Türkçe Bilgi: paraşüt

Paraşüt, bir nesnenin atmosfere açık bir ortamda havanın kaldırma kuvvetinden yararlanarak yavaşça inmesini sağlayan gereçtir. Genelde askeri ve spor amaçlı kullanılır. İlk başlarda Asya İpeğinden yapılan paraşütler bu maddenin zor bulunması sebebi ile sonraları fabrika yapımı naylon maddelerle yapılmaya başlandı. Bir cismin veya kişinin havada düşüşünü frenlemeye veya süratli bir hava vasıtasının iniş esnasında süratini azaltıp durdurmaya yarayan kubbe biçiminde bir yelken.

Paraşüt, ipekten veya naylondan yapılmış kubbe biçiminde bir yelkenden meydana gelir. Bu yelken çevresine eşit aralıklarla tutturulmuş askılar yardımı ile bir paraşüt kemerine veya yeleğine bağlanır. İnsan vücudunun serbest düşme hızı saniyede 50 m kadardır. Paraşüt kullanmakla bu hız saniyede 6 veya 7 m’ye iner. Bu da 2,5-3 m yükseklikten atlayan insanın düşme hızına tekabül eder. Paraşütün açılışındaki vurma şiddeti, normal şartlarda yaklaşık olarak 500-600 kg arasında değişir, fakat 1000-1500 kg’a kadar da çıkabilir. Uçaktan atlanabilen asgari yükseklik eğitim için 300 m, askeri harekatta 200 m’dir. Bir kurtarma paraşütünün ağırlığı 8-8.5 kg ve yüzeyi de 50 m2dir.

Paraşütçülüğün tarihçesi: Paraşüt fikri çok eski zamanlara dayanır. O kadar ki insanın uçmak düşüncesinden evvele ait bir düşünce mazisi vardır. İlk paraşütle atlayışın 1306’da yapıldığına dair tarihi vesikalar, Pekin Mahzenlerindeki tarihi dokümanlar arasında bulunmuştur.

Vesikalarda, imparatorun tahta çıkışı sebebiyle bu tarihte bir cambaz paraşütçünün, Çin sarayı hanedanına yüksek bir binanın üzerinden atlayarak gösteriler yaptığı anlatılmaktadır. Ancak bu akrobatların kullandığı paraşütler bambudan veya kağıttan yapılmış büyük şemsiyeler şeklindeydi.

İlk ciddi paraşüt atlayışı diyebileceğimiz tecrübe 1617’de İtalya’nın Venedik şehrinde bir kuleden Macar ilim adamı olan Fause tarafından başarıyla yapılmıştır.

1777 tarihinde Joseph Montgolfier, Fransa’da bir evin çatısından paraşüt atlamaları yapmıştır.

1783’te fizikçi Sabestian Lenormand adındaki bir Fransız, koni şeklinde bir paraşütle Montpellier meteoroloji kulesinden atlayarak sağ salim yere inmiştir. Beanchart ise halkın önünde yaptığı uçuş denemelerinde, bazan çeşitli hayvanları büyük şemsiyelere bağlayarak boşluğa bırakmıştı. Fakat bu tarihlerde yapılan atlayışlar yüksekçe bir yerden atlamaktan ileri gitmiyor, sadece toplulukların meraklarını giderici mahiyette oluyordu.

Balonların gelişmesiyle paraşüt daha mühim bir mevki kazanmıştır. Jean Pierre 1785 yılında Manş Denizini geçerek, Frankfurt şehrinde gösteriler yapmış, bu sırada balonun gaz tazyikiyle patlaması yüzünden kendisi balonun altındaki paraşüt sayesinde kurtulmuştur. Bununla birlikte gerçek anlamda paraşütle havadan ilk iniş 22 Ekim 1797’de Andrea Jacques Garnerin tarafından gerçekleştirildi.

Paris’teki Moncean Parkı üzerinden 1000 metre yüksekliğe varınca, balonu sepete bağlayan ipleri keserek balondan ayrılan Garnerin, Moncean Ovası üzerinde çok tehlikeli bir şekilde sallanarak yere indi. Sallantılar paraşütün altında sıkışan havanın çıkacak yer bulamayıp ancak paraşütün etek kenarlarından çıkmasından ileri geliyordu. Garnerin 1000 m irtifadan balonun altında bulunan paraşütle atlaması, zamanın Avrupasında büyük yankılar bırakmıştır. A. Garnerin bu atlayışta konik paraşüt yerine, yarım küre şeklinde paraşüt kullanmıştır.

Bu tarihten sonra Astronom Lanan paraşütün kubbesinde havanın akımını temin eden tepe deliğini açarak rakkası (sallantıyı) önlemiştir. Bundan sonra Lorenz Hengler 1832 yılında paraşütlerde oldukça mühim değişiklikler yapmıştır. 1814 yılında Eliza Garner isimli kadın, birçok atlayış yaparak paraşütçülük tarihine ilk kadın paraşütçü olarak geçmiştir. Uçakların keşfedilmesiyle paraşüte duyulan ihtiyaç daha da artmış ve uçaktan ilk atlayışı Berry isimli bir Amerikalı yüzbaşı 1912 yılının mart ayında Sant-Louis’ta gerçekleştirmiştir. Uçakta oturan Berry, uçağın alt kısmındaki bir torbaya yerleştirilmiş paraşüte askılarla bağlanmıştı. 19 Ağustos 1913’te Fransız pilotu Pegoud Bleriot’un da uçaktan paraşütle atlayışı vardır. Birinci Dünya Savaşı sırasında paraşüt; balonla uçan pekçok havacı ve gözlemci kadar, sayısız uçak pilotunun da hayatını kurtarmıştır. O günden bu yana paraşütçülük hem savaş, hem spor, hem de kurtarma tekniği oldu. Hava vasıtalarının kullanılış alanlarının artması ile paraşüt çok seri bir şekilde tekamül ettirilerek bugün çeşitli gayeler için çok çeşitli paraşütler yapılmaktadır.

Paraşütçülüğün Türkiye’de gelişmesi: Türkiye’de paraşütçülük alanında ilk çalışmalar SSCB’den çağırılan bir öğretmenin yönetiminde, Türkkuşu’nun kurulması ile başladı (3 Mayıs 1935). İlk Türk paraşütçüsü Abdurrahman Türkkuşu, ilk paraşütle atlayışını 1935 yılının Eylülünde yapmıştır. Çalışmalar İnönü ve Etimesgut havaalanlarında yapılıyordu. 1939 yılında İnönü’de o zamanki adı ile açılan “Gedikli Hazırlama Yuvası”nda düzenlenen kurslarda, atlayışlarla birlikte uçuş eğitimine de yer verilmiştir. Bu arada amatör paraşütçü adayları da kurslara alınmaya başlandı. Paraşütçülük çalışmaları 1947-1950 yılları arasında bir duraklama geçirmiştir. 1950 yılında Hava Harb Okulunun kurulması ile, bu öğrencilere paraşüt kursları düzenlenmiştir.

1951 ve sonralarında Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı Paraşüt Bölüğü kursları ile Kara Kuvvetlerinde de kurslara başlandı. Gelişme 1963 yılında açılan geniş çaplı tekamül kursları ile hızlandı.

1967 yılından itibaren Türkkuşu Paraşüt Okulu, spor paraşütçülükte büyük bir gelişme ile çalışmalarına hız vermiş ve 1969 yılında Birinci Türkiye Milli Paraşüt Şampiyonası düzenlenmiştir. Bu tarihten sonra aralıksız milletlerarası müsabakalara iştirak edilmiş ve bilhassa Balkan şampiyonalarında gerek ferdi, gerekse takım halinde kıymetli dereceler alınmıştır.

Paraşütün kullanıldığı yerler: Paraşüt günümüzde iki esas gaye için kullanılmaktadır:

1. Askeri Maksatla: Hava indirme birliklerinin askeri alanda gelişmesiyle paraşüt aranılan bir malzeme haline gelmiştir. Böylece askeri birliklerin düşmanın derinliklerine indirilmesi ve baskın yapma imkanı elde edilmiştir. Bugün paraşüt askeri alanda personel, araç, malzeme, silah ve cephane indirilmesinde kullanıldığı gibi, tehlikeli bir durumda uçaklardan atlamak ve yüksek süratli uçakların inişini frenlemek maksadıyla da kullanılmaktadır.

2. Sivil Sahada: Spor maksadı ile çeşitli tipte paraşütler kullanılmaktadır. Dünyanın her yerinde bu maksatla okullar açılıp, kurslar verilmekte ve çeşitli müsabakalar yapılmaktadır.

Paraşüt çeşitleri: Paraşütler yapılış şekillerine göre:

1. Yekpare yelkenli paraşütler.

2. Dilimli paraşütler diye sınıflandırılır.

Alman Kostelesky’nin buluşu olan dilimli paraşüt, çok gözenekli olduğu için büyük hızlara daha elverişli olup çok da dengelidir. Bazı paraşütler yere yayıldığı zaman düz olur. Bazıları ise, yine kubbe biçiminde kalır. Ayrıca son zamanlarda Rusların kullandığı kare şeklindeki paraşütleri de saymak gerekir.

Kullanılış maksadına göre paraşütler: Personel, malzeme, iniş fren paraşütleri ve viril önleyici paraşütler olarak sınıflandırılır.

1. Personel paraşütleri: Askeri maksatlarla personel indirmek için veya spor maksadıyla kullanılır. Personel paraşütleri de kendi aralarında üç çeşittir.

a) Otomatik Paraşütler: Bu cins paraşütler, atlayışta atlayıcının hiçbir hareketi olmadan, uçağı terk etmesiyle birlikte uçağa bağlı olan statik bir kablo ile açılan paraşütlerdir.

b) Serbest atlayışlarda kullanılan paraşütler: Bu cins paraşütlerde atlayıcı uçaktan atladıktan sonra, deklanşör denilen kolu ve buna bağlı deklanşör pimini çekerek paraşütünü açar. Bu açılmada önce rehber paraşüt dışarı fırlayarak kubbeyi dışarıya çeker ve paraşüt dolar.

c) Pilot paraşütleri: Uçaklarda tehlikeli bir durumda, atlayarak kurtulmak için kullanılan paraşütlerdir. Minder tipinde ve sırtta taşınan cinsleri vardır.

2. Malzeme (yük) paraşütleri: Havadan malzeme, araç, silah ve cephane indirilmesinde kullanılır. Çok çeşitlidir. Ya sayıları iki ila on arasında değişen paraşütler bir salkım halinde malzemeye bağlanır veya 1000-1500 kg’lık özel ağır yük paraşütleri kullanılır. Bir ağır yük paraşütünün çapı 20 cm, açılmış halde yüzeyi 500 m2dir. Feza araştırmaları için kullanılan özel cihazların ve füzelerin bütününün veya bazı bölümlerinin yere indirilmesinde de paraşütlerden faydalanılmaktadır.

3. İniş fren paraşütleri: Yalnız tehlikeli inişlerde değil bütün iniş şartlarında kullanılmakta olup, flaplarla aynı vazifeyi görmektedir. Uçaklarda frenleme paraşütü olarak, büyük hızlarda iyi denge sağladığı için genellikle dilimli paraşüt kullanılır. İniş anında yerle temasa müteakip iniş paraşütü açılarak uçağın kısa mesafede durmasını sağlar.

4. Viril önleyici paraşütler: Virile girmek üzere olan bir uçağı normal uçuş haline döndürmek için kullanılır. Viril bir denge hali olduğuna göre, virilden çıkabilmek için dengeyi bozmak gerekir. Bu maksat için kanatlardan birinin ucuna yerleştirilmiş olan paraşüt kullanılır. Paraşüt açılarak uçağın durumunu değiştirir ve uçağı yeniden kontrol edilebilir duruma getirir.

Paraşütün katlanması ve bakımı: Paraşütü katlamak için, yelken ve askıları, paraşüt çantası içine itina ile yerleştirmek gerekir. Bu katlama kullanma sırasında paraşütün kolayca açılmasını sağlayacak şekilde, sıkı kurallara uyularak yapılır; aksi takdirde kötü katlanmış bir paraşütün açılmama tehlikesi vardır. Devamlı kullanılmayan paraşütler belirli zaman aralıkları ile açılıp havalandırılır, dikkatli olarak gözden geçirilir ve tekrar usulüne göre katlanıp muhafaza edilir.

Paraşütün kısımları: Genel olarak paraşütler beş kısımdan ibarettir.

1. Komple kubbe: İçi hava ile dolarak personel ve malzemeyi taşıyan kısımdır. İpek veya naylon kumaştan dilimler halinde yapılıp birleştirilmiştir. Tepesinde hava deliği vardır. Ön paraşüt veya yardımcı(rehber) paraşüt vasıtası ile çekilerek torbasından çıkarılır. İplerle paraşüt kemerine veya yeleğine bağlanmıştır.

2. Açma torbası (navlaka): Komple kubbenin açılma kolaylığını sağlamak maksadı ile özel bir teknikle içine yerleştirildiği bu torba, pamuklu kumaştan yapılmıştır. Torba ile irtibatlı olan statik kablo, paraşütün açılmasını müteakip torba ile birlikte uçakta kalır. Statik kablonun ucunda düğmesine basıldığı zaman açılan, takıldığı yerde aşağı çekilince kendiliğinden kilitlenebilen bir statik kanca asılıdır. Açma torbasının dışında askı iplerinin takılacağı bez halkalar bulunur.

3. Paraşüt çantası: Kuşam tertibatına bağlı olan bu çanta, açma torbasını muhafaza eder. Üzerinde statik kablo yerleştirme lastikleri vardır. Dört kapağın uçlarında can ipiyle kapanmayı sağlayacak dört adet bez halka bulunur.

4. Kuşam tertibatı: Her boydaki insana rahatlıkla ayarlanabilir şekilde kolonlardan yapılmış olup, otomatik kilit vasıtası ile kilitlenir. Kuşam tertibatındaki kolonlar: Kaldırıcı kolonlar-sırt çapraz kolonlar-göğüs çapraz kolonları ve bacak kolonları olarak dört kısımdan ibarettir.

5. Otomatik kilit: Göğüs kilidi, göğüs hizasında bulunup, bacak ve göğüsten gelen dört kolonu birleştirip kilitlenir.

Paraşütün Yapımı ve Kullanılan Malzeme

Yapımı: Paraşütler genellikle, üçgen biçimli, çok katlı kumaş parçalarının birbirine dikilmesiyle yapılır. Her parçanın paraşüte gerekli biçim ve büyüklüğü verebilecek boyutlarda kesilmesi gerekir. Paraşüt yapımında maliyet önemli bir faktördür. Bu yüzden, belirli özellikleri verecek en sade biçim seçilir.

Havadan ikmal paraşütleri (havadan yardım malzemesi ve silah indirme) çok büyük olduklarından (bazı durumlarda 20 m çaplı), beş bölümden meydana gelirler. Birinci bölüm, güçlü hava basıncına dayanabilecek bir tepe bölümü, ötekiler de, hava akımını yayan ve direnç, hasıl eden daha hafif yapılı yan bölümlerdir. Bu usulün geliştirilmesiyle üç değişik büyüklükte paraşüt yapılmasını sağlayan kare biçimli kumaşların üretimine geçilmiştir. Her karenin bir kenarı dört metre uzunluğundadır. Bunlar birbirlerine çaprazlama birleştirilir. Beş kareden meydana gelen bir paraşüt 250 kg, on iki kareli 700 kg, yirmi kareli paraşütse 1200 kg taşıyabilir.

Malzeme: İkinci Dünya Savaşına kadar paraşütler, ya keten, pamuk ve ipek gibi tabii ipliklerden veya viskoz ve asetat ipliği gibi selüloz liflerinden yapılmaktaydı. Keten ve pamuk ipliğinin kalın, ipeğin de pahalı olması sebebiyle, 1939’da ABD ve Almanya’da naylonun bulunmasına kadar, yalnızca belirli biçimlerde paraşüt yapılabildi. Çok güçlü ve paraşütün açılması sırasında meydana gelen şoklara çok iyi dayanan naylon, kısa zamanda öteki tabii ipliklerin yerini aldı. Yeni geliştirilen yapım usulleriyle her tür naylon iplik üretilebiliyordu. Naylon ipliğiyle dokunmuş paraşüt kumaşının tek olumsuz yanı, sıcak bir ortamda yumuşayıp delinmesiydi. Bu da, kumaşa ince bir silikon tabakası kaplanarak çözüldü. Ancak, naylon paraşütlerin korunmalarında en basit usul, paraşütün çok dikkatli katlanıp toplanmasıdır.

Çapraz biçimli havadan ikmal (malzeme atma) paraşütleri, polipropilen ipliğinden dokunmuş kumaşlarla yapılır. Bu madde, ucuz olmanın yanı sıra, sert ipliğin, paraşütün çok çabuk şişmesine yardımcı olduğunu da göstermiştir. Krepon kağıdı ve polietilen paraşütlerle de bazı deneyler yapılmış, ama bunların, malzeme ve üretim usulü olarak, seri üretime uygun olmadıkları anlaşılmıştır.

Naylon ipliğinden dokunmuş paraşüt kumaşları ve kolanlar, eskiden kullanılan keten ve pamuk gibi tabii ipliklerden yapılmış kumaşlardan, hem daha az yer kaplar, hem de çeşitli işlemlerden geçirilip boyanarak, güneş ışınlarına karşı daha dayanıklı bir hale getirilebilirler. Pilot kabininde uzun süre güneş ışınları altında, kalan paraşüt kolan ve bağlarının, böyle bir özellik taşımaları oldukça önemlidir.

Paraşütle İlgili Bazı Tabirler

Paraşüt gözenekleri: Bir paraşütün içine giren havanın kaçmasını sağlayan delikler.

Yükselmeli paraşüt: Kubbe kısmının altında toplanan havayı dışarı atmağa yarıyan deliklerle donatılmış eğitim paraşütü. Bu delikler, paraşüte, yerde bir taşıtla çekildiği zaman bir yükselme kuvveti sağlar.

Delikli paraşüt: Yelken (kubbe) kısmı, frenleme, yatay yer değiştirme veya yükselme için gerekli kuvvetleri sağlayacak şekilde biçim ve yön bakımından ayarlanabilen deliklerle donatılmış paraşüt.

Paraşüt birlikleri: Paraşütle iniş yapmak üzere yetiştirilmiş, havadan taşınan askeri birliklerdir.

Paraşüt brövesi: Hava indirme personelinin eğitimini tamamlayıp, belirli testlerde başarı kazandığını gösteren madeni plakadır.

Paraşüt katlayıcılar: Paraşütlerin usulüne uygun olarak katlanması ve kullanılmağa hazır durumda muhafazası ile görevli kimselerdir.

Paraşüt kulesi: Paraşütle atlama eğitiminin yapıldığı kule.

Paraşütle atlama: Taktik maksatlar için belli bir bölgeye havadan inmek veya bir tehlikeden kurtulmak için uçaktan paraşütle yapılan atlayış.

Paraşütle indirme (atma): Bir uçaktan paraşütle insan veya malzeme atma işlemidir. Malzemeler kapalı malzeme kapları ile indirme bölgesine atılır.

Paraşütçü: Bir hava taşıtından paraşütle atlayarak yere inen kimse. Askeri bir uçaktan paraşütle atlamak ve yere iner inmez savaşabilmek için eğitim görmüş asker.

Paraşütle atlamanın askeri amaçlarla kullanılması Avrupa ordularında, İkinci Dünya Savaşından önceki, yıllarda başladı. Ama paraşütle atlama, deney safhasını ancak İkinci Dünya Savaşında aşarak, ortaya havadan taşınan yeni bir askeri birlik biçimi çıkmasına yol açtı. Paraşütçü birlikleri de, öncü birlikler olarak görev yapmağa başladı. Daha sonra uçaklarla veya helikopterlerle taşınan birliklerden yararlanıldı. Gerçekten de paraşütçüler çoğu zaman nakliye uçaklarının inmesine elverişli yerleri veya hava alanlarını ele geçirmekle görevli birliklerdir. Ayrıca, bağımsız komando birlikleri olarak görev yapar. Bu görevler daha ziyade stratejik noktaların veya kritik bölgelerin ele geçirilmesi veya düşman tarafından kullanılmaz hale getirilmesidir.

Paraşütçü olarak yetiştirilecek kimseler; vücut bakımından sağlam, iradesi kuvvetli ve güç şartlar altında görev yapmaya ve hayatını idareye müsait kimseler olmalıdır. Gece hayatına, içkiye, kumara düşkün; güçlükler karşısında çabuk yılan ve sır saklamasını bilmeyen kimselerden paraşütçü olamaz.

Paraşütçünün giyimi ve donatımı onun hareket kabiliyetini azaltmayacak ve soğuk havada azami ısıyı sağlayacak şekilde düşünülmüştür.

Paraşütçünün silahları da hafif ve az yer tutacak biçimde düşünülmüştür. Bu silahlar ve cephane, ya doğrudan doğruya uçaktan özel kutular içinde atılır veya paraşütçünün gövdesine yirmi metre kadar uzunlukta bir bağla tutturulmuş torbalarla indirilir. Bu usul düşme hızını yavaşlatır ve paraşütçüye iner inmez silah ve malzemesini kısa zamanda toparlamasını sağlar.

Paraşütçülük: Paraşüt kullanma veya paraşütle atlama işi.

Paraşütlü: Paraşütü olan.

Paraşütlü işaret fişeği: Atıldığı zaman açılan paraşütü, aydınlatma mermisinin düşme hızını azaltır ve uzun süre üzerinde bulunduğu araziyi aydınlatır. Gece muharebe sahasını aydınlatmak maksadı ile kullanılır.

Paraşüt

paraşüt

paraşüt Resimleri

Paraşüt

Serbest paraşüt

Paraşütle atlama

Yamaç paraşütü

Paraşüt Kulesi (Ankara)

André-Jacques Garnerin

Türk Hava Kurumu Müzesi

Louis-Sébastien Lenormand

Paraşüt

Paraşüt Hakkında Detaylı Bilgi

Paraşüt Sözlük Anlamları

paraşüt

Görüşler ve Yorumlar

paraşüt Resimleri

Okuma Önerileri

Paraşüt

Serbest paraşüt

Paraşütle atlama

Yamaç paraşütü

Paraşüt Kulesi (Ankara)

André-Jacques Garnerin

Türk Hava Kurumu Müzesi

Louis-Sébastien Lenormand