleti ile mücadele eden Hakaslar, 840’ta Uygur Devletini yıktılar.10. yüzyılda Karahanlıların tesiriyle İslam dinini kabul eden Kırgızlar, 13. yüzyılda Moğolların hakimiyetini tanıdılar. On yedinci yüzyılda Rus istilasına karşı diğer Türk boylarıyla hareket ettiler. Kırgızların harp kabiliyetleri yüksekti. On dokuzuncu asırda Kırgız toprakları bütünüyle Rus hakimiyetine girdi. 1924 senesine kadar Türkistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyetine bağlıyken, 1925’te Kara Kırgız Özerk Oblastı adını aldı. Bir süre sonra Kara kelimesi kaldırıldı. 1936’da Kırgızistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti haline getirildi ve Sovyetler Birliğini meydana getiren 15 İttifak Cumhuriyetinden biri haline geldi.
Eski Sovyetler Birliğinin 1991’de dağılması üzerine, Kırgızistan bağımsızlığını ilan etti. Bağımsız Devletler Topluluğuna üye oldu.
Fiziki Yapı
Ülke topraklarının büyük kısmı dağlarla kaplıdır. 3000 metreye kadar olan dağlar toprakların yarısından fazlasını kaplar. Tanrı Dağlarının bir parçası olan Kokpaalatau Sıradağları, Çin ile tabii sınırı meydana getirir. Yüksek dağların dorukları dört mevsim karla kaplıdır. Çok sayıda kısa nehir, dağlardan kaynaklanarak aşağılara doğru akar. Başlıca akarsuları Narin, Tar, Kubaş, Kızıl Su’dur. Dünyanın ikinci büyük krater gölü olan Issık Gölü Kırgızistan topraklarında yer alır. Deniz seviyesinden 1609 m yükseklikte olan Issık gölü 6202 km2lik bir alana sahiptir. En derin yeri 702 metredir.İklim
Kırgızistan’ın denizlerden uzak ve yüksek bir araziye sahib olması iklimi büyük ölçüde etkiler. Dağların etekleri sıcak çöl rüzgarları tesirindedir. Yüksek bölgelerde soğuk bir iklim hakimdir. Arada kalan bölgede bol yağışlı bir iklim görülür. Batı ve kuzeydeki sıradağlar yılda ortalama 600-900 mm, güney etekleri 200-335 mm, yüksek vadiler ise 100-150 mm civarında yağış alır. Yaz ile kış, gündüz ile gece arasında ısı farkı çok fazladır.Tabii Kaynaklar
Kırgızistan maden yönünden zengin yataklara sahiptir. Tanrı Dağlarında demir, cıva, sürme, altın; Fergana Vadisinde petrol ve gaz yatakları bulunur. Ayrıca kömür, tuz, kaolin, cam tozu yatakları vardır. Kömür yatakları 31 milyon ton rezerv ile Orta Asya’da birincidir.Bitki örtüsü ve hayvanlar: Dağların kuzeye bakan yamaçları ve alçak vadiler ormanlarla kaplıdır. Bu ormanlar ülke topraklarının ancak % 6’sını kaplar. Ormanlarda yabandomuzu, kurt, vaşak, dağkeçisi, as, geyik, leopar gibi av hayvanları yaşar.
Nüfus ve Sosyal Hayat
Kırgızistan’ın nüfusu 4.468.000’dir. Başkent Bişkek olup nüfusu 641.000’dir. Nüfusun % 52.4’ü Kırgız, % 21’i Rus, % 12.9’u Özbek, % 2.5’i Ukraynalı, % 8.1’i diğer milletler, % 1.6’sı Tatardır. Kırgızistan 6 vilayete bölünmüştür. Bunlar Celiabad, Issıkul, Narin, Oş, Talas ve Çuy’dur.Kırgızistan yüksek bir eğitim düzeyine sahiptir. Ülkede 9 üniversite olup, ilk üniversite 1932’de kurulmuştur. Okuma yazma oranı % 99.8’dir. Ülke genelinde 1806 ortaokul, 48 teknik lise vardır. Diğer Türk Cumhuriyetlerinde olduğu gibi Kırgızistan’da eğitim devlet tarafından yapılırken 1992’de çıkarılan yeni kanunlarla özel okul ve üniversite eğitimine izin verildi.
Kırgızlar Müslüman olup, Sünni ve Hanefi mezhebindedirler. Kırgızların İslamiyeti kabulünde tasavvuf büyükleri önemli rol oynamışlardır. Kırgızlarda mevcut olan güçlü kabile sistemi İslamiyetin hızlı yayılmasını sağlamıştır. Kırgızistan’da dini hayatın çok canlı olması, Orta Asya cumhuriyetleri içinde Özbekistan’ın dışında en çok bu cumhuriyette din aleyhtarı propaganda yapılmasına sebeb olmuştur. 1948’den sonra günümüze kadar Bişkek’te 100’e yakın İslamiyet aleyhtarı kitap basılmıştır. Aynı zamanda devamlı din aleyhtarı konferanslar veriliyordu. Buna rağmen bölgede İslamiyet unutulmamış, Kırgızistan bağımsızlığını kazandıktan sonra, gizli yapılan ibadetler, açık olarak yapılmaya başlanmıştır.
Ekonomi
Ülke ekonomisi tarım ve madenciliğe dayalıdır. Daha çok hayvancılık kesimi ağırlıklı bir tarım ekonomisi hakimdir. Başlıca tarım ürünleri buğday, pamuk, şekerpancarı, mısır, tütün, sebze ve meyvedir. Dağlık bölgelerde yarış atları yetiştirilir, tavşan beslenir, arıcılık yapılır. En çok küçükbaş hayvan beslenir.Kırgızistan’da 1970’li yıllarda çeşitli madenler çıkarılmaya başlanınca maden sektörü büyük hızla gelişti. Makina, otomotiv, gıda, çimento, cam ve konserve fabrikaları başlıca sanayi kuruluşlarıdır. Akarsu üzerlerinde kurulan hidroelektrik santralleri ekonomiye önemli ölçüde katkıda bulunur. Ülkede 600 civarında sanayi kuruluşu vardır.
