Yaşamı
Nasirüddin Tusi, babasının ve dayısının etkisiyle erken yaşlardan itibaren kelaam, felsefe ve matematik ile ilgilenmeye başladı. Felsefi gelişmesinin belirli bir evresinde İbn-i Sina`nın İşarat`ını okudu ve uzun yıllar bu metinle uğraştı. Bu uğraşmaların ardından en önemli eserlerinden biri sayılan ``Şerh-i İşarat``´ı kaleme aldı.Kemaluddin Hasip`ten matemetiği ve Burhanüddin Hamedani`den hadisleri öğrendi. Pek çok bilgi dalıyla ilgilendi ve derinleşmeye çalıştı; tanınmış bilginler yetiştirdi (Allame Hilli, Kutbüddin Şirvani gibi).İsmaili mezhebinden ve edebiyat, tasavvuf ve felsefe ilgilisi Nasirüddin Ebu`l-Feth b.Mansur`nin meclisinde yer aldı. Abbasi halifesi El-Mutasım`ı öven bir kaside yazdıktan sonra araları açıldı ve sürgüne gönderildi.
Hassan Sabah`ın yedinci halefi Khudavend Alaüddin aracılığyla Alamut kalesinde saklandı. Daha sonra, 1247`ye kadar, yarı tutuklu olarak Meymun Daye kalesinde tutuldu. Moğolların kaleleri ele geçirmesiyle serbest kaldı. Moğol hükümdarı Hülagu`nun müşaviri olarak görev aldı ve bütün bilimsel ve felsefi çalışmalarında ondan destek aldı. Ünlü Maraga Rasathanesini bu sırada kurdu ve bu kurum en büyük islam bilim kurumlarından biri olarak yer aldı. Rasathanenin yanında büyük bir kütüphane kurulması da gerçekleştirildi, burada dört yüz bin kitabın toplandığı sanılmaktadır. Hulagü han bir yandan Bağdadı yakıp yıkan bir yandan da orada yeniden bilim kurumlarının kurulmasını destekleyen kişi oldu. Daha sonraki hükümdar Abaka Han tarafından da destek gördü ve yaşlılığında bu destek sayesinde önemli eserlerini üretti.
Felsefesi
Nasirüddin Tusi, islam felsefesinde yeni bir felsefe ekolü ortaya koymamıştır, ancak yine de felsefi çalışmaları derinlik ve kapsamıyla etkili olmuş bir bilge olarak yer almıştır. Daha çok meşşai filozoflarının yolundan gitmiş olduğu söylenebilir, onların felsefi tezlerini Şiiliğin prensiplerine uyarlamaya çalıştı. İslam dünyasında ilk defa bir sistematik etik kitabını yazan kişi oldu. Sisteminde Aristotales`in ahlak ilkeleriyle Gazali`nin mistik ve tasavufi ahlak düşünceleriyle bir arada değerlendirmeye çalıştı. Bir tür sentez arayışında oldu. Bu ahlak felsefesinin bir bölümünü de eğitim konusundaki düşünceleri oluşturmaktadır. Ona göre çocuğun doğumundan itibaren ona uygun bir ad verilmeli (çünkü adlar kader üzerinde etki yapar), iyi bir sütanneye sahip olmalı ve yetişme döneminde çocuk kötü huy edineceği ortamlardan korunmalıdır. Bu süreçte ona aklını kullanmasını ve akıl yoluyla elde edilen erdemleri sevmesini öğretmek gerekir. Arzularına hakim olmanın ve kendini tutmanın bir erdem olarak öğretilmesi gerekir. Bundan sonra ise çocuk hangi sanata ya da ilgiye yetenekli ise ona yönlendirilmeli ve özendirilmelidir.Kitapları
- ``Şerh`i İşarat`` (temel felsefe kitabı, 20 yılda hazırlanmış)
- ``Zic-i İlhani`` (astronomi hakkında)
- ``Tecrid-ül-akaid`` (kelam kitabı)
- ``Tezker-i hayat``
- ``Tahrir-i Öklides``
- ``Tahrir-ül-Macesti``
- ``Esas-ül-iktibas`` (Mantık kitabı)
- ``Esraf-ül-eşraf``
- ``Ahlak-ı Nasıri``
- ``Fusul``