Tıpta ışınların gerek tahrip edici etkisinden (hücre eritici etki), gerek canlı dokular üstündeki değiştirici etkisinden yararlanılır:
1. tahrip edici etki, yan yana bulunan hasta dokularla korunması gereken sağlam dokular arasındaki duyarlık eşitsizliğine dayanır. Yeni oluşan bir dokunun (kanser) duyarlığı, doku tipine, hücresel bölünme etkinliğine (çoğalma göstergesi), yakındaki bağdokusunun durumuna göre değişir. Daha önce yapılan ışınlama, ışın-duyarlığı hafifletir veya tamamen yok eder. Pratik olarak, yakınındaki organlara ve deriye zarar vermeden bir uru tahrip etmek için:
a. tüpün ucu deriden yeterli derecede uzak tutulmalıdır (en az 5060 sm);
b. keskin bir ışıma yani en az 200 kV'luk bir gerilim altında yayımlanan ışınlar kullanılmalıdır;
c. en çok soğurulan ışınları gidermek için ışınlar bakır gibi bir metalle süzülmelidir;
d. ışın demetleri tedavi edilecek organın seviyesinde derinde çaprazlama kesiştiğinden, küçük yüzeyli giriş kapıları kullanılmalı ve bunların sayısı çoğaltılmalıdır; 2. ışınların değiştirici etkisi (fonksiyonel radyoterapi), iltihaplı hallerde (kan çıbanı, şirpençe, adenopati, burun, boğaz ve bademcik iltihaplanmaları v.b.), yaşatkan sinir sistemiyle ilgili bazı hastalıklarda, bazı içsalgı bezi rahatsızlıklarında, eklem ağrıları, siyatik, sinir iltihabı gibi hastalıklarda kullanılır.
Kullanılan teknik tahrip edici radyoterapidekinden tamamen farklıdır: bu tedavide hafif dozlar, orta gerilim, hafif süzme ve az seans esastır. Bazı lezyonlar (lösemi, özellikle miyeloit lösemi) habis olmakla beraber hiç değilse ilk ışınlamalara karşı çok duyarlıdır. Bu durumda tedavi hem tahrip edici, hem değiştirici tekniklerle yapılır.
TEMASLA RADYOTERAPİ (CHAOUL)
Toprağa bağlı uzun bir anodu bulunan özel bir araçla uygulanır. Kullanılan ışınlar çok derine gitmez, fakat şiddetlidir (60 ila 90 kV). Uygulama doğrudan doğruya lezyona temas suretiyle olur: dermatolojide, deri şişliklerinin yok edilmesinde, ağız boşluğu, göden, dölyolu v.b. kanserlerinin tedavisinde kullanılır.
Tıpta radyoterapi
Radyasyonun yok edici, yaralayıcı gücü, faydalı neticeler verecek şekilde kontrol altına alınabilmektedir. Radyoterapi konuları içine; radyasyonun tedavi metodu olarak kullanılışı, uygulamada kullanılan aletler, tedavi sırasında radyasyonun zararlı tesirlerinden korunmak için alınan tedbirler ve radyasyonun, özellikle kanser tedavisindeki faydaları girer.İstatistiklere göre, günümüzde her beş insandan birisi kanserden ölmektedir. Özellikle batı ülkelerinde daha fazla kanserli hastaya rastlanmaktadır. Bu kadar yaygın olan kanserin tedavisinde günümüzde uygulanan en etkili ve en mühim metodlardan biri de radyoterapidir.
Radyoterapide özellikle x ışınları, gamma ışınları veya radyoaktif izotoplar kullanılır. Radyoterapide kullanılan röntgen cihazları 5 ila 4.000 kilovolt gerilimli güç kaynağı ve yüksek süratli parçacıklar yayınlayabilen radyum elementiyle çalışır. Röntgen ışını ile tedavide ışın mesafesi, çapı, filtrelenmesi, kısaca dozajı çok mühimdir. Röntgen ışınının doku tarafından yutulan miktarı “rad” birimiyle ifade edilir. “Rad”, bir gramlık dokunun emebileceği röntgen ışınının enerjisine eşittir. Hasta dokulara gönderilen röntgen ışınları, röntgen metreleriyle ölçülerek rad değerleri tespit edilir. Röntgen cihazında, voltaj yükseldikçe röntgen ışınının, dokunun derinliğine geçme kabiliyeti artar.
Kanserleri meydana getiren hücreler; düzensiz ve kontrolsüz bir şekilde çoğalarak, çevredeki normal dokulara da zarar verirler. Radyasyon belirli dozda verilince, kanserli hücrelerin çoğalmasını önlemekte ve hatta tahrip etmekte, normal hücrelere ise pek zarar vermemektedir. Bu şekilde kullanılan şualar, tedavi özelliği taşımaktadırlar. Radyoterapinin başarılı olmasının en mühim sebebi, radyasyonun genç ve faal hücreleri, olgun ve pasif hücrelerden daha çok ve kolay etkileyebilmesidir. Kanser hücreleriyse genç ve faal hücrelerdir.
Radyasyon; canlılar için tehlike potansiyeli taşıdığından, doz ve ışınlanacak bölge titizlikle tespit edilir. Vücudun değişik bölgelerinin duyarlılık yönünden gösterdiği farklılık, radyoloji uzmanlarının dikkatli olmasını gerektirmektedir. Uzman, ışının vereceği zararın faydaya oranla çok az olmasını kesinlikle sağladıktan sonra uygulamaya geçer.
