ortodoksluk
Türkçe ortodoksluk kelimesinin İngilizce karşılığı.n. orthodoxy
Batı dillerinde Sünni Müslümanlar için de doğru inanç sahibi anlamında "ortodoks" terimi kullanılır. Hristiyan dünyasında hatalı olduğunu ve doğru görüşten saptığını kabul etmeyen hemen her kilise, bir bakıma kendisini "ortodoks" diye tanıtır.
Ortodoksluk, kuruluşunu Hz. İsa'ya kadar götürür. Ortodoksluk, IX. yy.dan sonra Islavlar arasında yayılmaya başlamıştır. Aynı yüzyılda Bulgarlar ve Sırplar da Ortodoksluğu kabul etmişlerdir. Rus Ortodoks kilisesi 1917 İhtilali'nden sonra Patriklik haline getirilmiştir. Doğu ve Batı kiliseleri arasındaki ilişkilerin bozulması da bu döneme rastlar.
Ortodoksluğun en büyük ruhani lideri, Ortodoks Cihan Patrik'i (Patrik Ökümenik) İstanbul (Fener)'da oturur. 1453te Bizans İmparatorluğu Türklerin eline geçince, Patriklik Ortodoks-Osmanlı münasebetlerinin resmi kurumu olarak görev yapmıştır. Fatih Sultan Mehmet İstanbul'u fethettiği zaman (1453) Patrik'i de himayesine almış, böylece bir Katolik-Ortodoks ittifakını ve iki kilisenin Osmanlı İmparatorluğu'na karşı tek cephe oluşturmasını önlemiştir.
Ortodoksluğun diğer patriklikleri İskenderiye, Kudüs ve Antakya'dır. Zamanla cemaatler arasında baş gösteren dini anlaşmazlıklar Doğu Ortodoks Kilisesi'nde de bölünmelere yol açmıştır. İstanbul Ortodoks Kilisesi de, Rum Ortodoks; Ermeni Ortodoks; Süryani Ortodoks olmak üzere başlıca üç kola ayrılmıştır. Rumlar İstanbul'u; Ermeniler, Erivan'ı; Süryaniler de Mardin'i merkez edinmişlerdir.
Tanzimat Fermanı (1839)'nın ilanı üzerine, Osmanlı İmparatorluğu hudutları içinde yaşayan Ortodoks azınlıklara da diğerlerine tanınan haklar fazlasıyla verilmiştir. Ancak bunlar, Osmanlı imparatorluğunun toleransını kötüye kullanarak özellikle I. Dünya Savaşı'ndan sonra müslümanlar aleyhine faaliyet göstermişler; din perdesi altında, Anadolu'da Büyük Yunanistan'ın kurulması yolunda gayret göstermişlerdir.
Papa XXIII'in Johannes gayretiyle (1962) Ortodoks ve Katolik kiliselerinin birleştirilmesi cihetine gidilmiş, Rodos'ta toplanan (Eylül I963) Ortodoks kiliseleri konferansında bu görüş benimsenmiştir. Neticede Ortodoks kiliseleri baş patriği Athenagoras ile Papa VI. Paulus Kudüs'te buluşarak (Ocak 1964, Aralık 1965) 900 yıl önce konan aforozu geri almışlardır. Bununla beraber her iki kilise de, biri diğerine bağlı olmaksızın varlığını bağımsız olarak sürdürmektedir.
Son Fener Rum Patriği'nin ölümü üzerine boşalan Patriklik makamına Dimitri Bartalameos (Ekim 1991) seçilmiştir.
Meryem ve İsa'nın tanrısal doğası
İsa'da hem insani hem de tanrısal özellikler bulunmaktadır, bu özellikler Meryem İsa'yı doğurmadan önce de bulunmaktaydı İsa Tanrı olarak baba ile aynı özden, İnsan olarak da günahlar hariç insanlarla aynı özdendir. Dolayısıyla Meryem sadece İnsan olan İsa'nın değil Tanrı olan İsa'nın da anasıdır ve ona Tanrı Anası anlamına gelen Theotokos denilmelidir.Bu farklı doğalar birleşmeden sonra hiçbir şekilde değişime uğramayıp kendi özelliklerini muhafaza etmişlerdir.
Çarmıhta acı çeken İsa'nın sadede İnsani doğasıdır, bu acı Tanrısal doğa'ya dokunmamıştır.
Aslında Diofizit görüşe yakın olan bu karara itiraz eden Monofizit piskoposlar kendi bağımsız kiliselerini kurmuşlardır.
Kilisenin yapısı
Ortodoks Kilisesi, her ülkede ayrı örgütlenmişdir. Her bağımsız ortodoks kilisenin bir başpiskoposu ve ona bağlı piskoposları bulunur. Başpiskopos kendi piskoposlarını seçer ve piskoposlarından oluşturduğu meclis ile (Sen Sinod) şehirlerin veya bölgelerin başında bulunan piskopos ya da metropolitleri vasıtasıyla tüm ülkedeni kiliselerin dini reisi olur.Patrik, Katoliklikteki gibi devlet başkanı statüsünde değildir, diğer kendisi de bir başpiskopos olup sadece saygınlık bakımından diğerlerinden üst seviyededir ancak diğer başpiskoposların yönetim bölgelerine müdahale yetkisi yoktur.
Ortodokslukta Patriklerin ya da piskoposların yanılmazlık özellikleri yoktur bunun ifadesi dahi şirk kabul edilir.
İnanç Sistemi
* Patrik ruhani başkandır, yanılabilir.
* Roma Katolik Kilisesi evrensel değildir, papa gibi o da yanılabilir.
* Ruh-ül Kudüs, Sadece Baba'dan çıkmıştır.
* İsa hem insan, hem tanrı tabiatına sahiptir.
* Sadece Meryem ve aziz ikonalarına saygı gösterilir
* Komünyon (Kudas) ayininde ekmek mayalı olmalıdır ve şarap sulandırılmalıdır.
* 7 sakrament vardır.
* Patrik, başpiskopos, piskopos ve keşişler dışındaki papazlar evlenebilir.
* Sadece ilk 7 konsilin kararları kabul edilmelidir.
Ortodoks Kiliseler
* İstanbul Rum Ortodoks Patrikliği (6 milyon)
* İskenderiye Ortodoks Patrikliği (350 bin)
* Antakya Ortodoks Patrikliği (750 bin)
* Kudüs Ortodoks Patrikliği (60 bin)
* Rus Ortodoks Kilisesi (95 milyon)
* Sırp Ortodoks Kilisesi (8 milyon)
* Romen Ortodoks Kilisesi (17 milyon)
* Bulgar Ortodoks Kilisesi (8 milyon)
* Gürcü Ortodoks Kilisesi (5 milyon)
* Kıbrıs Ortodoks Kilisesi (450 bin)
* Yunan Ortodoks Kilisesi (9 milyon)
* Polonez Ortodoks Kilisesi (750 bin)
* Arnavut Ortodoks Kilisesi (210 bin)
* Ukrayna Ortodoks Kilisesi (15 milyon)
* Amerika Ortodoks Kilisesi (1 milyon)
* Çekoslovak Ortodoks Kilisesi (100 bin)
* Sina Kilisesi (9 yüz)
Ortodoksluğun başlıca özellikleri şöylece sıralanabilir:
- l. Patrik ruhani başkandır.
- 2. Papa, Hz. İsa'nın vekili değildir, insan olduğu için yanılabilir.
- 3. Rühul-kuds, Oğul yoluyla Baba'dan çıkmıştır.
- 4. Hristiyanlık tarihinde ancak ilk yedi Konsil (325-787) geçerlidir.
- 5. Hz. Meryem, Hz. İsa ve azizlerin kutsal tasvirleri (İkona) saygıya değerdir.
- 6. Her ülke kendi diliyle ibadet edebilir.
- 7. Haç sağdan sola doğru çıkarılır, kolları eşit uzunlukta olmalıdır.
- 8. Evharistiya ayininde ekmeğe maya, şaraba su katılır.
- 9. Vaftizden hemen sonra Konfirmation yapılmalıdır.
- 10. Keşiş, piskopos ve patrikler evlenemez. Buna karşılık papazlar evlenebilir.
- 11. A'raf, ahiret hayatına geçişte, günahkar kişinin kısa süreli bir bekleme yeridir.
Ortodokslar ibadetlerinde ikonalara saygı göstermekle beraber onlara tapmazlar. İbadet yalnız Allah'a yapılır. İkonaların bazı zamanlar ibadet vasıtası olarak kullanıldığı olmuştur. İkonası olmayan Ortodoks kilisesi yoktur, denilebilir. İnançlarına göre kilisenin başında İsa Mesih yer alır. O, yerlerin ve göklerin sahibi sayılır. Ortodokslara göre Kitab-ı Mukaddes ve Kilise geleneği, imanın kaynağı ve rehberidir.
Günlük, haftalık ve yıllık olarak düzenlenen dualar, yortular ve oruçlar, inanan kişilere Hz. İsa'nın hayatını daima hatırlatma gayesini taşır.
İlgili
Bağlantılı
Kaynak:Osman CİLACI, Meydan Larousse, Türk Ansiklopedisi, Orhan HANÇEROĞLU, Vikipedi
