Timor Denizi (Endonezce: ``Laut Timor``; Portekizce: ``Mar Timor``), 610,000 km² yüzölçüme ve 3300 metre derinliğe sahip, Hint Okyanusu`na açık bir dışdenizdir. Hint Okyanusu`nun doğusundaki en geniş koludur.
Konum
Avustralya`nın kuzey kıyısı, Endonezya ve Doğu Timor devletleri tarafından ikiye ayrılan Timor adası ve Büyük Okyanus`un bir kolu olan doğudaki Arafura Denizi arasında bulunmaktadır. Timor Denizi`nin Avustralya kıyısının kuzeyinde Joseph Bonaparte Körfezi ve Van Diemen Körfezi olmak üzere iki büyük körfezi vardır. Endonezya`nın Timor adasındaki Kupang kenti Timor Denizi`ne kıyısı olan en büyük kentidir ve limanıdır.Coğrafya
Deniz 480 km genişliğindedir ve 610,000 km²`lik alan kaplamaktadır. En derin noktası 3,300 metreyle Timor Çukuru`dur. Geri kalan kısımları 200 metrelik bir ortalamayla sığ bir denizdir. Çok şiddetli esen tropik fırtınalar ve tayfunlar Timor Denizi`nin bulunduğu yerde olağan doğa olaylarıdır.3000 metrenin üzerinde bir derinliği olan Timor Çukuru zengin petrol ve doğalgaz yataklarına sahiptir. `Greater Sunrise Alanı`, gaz alanlarının Timor Denizi`ndeki en büyüğüdür ve buradan ve dünya`nın en fakir ülkelerinden olan Doğu Timor`un 4 milyar dolar kazanç elde etmesi beklenilmektedir.
Yakın Tarih
Timor Denizi`nin altında yaygın bir şekilde petrol ve doğalgaz rezervleri bulunmaktadır. Avustralya ve Doğu Timor, Timor Çukuru (``Timor-Gap``)`ndaki hak paylaşımda anlaşmazsızlık içersindedirler. Bu bölgede, Avustralya`nın kıta sahanlığına göre belirlenmiş bölge hakları, Doğu Timor`un haklarıyla kesişmektedir. Buna karşılık Doğu Timor geçmişte kolonisi Portekiz`in belirlemiş olduğu gibi, deniz sınır çizgisinin iki ülke arasında tam olarak yarı mesafeden geçmesi gerektiğini savunmaktadır.Söz konusu `Orta Çizgi` prensibi 1982`den beri Birleşmiş Milletlerce deniz hukukuna göre yasallaştırılmıştır; fakat 1994 yılından itibaren uygulamaya konulabilmiştir. Avustralya daha önceden Doğu Timor`u 1975 - 1999 yılları arasında işgal altında tutan Endonezya ile bu konuda girdiği pazarlık sonucu anlaşmalar yapmıştır; böylelikle Avustraya Endonezya`nın Doğu Timor`u işgalini Birleşmiş Milletler`in karşı kararına rağmen tanımıştır. Doğu Timor`un bağımsızlığını kazanmasından sonra Avustralya yeniden pazarlık etmek zorunda kalmış, ve ekonomik açıdan acil biçimde petrol gelirlerine muhtaç Doğu Timor`u baskı altına almıştır. Doğu Timor, Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Komisyonu`na göre iki ülke arasındaki sınırın aradaki mesafenin tam ortasından geçmesi gerektiğini savunurken, Canberra Hükümeti sınırın Avustralya Kıta Plakası`ndan geçmesi gerektiğini iddia etmektedir. Avustralya`da Ocak 2004`te hükümet politikasına muhalif olan John Howard tarafından `Timor Denizi Adalet Kampanyası` (``Timor Sea Justice Campaign``) başlatılmıştır. Bu kampanya, petrol kaynaklarının adil bir biçimde paylaşılması gerekliliğini ortaya koymaktadır.
12 Ocak 2006`da iki ülke ``Greater Sun Rise Alanı``nın petrol ve doğalgaz kazançlarının yarı yarıya paylaşılması hakkında anlaşmaya varmışlardır. Ayrıca buna göre doğalgaz kaynaklarının çoğunluğu Avustralya`ya değil, Asya-Pasifik bölgesine yani Doğu Timor`a aittir. Böylelikle deniz sınırının belirlenmesi için süregelen 30 yıllık maraton, Doğu Timor`un haklarının gözetilerek anlaşmazsızlığın giderilmesiyle sonuçlanmıştır.
Kaynakça
- 12 Mart 2007 tarihli İngilizce Wikipedia sayfası
- 12 Mart 2007 tarihli Almanca Wikipedia sayfası
Linkler
- Homepage der Timor Sea Justice Campaign
- Australien greift nach den Ressourcen Osttimors von Jean-Pierre Catry - Le monde diplomatique November 2004
- Khamsi, Kathryn (2005). "A Settlement to the Timor Sea Dispute?". ``Harvard Asia Quarterly`` 9 (1) 6-23.
- East Timor is protective of oil, gas industry
